Inicijativa Liberalne partije da se u Crnoj Gori dekriminalizuje upotreba marihuane dočekana je na nož. Predstavnici više stranaka protive se toj ideji, a stručnjaci upozoravaju da nema lakih i teških droga, te da bi dekriminalizacija, pa zatim legalizacija marihuane bila pogubna prvenstveno za omladinu. Inicijativa je pospješila javnu debatu o problemu narkomanije u Crnoj Gori.
Koliko je lako doći do droge govori i podatak od prije nekoliko godina kada je jedan zavisnik otkrio policiji da je drogu kupovao na trafici u podgoričkom naselju Konik. Prema podacima Uprave policije preko Crne Gore se godišnje prebaci na destine tona marihuane. Zaplijeni se svega 10 do 20 odsto droge koja prolazi kroz Crnu Goru. O imperijama izgrađenim na ovoj ,,privrednoj grani” svjedoče slučajevi Šarić i Kalić.
Dio od te silne droge ostaje u Crnoj Gori, pa se svake godine smanjuje starosna granica zavisnika. Nevladine organizacije stalno upozoravaju na slučajeve da i djeca od 10 godina koriste narkotike.
O tom problemu se uglavnom ćuti, a podaci da su početkom ovog mjeseca aktivisti nevladine organizacije Juventas u napuštenoj zgradi u centru Podgorice pronašli oko 900 igala i špriceva i odnijeli ih u Klinički centar na uništavanje zaprepastile su javnost.
Policija je tokom prošle godine zbog preprodaje droge uhapsila 201 osobu, među njima i pet žena i dva maloljetnika. U toku 2011. za samo dva mjeseca zbog krivičnih djela vezanih za drogu privedeno je 68 osnovaca i srednjoškolaca. Šestorica su bili dileri. Statistika kaže da se oko 50 odsto zatvorenika u crnogorskim zatvorima tamo nalazi zbog krivičnih djela koja imaju veze sa narkoticima.
Andrija Popović, predsjednik Liberalne partije, za Monitor kaže da zalaganje LP za dekriminalizaciju upotrebe marihuane ne treba shvatiti kao promociju upotrebe te droge. ,,Aktivnosti LP na ovom polju biće realizovane sa ciljem prevencije bolesti zavisnosti, donošenjem adekvatnih sankcija koje će rezultirati društveno korisnim radom i smanjenim brojem recidiva korištenja droge, ali i rasterećenjem državnog budžeta kada su u pitanju troškovi boravka osoba koje izdržavaju kazne zatvora zbog upotrebe marihuane za lične potrebe”, kaže Popović.
U praksi postoje različiti aršini kada je u pitanju odmjeravanje kazne za počinioce krivičnih djela u vezi sa drogama. Često se na istu dužinu kazne osudi osoba kojoj je nađen gram ili dva i ona koja je krijumčarila nekoliko desetina ili čak stotine kilograma droge.
Iz NVO 4life za Monitor navode primjer da se kod njih liječio zavisnik od heroina koji ima 56 godina i već je trideset godina registrovani zavisnik. Zbog jednog grama koji je, kako tvrdi, imao za svoju upotrebu, odležao je pet godina zatvora.
Popović podsjeća i da mnoge evropske države poput Španije, Portugalije, Italije, Belgije, Luksembugra i Slovenije ne smatraju posjedovanje droge za lične potrebe krivičnim djelom. Navodi i primjer Irske u kojoj se ne može kazniti osoba uhvaćena u posjedu kanabisa-marihuane, ako joj je to prvi put, te da su Njemačka, Danska, Holandija i Austrija propisale da je posjedovanje droge za lične potrebe kažnjivo djelo, ali ga praktično ne progone.
Jovan Bulajić, izvršni direktor NVO Preporod, smatra da je poprilično licemjerno govoriti o dekriminalizaciji, a ne očekivati i legalizaciju marihuane.
,,I kao što je to uobičajeno, droga uvijek ulazi na ‘mala vrata’. Razlozi koje smo mogli čuti iz Liberalne partije, nikako ne odslikavaju razumijevanje niti uopšte poznavanje ove problematike, kada je Crna Gora u pitanju”, kaže Bulajić za Monitor.
On tvrdi da ni u jednoj zemlji koju kao primjer ,,dobre prakse” navodi Popović nije došlo do smanjenja krivičnih djela u vezi sa drogama, niti do smanjenja broja zavisnika/ca, pa nije ni manje ostalih posljedica koje za sobom ,,vuče” zloupotreba narkotika – krvlju i polno prenosive infekcije, prostitucija (kada su zavisnice u pitanju), razoreni brakovi i cijele porodice…
I priča o rasterećenju zatvorskih kapaciteta od osoba kažnjenih zbog posjedovanja droge ne pije vodu, smatra Bulajić. ,,Detalj, koji niko ne pominje, a poprilično razobličava svu ovu ‘ideju’ o dekriminalaziciji, je da posjedovanje droge, po aktuelnom Zakonu o drogama, može već da se kažnjava novčanom, a ne zatvorskom kaznom”.
Zakonom o drogama je, između ostalog, predviđeno da se osoba koja posjeduje drogu za ličnu upotrebu kazni novčano od 30 do 2.000 eura.
Saša Mijović, izvršni direktor 4 Life, za Monitor kaže da ova NVO već dvije godine predlaže uvođenje alternativnih sankcija za počinioce krivičnih djela u vezi sa drogama.
