Posljednji slučajevi podmetanja eksplozivnih naprava u Crnoj Gori, govore u prilog činjenici da kriminalci u te svrhe najčešće koriste vojni eksploziv TNT, poznatiji pod nazivom trotil, ili trotilski metak. Iako ga u našoj državi nakon ratova u bivšoj Jugoslaviji ima na svakom koraku, porijeklo ovog eksploziva često se dovodi u vezu s beranskom fabrikom Polieks.
Direktor i jedan od vlasnika fabrike Slavko Vujisić zatražio je zbog toga da se što hitnije rasvijetle krađe eksploziva iz ove kompanije, kojih je, kako kaže, samo u posljednjih nekoliko godina bilo više od deset, dodajući da to nije dobro po ugled kompanije na čijem je čelu.
Prema nezvaničnim izvorima iz policije, trotilski meci koji su korišteni u napadu na redakciju Vijesti, kao i u nekim drugim ranijim bombaškim napadima, ukradeni su iz beranske Fabrike hemijskih proizvoda Polieks.
„Ako policija može nezvanično da tvrdi da su trotilski meci koji su korišteni u posljednjim eksplozijama ukradeni iz naše fabrike, onda bi morali znati i ko su lopovi. To bi ih onda vjerovatno dovelo i do podmetača. Nama bi bilo od koristi da se otkriju lopovi, jer se našoj kompaniji nanosi velika šteta u smislu urušavanja poslovnog ugleda”, kaže Vujisić.
On objašnjava da se TNT ili trotilski metak više ne proizvodi nigdje u Crnoj Gori, ali da se njegovom delaboracijom u ovoj fabrici u selu Polica kod Berana proizvode sve vrste privrednih eksploziva. „Kao zaostavština iz bivše Jugoslavije i nakon ratova, vojnog eksploziva TNT ostalo je u ogromnim količinama. Taj eksploziv se preradom uništava i od njega se dobijaju sve vrste praškastih privrednih eksploziva”, kaže Vujisić.
On odgovara da Polieks nije prava adresa za pitanje kako to da ni poslije toliko godina ni jedna provala nije rasvijetljena.
„Mi smo preduzeli sve što smo mogli u skladu sa zakonom, počevši od angažovanja profesionalne agencije za obezbjeđenje kruga fabrike, do pojačanja građevinske zaštite objekata. Podnosili smo konkretne prijave i nikada nijedna krađa nije rasvijetljena”, napominje Vujisić.
Posljednja u seriji krađa u Polieksu dogodila se prije dva mjeseca, kada je nestalo oko trista pedeset kilograma TNT-a u obliku trotilskih metaka. Nešto prije toga dvjesta kilograma. Najdrastičnija nerasvijetljena krađa dogodila se prije tri godine. Tada je samo u jednom navratu iz ove fabrike nestalo, vjerovali ili ne, tri i po tone trotilskih metaka.
„To zvuči mnogo, ali to nije velika materijalna šteta za nas. Mi taj eksploziv nabavljamo jeftino, da bi ga prerađivali. Ali možete da zamislite kakvu bezbjednosnu opasnost predstavlja tolika količina eksploziva kada se nađe u rukama kriminalaca”, upozorava Vujisić.
Dio hronologije krađa eksploziva u Polieksu je i februar 2010. godine. Tada su poslije radnog vremena obijeni objekti E-17 i E-18. Provalnici očigledno nijesu pronašli ono što su tražili i osim materijalne štete na objektima, nije bilo drugih posljedica. Zato su lopovi 2006. godine u noći između 8. i 9. decembra, iz magacina P-02 ukrali 6.179 detonatora i dvije hiljade komada kapisli DK-8. Naredne godine u maju iz fabrike je ukradeno devedeset šest kilograma privrednog eksploziva oznake O 70 1 V.
Kradljivci su 2009. godine Polieks posjetili dva puta. Najprije je 6. maja otkrivena krađa na objektu E-01 kada je nestalo 3,7 kilograma razornog TNT-a, u pakovanjima od po dvjesta grama. Te godine, 13. decembra iz objekta E-17 lopovi su odnijeli 380 elektrodetonatora i jedan kilogram moćnog plastičnog eksploziva PEP.
Ova evidencija vođena je od kada je upravljanje kompanijom preuzeo Vujisić. Koliko je puta prije toga Polieks obijen – ne zna se. Ni jedna krađa nikada nije razotkrivena, iako je policija obavljala uviđaje i vodila istrage.
Pitanje je gdje završavaju tolike količine esplozivnih materija iz Polieksa, odnosno, na kojem crnom tržištu?
Blic je svojevremeno prenio izjavu bivšeg načelnika za istraživanja eksploziva Milovana Azbejkovića da je u londonskom metrou 2005. godine Al kaida koristila plastični vojni eksploziv kupljen na crnom tržištu u Srbiji. Azbejković je rekao da su samo četiri zemlje na svijetu proizvodile plastični eksploziv, ali da je „naš bolji i od američkog C-4″.
Azbejković je kazao da se taj eksploziv proizvodio u vojnoj fabrici u Beranama sve do 1991. godine, odnosno početka ratova, te da se od tada ne proizvodi, ali da ga ima u vojnim magacinima, i na crnom tržištu po cijeni od dvije do pet hiljada dolara, dok je vojna cijena svega 20 dolara po kilogramu.
On je podsjetio da je tog eksploziva tokom ratova na prostoru bivše Jugoslavije bilo na svakom mjestu, u svačijim rukama, i van svake kontrole. Prema njegovom mišljenju i sada ga ima, „naročito na Kosovu, gdje je ilegalna trgovina oružjem razvijena u kanalima mafije”.
Monitor je ranije pisao da je na osnovu jedinstvenog hemijskog sastava, sa velikom vjerovatnoćom utvrđeno da je eksploziv koji je korišćen u pokušaju atentata na bivšeg makedonskog predsjednika Kira Gligorova – proizveden u Beranama. Atentat na Gligorova izveden je oktobra 1995. godine uz pomoć parkiranog auta-bombe koji je ekslodirao preko puta hotela Bristol u Skoplju, u trenutku kada su pored njega prolazila kola u kojima je bio makedonski predsjednik. On je tada zadobio teške povrede, a njegov vozač i jedan slučajni prolaznik su stradali. Eksploziv upotrijebljen u atentatu na Gligorova mogao je biti nabavljen bilo gdje na crnom tržištu.
Danas ima indicija da se plastični i druge vrste eksploziva i eksplozivnih materijala s naših prostora, u kriminalnim krugovima razmjenjuju za heroin na Kosovu. Kosovski kriminalci eksploziv prodaju terorističkim organizacijama širom svijeta. O tome su pisali i inostrani mediji pozivajući se na obavještajne službe.
Polieks je otvoren početkom osamdesetih prošlog vijeka u sklopu vojne fabrike u Vitezu, i za potrebe JNA proizvodio je plastične eksplozive, detonatore i bombe. Nastavio je da radi i nakon raspada SFRJ. Danas je u vlasništvu države Crne Gore sa 50,07 odsto, privatnog preduzetnika Slavka Vujisića oko 30 odsto, dok je ostatak akcija u posjedu malih akcionara. Odavno se preorijentisao na civilne programe. Više ne proizvodi plastični, već sve vrste privrednih eksploziva, kao i električne detonatore i vjerovatno je jedna od najboljih fabrike ove vrste na Balkanu.
U magacinima kompanije još postoje izvjesne količine plastičnog eksploziva, kao i TNT-a, koji su najčešća meta lopova. „Ja sam ranije kazao da naša fabrika ne proizvodi čokoladu. Radi se o krađi eksploziva, o velikoj bezbjednosnoj opasnosti, i zato godinama tražimo od policije da otkrije vinovnike krađa. Moramo dobiti pomoć i da obezbijedimo krug kompanije koji je velik sedamdeset hektara, i u kojem ima četrdeset objekata”, upozorava Vujisić. Dosad je upozoravao uzalud.
Tufik SOFTIĆ
Izdvojeno4 sedmice
SVIJET4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice