Sve u vezi našeg tunela, zasad  ostaje u sjenci saznanje da je neko – spreman, spretan i organizovan – tajno prokopanim tunelom stigao do jedne od državnih institucija koja bi, da je reda, spadala u dio najbolje čuvanih i najbezbjednijih u Crnoj Gori. I provalio u njen najčuvaniji dio. Sve to se dešava u neposrednoj blizini zgrada u kojima su sjedišta Vlade, Skupštine, Predsjednika države, Centralne banke…Niko iz njihovog obezbjeđenja i kompletnog sistema državne bezbjednosti nije primijetio ogromnu prijetnju

U ponedjeljak je stigla vijest o pljački u depou Višeg suda u Podgorici koja je prijavljena nakon što su službenici suda primijetili da je dio uskladištenog materijala raspakovan i ispreturan. U tom depou čuva  se gotovo sav dokazni materijal iz sudskih postupaka koji su u toku– od dokumenata do zaplijenjene robe, droge i oružja, pa je vijest pobudila veliku pažnju javnosti. Laičke i stručne.

Ćutali su samo oni kojima je posao bio da javnost  obavijeste šta se, kada i kako desilo. Te podatke nijesmo dobili, osim  informacije da se ulaz u depo sa dokaznim materijalom nalazi pod stalnim video nadzorom i ima fizičko obezbjeđenje (mada ima upućenih koji tvrde da su čuvari depoa na njegovom ulazu samo tokom radnog vremena Višeg suda). Naknadno smo saznali kako u depou sa dokazima nema ni jedna sigurnosna kamera. Pravosuđe nema novca za takve investicije.

Sjutradan je priča o mogućoj krađi u depou dobila neočekivan obrt. Izgleda kako su, nakon višesatnog uviđaja policije, službenice suda krenule da pospreme nastali rovaš pa su, tragajući za izvorom neuobičajene promaje u prostoriji, otkrile poveliku rupu u zidu. Iza nje – svježe prokopan tunel koji, ispod Njegoševe ulice, vodi do stana u zgradi preko puta.

Kako tunel nije otkriven tokom uviđaja provale u sudski depo za sada nije poznato. Ali je, eto, moguće. Tako je počela priča koja podsjeća na zaplete iz krimi filmova.

Prve procjene iz policije bile su da je na tunelu rađeno oko mjesec dana, a da se sa kopanjem i bušenjem počelo krajem jula ili u avgustu, tokom godišnjih odmora u javnoj upravi. Kao zgodan paravan poslužili su i radovi na rekonstrukciji zgrade Višeg i Vrhovnog suda u Podgorici. Počinioci su, kako sumnjaju u policiji, iznajmili stan u prizemnoj zgradi preko puta suda i odatle započeli radove čiji krajnji cilj tek treba utvrditi. O motivima se, za sada, samo nagađa. Krađa (uništenje) deponovanog dokaznog materijala, priprema nečijeg bjekstva ili ubistva, najčešće su pretpostavke.

Za sada, sve to ostaje u sjenci, saznanje da je neko – spreman, spretan i organizovan – tajno prokopanim tunelom stigao do jedne od državnih institucija koja bi, da je reda, spadala u dio najbolje čuvanih i najbezbjednijih u Crnoj Gori. I provalio u njen najčuvaniji dio. A, da stvar bude gora, sve to se dešava u neposrednoj blizini zgrada u kojima su sjedišta Vlade, Skupštine, Predsjednika države, Centralne banke… Ipak, niko iz njihovog obezbjeđenja i kompletnog sistema državne bezbjednosti nije primijetio ogromnu prijetnju. Dok nije dunula promaja.

Zato se sada igra igra  prebacivanja odgovornosti i minimalizacije štete.

Po otkriću upada u sudski depo i načina na koji su provalnici do njega stigli, predsjednik Višeg suda Boris Savić kazao je da je pregledom i popisom dokaza iz najvažnijih predmeta konstatovano kako “gotovo ništa ne nedostaje”.

Na pitanje kako su za kratko vrijeme uspjeli da popišu imovinu i da izmjere količine droge koje se čuvaju u depou, pojasnio da se tu nalazi ogroman broj fizičkih predmeta i da prvo traže da li nedostaju osjetljivi predmeti. Detaljan pretres bi, ističe, trajao mjesecima.

Regovao je potom vršilac dužnosti direktora Uprave policije Nikola Terzić. “Za razliku od predsjednika Višeg suda, koji je saopštio da gotovo nijedan dokaz iz depoa ne nedostaje, mislim da niko nije uložio toliki trud i napor zbog rekreacije, iako bih volio da je on u pravu, a da ja griješim. Plašim se da će istina biti drugačija”, kazao je Terzić.

Poslednje informacije govore da je iz depoa nestalo više pištolja za koje se sumnja da su korišćeni za izvršenje krivičnih djela. Njihov broj za sada nije poznat javnosti a možda ni istražiteljima. “Još nije poznato o kojim se predmetima radi“, saopštio je Monitoru izvor blizak istrazi.

Nezvanično, odnešeno oružije dovodi se u vezu sa procesima u kojima se sudilo pripadnicima tzv. kavačkog klana. Izgleda da je dokazni materijal iz predmeta u kome se sudi njihovom navodnom šefu  Slobodanu Kašćelanu, privukao najveću pozornost provalnika.

Sudija Savić nije želio da komentariše navode o nestalom oružju. „Ne mogu da komentarišem aktuelne istrage“, kazao je Monitoru.

Iz Biroa za operativnu koordinaciju organa obavještajno-bezbjednosnog sektora (BOK) nakon sjednice održane u srijedu saopšteno je da se traga za šest osoba, koje se sumnjiče da su učestvovale u iskopavanju tunela. U međuvremenu je pronađeno kombi vozilo koje je, vjerovatno, korišteno tokom zemljanih radova u Njegoševoj ulici. Mogući nalogodavci operacije tunel još nijesu poznati.

Ovih se dana inenzivno nagađa. Između ostalog i o tome  da li su “rudari” u centru Podgorice pravili tunel za bjekstvo ili potencijalni atentat na nekog od viđenijih protivnika, tokom njihovog boravka u Višem sudu. Takozvana soba za pritvorena lica u kojoj  pritvorenici (zatvorenici) iz Spuža borave nakon dovođenja u Sud, dok čekaju na suđenje ili saslušanje, nalazi se u neposrednoj blizini poharanog depoa. Dijeli ih samo hodnik, a šefovi ovdašnjih kriminalnih klanova i njihovi izvršioci već su pokazali da ne prezaju od bilo kakvih izazova kako bi ostvarili svoj  naum.

To je, službeno, potvrđeno i saopštenjem sa ovonedjeljnog sastanka Biroa za operativnu komunikaciju službi bzebjednosti. “Zaključeno je da je riječ o aktivnostima sa visokim nivoom organizacije i profesionalizma, koja je podrazumijevala učešće većeg broja lica različite profilacije”  navodi se u saopštenju BOK-a.

Tunel je postao svojevrsna turistička atrakcija za zanimaciju najviših vladinih  funkcionera predvođenih premijerom Dritanom Abazovićem. Skupa sa ministrom pravde Markom Kovačem i  MUP-a i odbrane Filipom Adžićem Abazović je obišao tunel, sa obije strane, kako bi “stekao neposredan uvid”, dok su policijski forenzičari još vršili uviđaj, pokušavajući da prikupe dokaze o počiniocima i njihovim namjerama. Mišljenja su podijeljena na temu da li su zvaničnici izvršne vlasti, šetajući po mjestu zločina, ugrozili posao istražitelja.

Političari su iskoristili priliku da, slikajući se pored rupe u zidu Višeg suda, iznesu stav kako su kriminalci imali pomoć “iznutra”. Potom je njima, u zajedničkom saopštenju Višeg i Vrhovnog suda, spočitano  da su na edukativno-promotivnu ekskurziju stigli bez odobrenja i u vrijeme trajanja uviđaja. Pride su, prebacujući odgovornost na državne službe koje kontrolišu Abazović i Adžić (Uprava policije, ANB…), iz Vrhovnog i Višeg suda podsjetili da su upravo zaposleni u sudu otkrili prokopani tunel, nakon izvršenog uviđaja službi bezbjednosti.

“Olako iznošenje ozbiljnih optužbi bez ikakvih dokaza ne bi trebalo biti način postupanja visokih državnih funkcionera. Ovo naročito, ako se uzme u obzir da premijer svakako zna čija je nadležnost obezbjeđivanja objekata, a to je Sektor za obezbjeđenje ličnosti, objekata i diplomatskog korpusa. Premijer dakle propušta da istakne da li postoji odgovornost nekih drugih organa za sve ono što se dešavalo u periodu iskopavanja tunela i ko je trebalo da prepozna te aktivnosti”, navode u zajedničkom saopštenju Vrhovni sud i Viši sud.

Abazović je prećutao kritike na račun rada službi bezbjednosti. Odgovorio je kako je  imao odobrenje predsjednika Višeg suda, te da ne zna zašto se Vrhovni sud miješa u tu priču (Vrhovni sud je za pravosuđe ono što je Vlada za izvršnu vlast u državi). Ponovo  je reagovao Boris Savić: premijer i njegovi ministru od njega nijesu tražili dozvolu, samo su ga obavijestili da će doći “u posjetu” sudskom depou…

I laička javnost je dosad mogla  da stekne osnovnu predstavu o tome kako je moguće da neko, u centru Podgorice i, fizički, glavnom čvorištu izvršne, zakonodavne i sudske vlasti prokopa nekoliko desetina metara tunela, vršlja po dokaznom materijalu iz “najosjetljivijih” predmeta kojima se trenutno bavi crnogorsko pravosuđe i, možda, pripremi teren za neki još teži zločin. I svo to vrijeme ostane neprimijećen.

Tunel ispod Njegoševe ulice samo je otkrio nadmoć mafije u Crnoj Gori.  Kriminalci su, još jednom, pobijedili državu. Istraga treba da pokaže da li je utakmica bila namještena.

Uzaludna upozorenja

N: Na sjednici BOK-a je konstatovano i da obijanje depoa Višeg suda u Podgorici predstavlja “najznačajniji i najopasniji udar na institucije države i pravosudni sistem”. Takođe su razmatrana pitanja bezbjednosti i mjera zaštite objekata i prostorija organa za sprovođenje zakona, “sa posebnim fokusom” na događaj u Višem sudu.

Nije prvi put da se ova tema nađe na dnevnom redu nadležnih iz izvršne vlasti. Po pravilu, uvijek je to bilo s nekim povodom i, po pravilu, sve se završavalo na praznim obećanjima.

Marta ove godine,  Podgoričanin Mladen Bulatović na ulazu u zgradu Osnovnog suda u Podgorici, aktivirao je ručnu bombu. On je poginuo a više osoba je lakše i teže ranjeno. Dvije godine ranije, u zgradi Osnovnog tužilaštva na Cetinju, jedan stanovnik Prijestonice izvršio je samoubistvo ručnom bombom u kancelariji tužioca.

Nadležni su, u oba slučaja, postavljali pitanje bezbjednosti zaposlenih u sudovima i tužilaštvima. Problem očigledno nije riješen.  Da je to trebalo davno uraditi pokazuje i istorija kriminalnih dešavanja u crnogorskim kućama pravde.

U novembru 2002. godine u hodniku Suda za prekršaje u Podgorici Rajko Stajović je usmrtio Miomira Ćetkovića iz Podgorice i teško ranio Smiljanu Jovićević.

Tri godine kasnije u barskom Osnovnom sudu ubijena je sutkinja Milorija Pejović. Nju je usmrtio Baranin Batrić Đuković, a nakon toga je ranio advokata Đorđa Jankovića. Poslije ubistva Đuković je otrčao do kancelarije sudije Željka Šupljeglava i pokušao da i njega ubije. Pištolj nije opalio, pa ga je izudarao po glavi.

Iz sudova se i bježalo. Prije tri godine albanski državljanin Ardijan Muka pobjegao je iz Višeg suda nakon što mu je sudija za istragu odredio ekstradicioni pritvor. On je tada po izlasku iz zgrade suda, dok su ulcinjski policajci namjeravali da ga uvedu u službeno vozilo, iskoristio to što nije bio vezan i pobjegao… Ubrzo je uhapšen.

Pored ovog neuspješnog bjekstva bilo je i mnogih onih uspješnih, ali uglavnom iz zatvora. Iz zatvora u Spužu i Bijelom Polju u poslednje dvije decenije pobjeglo je dvadeset zatvorenika koji su izdržavali višegodišnje zatvorske kazne zbog izvršenja teških krivičnih djela.

Prvo “veliko” bjekstvo izveo je Podgoričanin Vladeta Vlatko Milačić 1995. godine kada je pobjegao iz Spuža, gdje je izdržavao zatvorsku kaznu zbog ubistva 21-godišnjeg mladića na putu Podgorica-Cetinje.

U medijima je objavljeno da je zidine spuškog zatvora napustio uz asistenciju nekog od službenika obezbjeđenja. Navodno, Milačić je izveden iz ćelije i prebačen do Skadarskog jezera, odakle je pobjegao u Albaniju. On je poslije više od decenije uhapšen u Makedoniji zbog iznude, gdje je i služio zatvorsku kaznu za to djelo. Prema zvaničnim informacijama, 2007. godine je ponovo oslobođen ili otet na putu od zatvora do klinike u Skoplju. Kako je tada izvijestila makedonska štampa, sanitetsko vozilo su presrele maskirane i naoružane osobe i sa sobom odvele Milačića.

Šest godina kasnije, 18. juna 2001. godine, iz spuškog zatvora je pobjegao i Nikšićanin Veselin Batica Vlahović, koji je, pod nadzorom čuvara, uspio da dođe u zabranjenu zonu unutar spuškog zatvora i preskoči zid visok 3,70 metara, a zahim i da pobjegne preko limenog krova. Tadašnji direktor ZIKS-a Željko Jočić rekao je Monitoru kako je ubijeđen da je Vlahović pri bjekstvu imao pomoć zatvorskih čuvara. Kasnije je uhapšen u Španiji, a trenutno se nalazi na izdržavanju višedecenijske robije u Sarajevu zbog ratnih zločina. Nekoliko dana nakon Vlahovića, iz Spuža je pobjegao i Dragoljub Laketić, koji je izdržavao 12-godišnju kaznu za ubistvo.

Četiri godine kasnije, iz spuškog zatvora je pobjegao Beranac Smajo Babić. I on je izdržavao dugogodišnju kaznu zbog svirepog ubistva. Njegov leš ubrzo je nađen u Krupačkom jezeru pokraj Nikšića. Sa Babićem su pobjegli i osuđenici Milan Ristić i Stevo Poček, ali su se oni ubrzo predali.

Zatvorenik Jovica Zindović, koji je osuđen na 15 godina robije zbog ubistva Luke Popovića, pobjegao je iz bjelopoljskog zatvora 7. oktobra 2015. godine. Zbog toga su suspendovani tadašnji načelnik bjelopoljskog zatvora i nekoliko službenika.

Nedugo poslije toga, 24. decembra, iz istog zatvora pobjegao je i Podgoričanin Ivan Vujović, koji je služio kaznu zbog ubistva Radomira Savovića. Navodno, Vujović je prije bjekstva razoružao policijske čuvare i pobjegao automobilom koji ga je čekao ispred zatvora.

Bježalo se i iz policijskih stanica. Tako je u decembru 2016.godine iz kotorske policije pobjegao uhapšeni pripadnik škaljarskog klana Jovan Jovanović. Do danas nije pronađen, a postoje sumnje da je ubijen u ratu sa suprotstavljenim kavačkim kriminalnim klanom.

Rešetke ne samo da nijesu spriječile bjekstva ozloglašenih kriminalaca već nisu bile ni prepreka za nove zločine. Tako je jedan od ključnih ljudi „škaljaraca“ Dalibor Đurić ubijen 22. septembra 2016. godine na filmski način – likvidiran je snajperskim hicem iza zidina spuškog zatvora, dok je trenirao u dvorištu poluotvorenog odjeljenja zatvora.

Planovi za likvidaciju zatvorenika i pritvorenika otkrivani su i narednih godina. Tako je spriječen pokušaj likvidacija vođe škaljaraca Jovana Vukotića (ubijen prošlog septembra u Turskoj) dok je bio u zatvoru u Spužu. Dio tog plana predviđao je upotrebu drona koji je sada, kako čujemo, bio posebno interesantan provalnicima u depo Višeg suda.

Ivan ČAĐENOVIĆ / Svetlana ĐOKIĆ

Komentari

Dok čuvari državne kase zadovoljno trljaju ruke zbog nenadanih prihoda, a premijer objašnjava da smo postali skupa destinacija, više od pola miliona ljudi kojima Crna Gora nije izletište nego dom, sve teže sastavlja kraj sa krajem

Upropastismo li mi to i euro? Ili neko upropaštava nas?

Kilogram paradajza tri eura. Toliko košta i deset domaćih jaja ili 2,5 kilograma krompira na pijaci. Litar mlijeka euro, kilogram pljevaljskog sira – osam, približno toliko i kilogram (jeftinijeg mesa). Za pet eura sipate tri litra goriva… Mjesečni zakup garsonjere/jednosobnog stana vrijedi makar 60 – 80 odsto minimalne zarade (450 eura). Za najam dvosobnog, namještenog stana na boljim lokacijama u Podgorici ili na primirju morate izdvojiti više od prosječne plate u državi (oko 800 eura). Nerijetko, i platu I po.

Četvoročlanoj porodici u Podgorici za život je potrebno 1.802 eura, bez troškova rente,  pokazali su januarski podaci sa internet stranice Numbeo, koja se bavi analizom troškova života u zemljama i gradovima širom svijeta. U maju smo, sa iste adrese dobili podatak da su nam troškovi porasli na 1.917 eura. A u avgustu smo probili magičnu granicu od dvije hiljade (2.039 eura). U Podgorici. Budva je, recimo, bila skuplja za nekih 200 eura.

Detaljniji uvid u ponuđene podatke pokazuje da su troškovi porodičnih druženja u restoranima i kafićima/kafanama, centrima za rekreaciju i ustanovama kulture/zabave vjerovatno precijenjeni u Numbeovoj analizi (oko 500 eura mjesečno) u odnosu na stvarne navike i mogućnosti prosječne četvoročlane porodice u glavnom gradu Crne Gore. Ali su neki drugi izdaci možda potcijenjeni (školovanje, cijena elektronskih komunikacija…). Svakako, troškovi života manji su u Crnoj Gori od onih u Sloveniji i Hrvatskoj, za trećinu odnosno petinu, a veći od svih ostalih u regionu.

Visoke cijene koje, čini se, rastu iz dana u dan, nedjeljama su glavna tema razgovora i medijskih priloga. I to ne samo u Crnoj Gori.

Rast cijena, posebno hrane, postao je globalni problem. Kroz istoriju, ljudi su razvili strah od epidemija smrtonosnih bolesti, ratova i velikih elementarnih nepogoda i katastrofa. Unazad četiri godine, praktično uporedo, Evropu su zadesili pandemija korone, rat u Ukrajini, razorni zemljotresi, požari, poplave i suše. A to je donijelo manjak hrane i njenu otežanu distribuciju.

Svjetski program za hranu UN (WFP) upozorava da cijene hrane, poslije kraće stagnacije, ponovo rastu. Širom Evrope građani i sindikati organizuju proteste zbog rasta troškova života i pada standarda. Španska Vlada obznanila je da traži rješenje problema  nastalog nakon što je maslinovo ulje iz Andaluzije krajem avgusta poskupjelo na 8,20 evra po litru.  “To ga čini gotovo nepristupačnim za domaćinstva srednje klase”, navodi se u saopštenju. Sličnu priču u Crnoj Gori odavno nijesmo čuli. Vlada ne mari, sindikati tihuju, udruženja potrošača praktično ne postoje. Partije broje mandate.

Prema nedavno objavljenim podacima Monstata hrana u Crnoj Gori je, od jula 2019, poskupjela za 44 odsto. Pa smo dobili evropske cijene koje i dalje rastu.  Plate i penzije ostale su naše.

Rebus preživljavanja može se postaviti i ovako: u proljeće 2018, kada je prosječna zarada u Crnoj Gori bila 510 eura, hranu neophodnu za preživljavanje četvoročlane porodice (minimalna količina potrebna za neophodan unos kalorija) trebalo je platiti 256 eura. Ili pola plate. Ovog juna za istu hranu trebalo je platiti 387 eura. Opet pola tadašnje prosječne plate.

Samo što je 2018. većinu tada bio strah ili stid da priznaju kako su na ivici gladi. Sada nas vlast ubjeđuje kako nam nikada nije bilo bolje.

Premijer Dritan Abazović se, neki dan, pohvalio kako je njegova Vlada obezbijedila najveće zarade koje je Crna Gora ikada imala. Evidentan pad kupovne moći građana Crne Gore premijer nije pominjao. Možda ga je previdio po povratku sa “privatnog putovanja” u Manilu (Filipini), kako je saopšteno iz njegovog kabineta, gdje je gledao utakmicu svjetskog prvenstav u košarci između Crne Gore i SAD. I bio, vjerovatno, jedini navijač kome je nakon utakmice omogućen ulazak u svlačionicu jedne ekipe.

“Razumijem da postoje i mediji i analitičari koji žele da omalovaže neke rezultate, ali Crna Gora je energetsku i generalno krize menadžirala na način na koji to niko nije uradio“, samozadovoljan je Abazović. Za nastale probleme on i njegovi saradnici optužuju druge. Ponajprije uvoznike i trgovačke lance koji su, po njima, neodgovornim i sebičnim podizanjem trgovačkih marži uslovili talas poskupljenja kojima svjedočimo.

„Cijene se formiraju slobodno, ali postali smo jako skupa destinacija”, lamentira Abazović, “pokušaćemo da nastavimo sa kampanjom (aprilaka akcija stop inflaciji, prim. Monitora), a moj je apel privrednicima da i oni ponesu dio odgovornosti. Razumijem turističku sezonu i potrebu privrednika da možda napravi ekstra profit, ali sada izlazimo iz glavne sezone i moj je predlog da pokušamo da pomognemo crnogorskim građanima.“

Slično govori i ministar finansija Aleksandar Damjanović. Nedavno, u Bojama jutra TV Vijesti,  on je saopštio da “crnogorski oligarsi”, vlasnici maloprodajnih lanaca, imaju najveće trgovačke marže u Evropi. “Enormne marže i profiti koji se vide u bilansima pokazuju prihodi maloprodajnih lanaca koji drže 85 odsto tržišta u Crnoj Gori nikad nisu bili veći”, kazao je Damjanović ,pa nas obavijestio kako u Vladi rješenje problema galopirajućeg rasta cijena vide u dolasku još jednog međunarodnog maloprodajnog lanca. Petog koji bi poslovao u Crnoj Gori. “Lidl svi očekujemo, jer tamo gdje Lidl  rekao je ministar finansija.

Njegov kolega Goran Đurović, ministar ekonomskog razvoja i turizma (trgovina je takođe u njegovoj nadležnosti) okrenuo se vedrijim temama, uz konstatciju da crnogorska ekonomija bilježi sjajne rezultate.  I to potvrdio podatkom o “196 miliona eura suficita budžeta za osam mjeseci”.

Pošto izgleda kako su ministri pobrkali resore, pa se onaj zadužen za trgovinu bavi državnom kasom, a onaj nadležan za finansije trgovačkim maržama i maloprodajnim lancima, ostali smo bez relevantnog odgovora na nekoliko bitnih pitanja. Ona se, sva do jednoga ,odnose na evidentno odsustvo volje izvršnih vlasti da utiču na aktuelni rast cijena.

Zašto je aktuelna tehnička vlada odustala od smanjenja akciza na gorivo, iako su  naftni derivati ove godine poskupjeli 11 puta? A sledeće ozbiljno poskupljenje stiže već narednog utorka. Da li  je Vlada morala da ukine poreske olakšice na prehrambene proizvode uvedene prošle godine, nakon početka rata u Ukrajini i zašto nije pokušala da ih vrati? Mnogi artikli iz minimalne potrošačke korpe danas su znatno skuplji nego što su tada bili. Ko je odgovoran što je proljetošnja akcija stop inflaciji zaustavljena nakon mjesec dana? Početak turističke sezona i želja da se uzme novac stranim gostima, računajući tu i državljane Ukrajine, Rusije i Turske koji zbog problema u domovini trenutno žive, a mnogi i rade, u Crnoj Goori? Ili je većina iz vlade, nakon rezultata parlamentarnih izbora i izvjesnog odlaska u opoziciju, zaključila da se ne treba pretjerano truditi kako bi građanima makar malo olakšali sve težu ekonomsku situaciju?

Posebno je ugrožena egzistencija desetina hiljada stanovnika Crne Gore koji žive kao podstanari. Po Evropi su pokušali da im pomognu – negdje subvencijama, negdje administrativnim ograničenjem rasta stanarina (pokazalo se da to nije baš efikasna metoda), negdje pokušavajući da osmisle i realizuju dugoročno održiva rješenja. A država Crna Gora ne zna ni koliko ima podstanara. Kao što nema ni registar stanodavaca. Pa oni, u velikoj većini, ne plaćaju ni euro poreza na prihode koje ostvaruju. Siva zona.

U nedostatku zvaničnog odgovora možemo pokušati da analiziramo podatke koji se tiču državnih finansija za osam mjeseci ove godine. Oni, za početak,  ukazuju da maloprodajni lanci i njihovi vlasnici nijesu jedini koji su profitirali od enormnog rasta cijena tokom ove godine.

Iz Uprava prihoda i carina (UPC) nedavno je saopšteno da su od januara do avgusta naplatili 330 miliona eura državnih prihoda više nego za isti period prošle godine, odnosno 260 miliona ili 18 odsto više nego što je planirano ovogodišnjim budžetom.

Prihodi od poreza na dodatu vrijednost veći su od očekivanih za 82 miliona, ili 12 odsto. Još 33 miliona nenadanih prihoda (12 odsto više od plana) donijele su akcize. Dakle, rast cijena je doprinio da država “zaradi” makar 110 miliona. Postoji mogućnost da je rast prihoda posljedica povećane potrošnje, ali mnogo toga ne ide u prilog toj tezi. Između ostalog i tvrdnje građana Crne Gore da sve češće idu u nedjeljnu/mjesečnu nabavku u trgovine neke od susjednih zemalja (BiH, Hrvatska, Albanija), i činjenica da međunarodni prevoznici, već neko vrijeme, gorivo tankuju na pumpama u okruženju pošto je ono tamo – jeftinije.

Dok čuvari državne kase zadovoljno trljaju ruke, a premijer objašnjava da smo postali skupa destinacija, više od pola miliona ljudi kojima Crna Gora nije izletište nego mjesto  života ,sve teže sastavlja kraj sa krajem. Strahujući da će prva sledeća nevolja preliti čašu. I gurnuti ih u neizdrživo siromaštvo.

Zoran RADULOVIĆ

Komentari

Ozbiljni su znaci  da je pred nama haotično razdoblje puno prevarnih igara i neprincipijelnosti. Poslije najnovijih sukoba, napravljena je previsoka psihološka barijera i  nije realno očekivati vladu sastavljenu od pripadnika tzv. avgustovske većine, tvrdi naš upućeni izvor. Danas je očiglednije nego prije da bi  koncentraciona vlada smanjila tenzije u društvu i omogućila da se niko od aktera ne osjeća poraženim. Tu mogućnost niko od poltičkih vođa  ne spominje

Iako je od početka bilo jasno da formiranje 44. Vlade neće biti jednostavan zadatak, poslovi  mandatara Milojka Spajića iz dana u dan se komplikuju.  Spajić je obećavao stabilnu vladu odmah nakon izbora, nedavno je oglasio da ima podršku 44 poslanika,  a evo se, u četvrtak popodne, kad ovaj broj Monitora ide u štampu,  bori   da održi podršku tek proste parlamentarne većine od 41 poslanika. Osim nezadovoljstva koalicije ZBCG, sa kojom je u međuvremenu prekinuo pregovore o formiranju vlade i njihovih pristalica, lider PES-a suočava i sa problemima u sopstvenoj partiji. To je za njega mnogo teži i opsaniji teret.

U srijedu, 30. avgusta, pristalice bivšeg Demokratskog fronta, za koje lider ZBCG Andrija Mandić kaže da su „samorganizovani“, organizovali su auto litije u znak protesta zbog Spajićeve odluke da obustavi dogovore sa ZBCG o formiranju vlade. Auto litije su okupile manje pristalica, nego što je najavaljivano. No u isto vrjeme Spajiću su kritike zbog procesa pregovora i isključenja ZBCG iz buduće vlade,  upućene i od strane njegovog partijskog saborca, predsjednika države Jakova Milatovića i potpredsjednika  PES-a.

Milatović je tokom gostovanja na RTCG,  otvoreno kritikujući način na koji Spajić vodi pregovore, ocijenio da su izostali “jasni principi i struktura kako bi ona trebalo da izgleda”, te da bi vladu, da je on mandatar, formirao drugačije, vodeći računa “o širini i inkluzivnosti”.

On  je ocijenio da je  trebalo na programskim principima pozvati savez ZBCG, URA i partije manje brojnih naroda. “Da pravim vladu, ja bih je pravio na taj način. Ne na uštrb bilo kojeg principa, već uz poštovanje svih principa, pa i onih koji se tiču spoljne politike”, kazao  je Milatović, tokom gostovanja na RTCG.

Milatovićeva reakcija nije jedini pokazatelj rascjepa unutar Pokreta Evropa sad.  Osim što je još ranije, u vrijeme predsjedničkih izbora, postalo jasno da Milatović i Spajić nijesu uigrani tim, nekoliko poslanika te partije glasalo je, na sjednici GO PES protiv Spajićevog načina formiranja buduće vlade, odnosno isključivanja ZBCG. Mediji su objavili imena dvije poslanice koje su glasale protiv – Radinka Ćinćur i Jevrosima Pejović. Poslanica Ćinćur je to i javno potvrdila za Borbu, portal blizak koaliciji ZBCG, poslanica Pejović nije demantovala te navode.

Da li su to jedini glasovi u PES-u koji se protive “Spajićevom načinu”, te kakva je tačno raspodjela snaga unutar te partije kada je riječ o uticaju Milatovića i Spajića, nije moguće precizno utvrditi. Milatović je na RTCG saopštio da ih je onih koji se ne slažu sa Spajićem “bilo mnogo”.

“Vidio sam da su dvije poslanice bile protiv najavljenih predloga o Vladi. Mislim da su mnogi članovi Predsjedništva PES prije 15-ak dana imali slično mišljenje kao one, a šta se promijenilo u ovih 15-ak dana, pitanje je za njih”, saopštio je.

Po svemu liči da se u PES-u radi o unutrašnjim previranjima, a ne o demokratskoj razmjeni različitih mišljenja. Od Milatovića, ali ni drugih koji su istupili protiv Spajićevog načina pregovora, nije se čulo da će prilikom glasanja o Vladi, bez obzira na razlike,  poštovati  odluku većine.  Milatović je, takođe saopštio da proces treba da krene od onoga što je izborna volja građana. To se može protuumačiti  kao bliskost sa stavom  ZBCG da se njihovim neulaskom u Vladu prekraja izborna volja građana.  Uglavnom jasno je da će ishod previranja unutar PES-a, I te kako uticati na  Spajićev kapacitet da sastavi buduću 44. Vladu.

Spajić je prethodne sedmice saopštio da odustaje od daljih pregovora sa ZBCG.

“Oni su odbili pet puta naše ponude. Poslije kada su pristali, više ne vjerujemo u iskrenost njihovih namjera. Mislimo da oni samo lažno prihvataju ponudu da bi opstruirali proces. Prihvatili su ponudu onog trenutka kad smo imali većinu i to je apsolutno jednostavna stvar, mislim da im ne možemo vjerovati u daljem procesu i da zbog toga ne treba ići u koaliciju sa njima”, saopštio je Spajić i najavio Vladu koju će podržati 44 poslanika koja su ga i podržala za mandatara. Istina, napomenuo je i tada da “još nema punu potvrdu od svih”.

Spajića su za mandatara podržali:  PES sa partnerima kojima pripada 24 mandata, Demokrate sa 7 mandata, Bošnjačka stranka sa 6, SNP sa dva poslanika, Albanska alternativa i Demokratski savez sa dva poslanika, DUA, FORCA I HGI sa po jednim poslanikom.

Čim je najavio tu vladu, podrška je počela da se topi. Kritike su uslijedile zbog toga što u vladi neće biti ZBCG, a hoće tradiocionalni partneri DPS –a, partije manjinskih naroda.

Podršku su prvo uskratili  Alternativa CG i Ujedinena Crna Gora, koje su po poslanički mandat osvojile na listi PES-a.  Kasnije se ispostavilo da Jelena Nedović predstavnica Alternative, ipak podržava lidera PES-a, za razliku od ostatka svoje organizacije, pa je taj mandat ipak ostao Spajiću. Podršku Spajiću nije povukao, ali ni potvrdio CIVIS, još jedan partner sa liste PES.  Iz Civisa su  saopštili da “ih mandatar Spajić mora ubijediti da je obezbijeđena podrška od 49 i više poslanika za reforme u pravosuđu, da bi ih smatrao ‘smislenim’ saveznicima”. To sada izgleda kao nemoguća misija.

SNP se, u posljednje vrijeme nije oglašavao, a mediji pišu da je lider SNP Vladimir Joković boravio u Beogradu, gdje je razgovarao da ministrom spoljnih poslova Srbije Ivicom Dačićem i visokim zvaničnicima Patrijaršije. Razgovori su se navodno vodili i o procesima u Crnoj Gori i formiranju Vlade. Joković to nije ni potvrdio niti demantovao. SNP je član Abazovićeve vlade koju je podržavao DPS, i  koju I danas u tehničkom statusu, čine  takozvani tradicionalni koalicioni partneri DPS- a . Kraće – dugogodišnji sateliti.

Pred Spajićem su sada tri puta. Može da vrati mandat,  da posluša Milatovića i u vladu uključi ZBCG i URU koju je na početku isključio zbog fabrikovanja afere Do Kvon, ili da traži partnere među ostatkom partija okupljenih oko DPS.

Izbori nikome ne odgovaraju. Niko nije siguran da može postići bolji uspjeh na njima, nego na nedavnim. Odugovlačenjem procesa, iz ovih ili onih razloga,   biće, nastavljena vladavina premijera u tehničkom mandatu Abazovića i njegove oborene manjinske vlade, koju, valja ponoviti    čine stranke manjinskih naroda,  . Nema naznaka da je opcija da Spajić posluša sada javne upute Milatovića realna, imajući u vidu da nije bilo niti zvaničnih izjava Spajića u tom smjeru, a da se na društvenim mrežama vodi tihi rat različitih frakcija u PES-u. Dodatno, takvu odluku Spajiću otežava žustra reakcija ZBCG, od “samoorganizovanih” auto litija do pojačane akcije zvaničnog  Beograda. Vučićevi mediji vode neskriven medijski rat protiv Spajića a u korist ZBCG.

Spajić će, prema dojavama zasnovanim na nezvaničnim izvorima pokušavati  da namiri gubitak ruku u svojim redovima za izglasavanje vlade. Vjeruje se da u toj operaciji neće robovati principima. Više izvora potvrdilo je Monitoru da je transfer lidera partije  DUA,  Mehmeda Zenke,   koja je u parlament ušla na listi koju predvodi DPS u Spajićeve redove – gotova stvar. Ako mu bude nužda Spajić će, spekuliše se, pokušati  da pronađe podršku i kod drugih tradicionalnih DPS partnera, poput Socijaldemokrata.

Ozbiljni su  znaci da je pred nama haotično razdoblje puno prevarenih igara i neprincijelnosti. Naš upućen izvor, smatra da je, poslije najnovijih sukoba, napravljena previsoka psihološka barijera, I da nije realno očekivati vladu sastavljenu od pripadnika tzv avgustovske većine.  On procjenjuje  da će, Spajić skrpiti nekakvu minimalnu  većinu i formirati vladu, koja ne može izdržati teret vremena I obaveza koje su pred njom.

Danas je očiglednije nego ikad prije da bi  koncentracione vlada smanjila tenzije u društvu i omogućila da se niko od aktera ne osjeća poraženim. Tu mogućnost niko od političkih vođa  ne spominje

Tekuća postizborbna priča ima puno  rukavaca.  Lideri ZBCG, njihove pristalice koje su organizovale auto litije, te beogradski mediji, odluku Spajića da isključi ZBCG iz vlade nazivaju “prekrajanjem izborne volje”, jer će dio vlade biti tradicionalni partneri DPS, ali ne i oni koji su bili dio snaga koje su razvlastile režima Mila Đukanovića.  Blokade je zvanično organizovala grupa Odbrana izborne volje”, a bio je istaknut i transparent: Izdaja se ne prašta. U Podgorici, Tivtu, Budvi na tim protestima viđeni su zvaničnici ZBCG.

Insistira se na tome da Spajića iz buduće vlasti isključuju “autentični predstavnici Srba” u Crnoj Gori. To  je više puta ponovio lider ZBCG Andrija Mandić. Spajić do sada nije reagovao na ove izjave Mandića ni proteste. Oglasio se jedan od funkcionera PES-a Andrej Milović koji je auto litije nazvao potpunim fijaskom.

“Građane ne mogu da varaju oni koji su srušili izbornu volju od 30. avgusta i podržavali Dritanovu i DPS vladu sa manjinama (plus Ranko i Raško) i oni koji se pozivaju na očuvanje ‘Amfilohijevog zavjeta’, kada znamo da je svaki Amfilohijev potez bio usmjeren protiv lidera DF-a (sada ZBCG), od toga da ih je uklonio iz prvih redova litija, stavio na začelje poslaničke liste, do sprečavanja ulaska u vladu, a oni ga tada psovali i vrijeđali. ZBCG je glasalo 44 hiljade birača (14.7 odsto), otprilike 20 odsto od ukupnog broja punoljetnih Srba, odnosno svaki peti Srbin u Crnoj Gori glasa ZBCG”, poručio je Milović.

Nakon izjave premijerke Srbije Ane Brnabić da “Srbi u Crnoj Gori ne mogu da budu dio vlasti”, a nakon objave Spajića da u vladu neće ući ZBCG, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je da se Srbija ne miješa u procese u Crnoj Gori.

„Sve najbolje im želimo, ali nemojte da zabranite da pitamo šta je sa 30 posto Srba u toj zemlji”, ocijenio je on.  Za ZBCG je na posljednjim izborima glasalo 14. 7 odsto građana.  Za Vučića i njegove su Srbi izgleda samo oni koji glasaju za ZBCG, odnosno koji su pod njegovom kontrolom.

Očigledno je jedno. Iako su partije manjinskih naroda u fokusu, u  toku je  pregrupisavanje i sukob unutar takozvanog litijaškog pokreta, koji je predvođen pokojnim mitropolitom Amfilohijem prethodio padu DPS-a u avgustu 2020.  Pod snažnim uticajem tadašnje MPC na čelu sa Amfilohijem formirana je ekspertska vlada Zdravka Krivokapića, u kojoj su učestvovali i današnji lideri PES-a Milojko Spajić i Jakov Milatović, u ekonomskom sektoru. Njihova ekonomska reforma pod nazivom Evropa sad kako je kasnije nazvana i njihova partija, te podizanje plata građanima, glavni je razlog njihovog uspjeha na kasnijim izborima.  i lokalnim i predsjedničkim i parlamentarnim. Krivokapić se upravo pod uticajem MPC  našao na vrhu liste koalicije ZBCG koja je u avgustu 2023. odnijela najveći broj glasova.  Lideri bivšeg DF Andrija Mandić i Milan Knežević tada su bili na začelju izborne liste.  Pokojni mitropolit Amfilohije pokazivao je pred kraj svog života snažan otklon od beogradskih vlasti. Iz aktivnog učešća i davanja tona protrestnim litijama, bili su vidno isključeni predviodnici Demokratskog fronta.     I vidno zbog toga bili nezadovoljni.

Podršku Amfilohija uživala je u avgustu 2020. godine   i Demokratska Crna Gora Alekse Bečića, koja je danas jedini siguran partner Spajića za formiranje Vlade. Otuda su, može se reći,   na sceni I sukobi oko vlasti između Amfilohijevih i Vučićevih političkih vođa crnogorskih Srba.  Zapad očito blagonaklono gleda na PES i Demokrate.  Ambasade Kvinte su više  puta  direktno  eliminatorno saopštavale da DF/ ZBCG  nije njihov partneri.  Nakon što je Spajić saopštio da ZBCG neće  u vladu, učestala i direktna oglašavanja oko sudbine  buduće vlade sa zapadnih adresa, stala su. To bi mogao biti znak kako tamo računaju da će biti  ispunjeni njihovi kriterijiumi odanost evropskom i NATO putu.   Pitanje je svakako kako na današnju političku scenu gleda MPC.  Naznake  autonomije u odnosu na Beograd utihnule su  nakon dolaska mitropolita Joanikija na čelo MPC. O pripremi Vlade on se nije oglašavao.

Po svemu sudeći, pred nama je još puno izgubljenog vremena. Kojeg nemamo.

Milena PEROVIĆ

Komentari