Ni najstariji građani Ulcinja ne pamte da su povodom održavanja jednog vjerskog događaja viđene nemile scene. Grupa mještana Anamalskog područja pokušala je u nedjelju da spriječi mitropolita crnogorsko-primorskog Srpske pravoslavne crkve Amfilohija Radovića da sa svještenstvom služi u Šasu arhijerejsku liturgiju. Nakon kraće i žučne rasprave, policija je obezbjedila prolaz. Liturgija je održana ispred ostataka crkve Sv. Jovana Krstitelja.

I dok su Radovićevi sljedbenici hvalili profesionalnost policije, iako je ona zabranila održavanje skupa jer nije bio blagovremeno prijavljen, nekoliko desetina mještana je bilo kivno što, kako su kazali, organi reda nijesu zaustavili otvorene provokacije Srpske pravoslavne crkve u njenom naumu da “obilježi teritoriju”.

Inspektori Komunalne policije u Ulcinju su dva dana ranije konstatovali da su bez saglasnosti Uprave za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore izvođeni radovi na tom objektu. Napisali su da je nelegalno nasipan šut i drugi materijal u arheološkom nalazištu, a da je sve objavljeno na FB stranici Crkvene opštine Ulcinj.

Preduzimanje hitnih mjera na zaštiti ovog kulturnog dobra od nadležnih organa i institucija su zatražili i Skupština opštine Ulcinj, Albanski nacionalni savjet i Mjesna zajednica Vladimir.

Iz SPC je navedeno da nijesu očekivali nikakve neprijatnosti, jer se liturgija na tom mjestu služila svake godine. „Nikada nije bilo problema sa državom koja je vlasnik lokaliteta i Hrama niti sa lokalnim mještanima Albancima koji su nerijetko bili i gosti na slavama”, istakli su iz te vjerske institucije.

Činjenica je da je u Šasu, na Ivanjdan, godinama služio umirovljeni paroh ulcinjski protojerej-stavrofor Radojica Božović, koji je bio tolerantan svještenik i koji je često viđan u društvu predstavnika drugih vjera.

Nekoliko časova je trebalo da prođe, pa da se potvrdi koliko malo treba da se u Crnoj Gori podignu tenzije. Amfilohije se još nije ni vratio na Cetinje, a reakcije iz članica Demokratskog fronta su stizale jedna drugu. Optuživani su „albanski muslimanski fanatici da brutalno krše slobodu vjeroispovjesti”. “Vrijeme je da svi mi, koji smo pravoslavni hrišćani, zajedno kažemo dosta ovakvom ponašanju, jer niko nema pravo da nasljedniku Vladike Danila, Svetog Petra Cetinjskog i Njegoša, pokušava da zabrani da slobodno vrši Božiju službu na prostoru Crne Gore, koja je kroz čitavu svoju istoriju prepoznata kao hrišćanska država”, poentirao je predsjednik Nove srpske demokratije Andrija Mandić.

Kako se u grupi protestanata našao i jedan funkcioner URE, koji živi na tom području, Nevryz Šaptafi, to se još jednom iskoristilo za napad čelnika DF-a na “Koaliciju za 21. vijek”.

“Srećni smo i ponosni na činjenicu što je u Crnoj Gori sve manje onih koji primitivno, zlonamjerno i suprotno našoj kulturi, našim korijenima i civilizacijskim vrijednostima atakuju na ljude drugačije vjerske, nacionalne ili političke profilacije”, saopšteno je iz Demokratske Crne Gore uz isticanje da „kada svako dobronamjerni pokušava smiriti tenzije, sijamski blizanci za raspirivanje mržnje i podjela trude se da lijepe etikete, politički piljare i šibicare kupajući se u blatu pećinskog nacionalizma”.

Reagovao je i Šaptafi koji je naveo da su mještani bili ogorčeni što državne institucije kojima su se obraćali nijesu reagovale. “Da su država i nadležni organi Opštine imali snage, a prije svega i volje, da sprovode sopstvene zakone kojima se reguliše položaj i štiti taj kulturno-istorijski spomenik, ne bi bilo potrebe da bilo ko svjedoči onakvim raspravama. Mještani ne žele svađu, ni sa Mitropolijom niti sa bilo kojom drugom vjerskom institucijom, ali smo bili revoltirani nezainteresovanim odnosom države i Opštine prema sopstvenom kulturnim dobrom odnosno ovim istorijskim spomenikom, koji je vlasništvo svih građana Crne Gore, a ne bilo koje vjerske instance”, dodao je on.

I u zvaničnim saopštenjima Mitropolije i Crkvene opštine Ulcinj prevladali su pomirljivi tonovi uz isticanje da “taj sraman čin neće narušiti dobre odnose među muslimanima, rimokatolicima i pravoslavnim vjernicima koji zajedno žive i rade na ovim prostorima poštujući tradicionalne, kulturne i vjerske razlike”.

Predsjednik Opštine Ulcinj Ljoro Nrekić je rekao da je na obje strane bilo onih koji su željeli incidente, te izrazio uvjerenje da neprijatna epizoda od nedjelje neće poremetiti dobre međunacionalne i međuvjerske odnose u Ulcinju.

“Šas je simbol i centar Anamalskog područja, duhovna vertikala tog naroda, neiscrpno vrelo za istraživače, nezaobilazno mjesto za sve one koji borave na ovom području, oaza starine i mira. Tako treba da ostane. To niko ne smije da čerupa.

Ako se uvijek navodi da je taj grad, a koji je prostorno bio veći od Kotora, ‘imao crkava koliko u godini dana’, onda se ne možete zakačiti samo za jednu jedinu, a ne vidjeti cjelinu i kontinuitet koji seže do Ilira. I da previdite narod koji tu živi stoljećima i cijeli taj lokalitet koji je svjedok milenijumskog trajanja na ovom prostoru”, kaže Fatmir Đeka, predsjednik Demokratske partije, stranke čije je uporište upravo na Anamalskom području.

Prema njegovim riječima, država Crna Gora i Opština Ulcinj su vlasnici zaštićenog kulturnog dobra Šas ili Svač i njihove institucije i organi moraju da poštuju i sprovode odluke koje su na snazi.

Iz Skupštine opštine Ulcinj je u nedjelju najavljeno da će, što je prije moguće, donijeti odluku o tome da se arheološkom lokalitetu Šas odredi muzejska namjena, kako bi se promovisala njegova kulturno-istorijska vrijednost i zaustavila devastacija. No, na sjednici lokalnog parlamenta koja je održana u srijedu, 11. jula, nijednom riječju nije pomenut Šas i dešavanja od nedjelje.

Neprijatne scene iz Ulcinja su, ipak, otišle u svijet. Ostao je gorak ukus. Među drevnim zidinama Šasa opet je zavladao mir. U njegovim ljepotama, u toj duhovnoj oazi, mogu ponovo nesmetano svi da uživaju.

Ministarstvo kulture planiralo aktivnosti u Šasu

U programu zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2018. godinu Ministarstva kulture planirane su dvije aktivnosti na Šasu: Geofizička istraživanja sa primjenom georadarske metode, arheološka i konzervatorska istraživanja, te realizacija II faze „Konzervatorskog projekata za sprovođenje konzervatorskih mjera na crkvi Sv. Jovana”. Navodi se da će se na taj način unaprijediti loše stanje objekta u kojem je Amfilohije planirao da održi liturgiju i omogućiti njegova adekvatna prezentacija. Ukupna vrijednost tih projekata trebalo bi da iznosi 67.506 eura

Mustafa CANKA