,,Inače, model alternativnih sankcija je već zaživio u praksi u velikom broju zemalja Evrope i svijeta i samo se razlikuje u nijansama i nazivu od zemlje do zemlje”, kaže Mijović.
On navodi portugalski model Komisije za odvraćanje, koja je za deset godina postigla izvanredne rezultate, jer se smanjio broj povratnika za krivična djela za čak pedeset odsto. To je trend koji počinje da primjenjuje sve više zemalja kao primjer dobre prakse. Sistem kažnjavanja podrazumijeva da se neki počinioci krivičnih djela u vezi sa drogama tretiraju vaninstitucionalno i usmjeravaju na rehabilitaciju, resocijalizaciju i školovanje umjesto da idu u zatvor.
Mijović objašnjava da je prema novom hrvatskom zakonu, usvojenom u decembru 2012. droga dekriminalizovana, a strože kazne do 15 godina zatvora biće izrečene dilerima droge, pogotovo ako su uhvaćeni u blizini škole.
,,Tako se pravi razlika između dilera droge i onih koji su usljed bolesti prinuđeni da koriste droge, tj. zavisnici/ce, kojima u tom slučaju treba obezbijediti liječenje, a ne zatvor. Zavisnici od droga nijesu kriminalci, već bolesne osobe kojima treba pomoć”, kaže Mijović.
Stručnjaci su uglavnom protiv predloga LP. Navode da je marihuana okidač da se krene pogrešnim putem. Iskustva iz prakse potvrđuju da je u većini slučajeva marihuana takozvana ,,prva droga” i samo prelazna stepenica ka težim oblicima zavisnosti.
U Liberalnoj partiji kažu da neće odustati od svoje inicijative. Predstavnici ostalih partija uglavnom su se negativno izjasnili o ovom predlogu, uz opasku da ,,Crna Gora nije Amsterdam”.
Funkcioner Demokratskog fronta Slaven Radunović kazao je da oni neće podržati inicijativu LP-a, jer Crna Gora nije uređeno društvo, koje može da uredi i kontrolište takvu zakonsku mogućnost. ,,To što je to praksa u uređenim zemljama, ne znači da se može prepisati i kod nas, jer nemamo mehanizme koji bi mogli da kontrolišu tu oblast”.
Koliko nam mehanizama i svega ostalog fali, govori i podatak da u Crnoj Gori ne postoje vjerodostojni podaci o broju zavisnika. Posljednje ozbiljno istraživanje je radio Institut za javno zdravlje i to daleke 2006. Po njemu je bilo između 2500-3000 zavisnika u Crnoj Gori. Procjena nevladinih organizacija je da se taj broj sada kreće između 12.500 i 15.000, s tim da je alarmantan trend rasta sve mlađih konzumenata droge.
RETO CENTAR DANILOVGRAD
Marihuana za početak
,,Malo je onih koji nijesu počeli sa marihuanom. Ima i onih koji su ostali samo na marihuani. Ali i oni su zavisnici. Meni je ona otvorila vrata ka alkoholu, tabletama, pa heroinu. Dvije godine sam koristio marihuanu. Onda mi nije bilo dovoljno, tražio sam nešto jače dok to nisam našao u heroinu”, priča za Monitor Podgoričanin Nikola Rašović iz Reto centra u Danilovgradu.
Rašović je nakon liječenja u Reto centru uspio da se otrgne od droge.
Andrea Bujas kaže da je i njemu marihuana pomogla da prebrodi strah ka težim drogama. ,,Za marihuanu kažu da je djetinja i bezazlena. Vjerovatno će se vremenom ona i dekriminalizovati, ali mislim da će onda kod ljudi nestati obzir, strah od nje. Iako kažu da je trava laka droga – sa njom nijesi svoj”.
Bujas je iz Zadra, deset godina je bio heroinski zavisnik. ,,Došao sam iz zatvora, nisam mogao niže pasti, sljedeća stepenica je bila grob. Uspio sam da izgradim život iz početka. Oženio sam se, imam djete”.
Kaže da mu je dolazak u Reto centar bio posljednja šansa. Prije toga išao je na metadonske terapije, kod psihologa… Ništa nije pomoglo. ,,Bitno je to što sa zavisnicima u našim centrima rade bivši zavisnici. Pomažu svojim primjerom. Oni najbolje znaju kroz šta se prolazi”.
Reto centar za liječenje i rehabilitaciju zavisnosti u Danilovgradu postoji pet godina. Finansiraju se od svog rada, a liječenje je besplatno.
Prvi centar je otvoren početkom 90-ih u Splitu. Nakon toga u Zagrebu, Skoplju, Beogradu, posljednji u Ljubljani. Slični centri postoje u gotovo svim zemljama Evrope.
Bujas ističe da u centru uvijek ima mjesta za one koji odluče da se uhvate u koštac sa zavisnošću. On kaže da se većina onih koji uspiju da ostanu u centru godinu i po do dvije više ne vraćaju drogi. U centru kod Danilovgrada smješteno je oko 15 momaka. Pošto je cilj da se zavisnici maknu iz mjesta stanovanja, mladići iz Podgorice uglavnom su u centrima u drugim državama. Beograd je prebukiran, pa ih trenutno u Splitu ima oko 20 i tri djevojke. Dvije su sa djecom. U tretmanu su još dvije djevojke iz Podgorice, jedna od njih sa djecom.
,,Ovdje je problem i mentalitet. Zavisnici, a i porodice se zavaravaju i ne žele da priznaju da imaju narkomane. A narkoman se lako prepoznaje”, kaže Bujas.
Predrag NIKOLIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
SVIJET4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice