MONITORING
Urbanizovani kriminal
Štala, svinjac, kokošinjac, ambar… ili slična, prijeko potrebna menažerija seoskog gazdinstva, takođe su objekti, pa je za njihovu izgradnju u zabitoj đedovini potrebno pribaviti „papire”, bezmalo kao da se grade stambeno-poslovni kompleksi u Podgorici ili Budvi, administrativnoj i turističkoj metropoli. To je, prevedeno na laičku terminologiju, zapisano u Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata koji je septembra 2008. stupio na snagu. Ukoliko neko to ne zna – povjeruje u parole vlasti da je potrebno „oživjeti selo” – to ga neće spasiti, ne samo zaludnog truda, potencijalno promašene investicije u građevinski materijal, radnu snagu, zatim troškova rušenja objekta, već i moguće krivične prijave, presude i robije.
U nadležnom Ministarstvu održivog razvoja i turizma izvještač Monitora je dobio tumačenje da „prostorno-urbanistički plan opštine, obuhvata cijelo područje opštine; nema naselja van ovog plana, pa se ni jedan objekat, uključujući seoske kuće, ne može nalaziti van područja navedenog plana”.
Na naše pitanje – da li je za seoske „pomoćne objekte” takođe potrebno pribaviti propisane dozvole? – dobili smo odgovor: „Shodno Zakonu o uređenju prostora i izgradnji objekata, građenje, postavljanje i uklanjanje pomoćnih objekata, koji služe korišćenju stambenog i drugog objekta, uređuje lokalna samouprava”.
Objasnili su nam da prostorno-urbanistički planovi lokalnih samouprava za seoska područja sadrže smjernice i osnove za rejonizaciju i grupisanje seoskih naselja, kojima se definiše mogućnost rekonstrukcije ili izgradnje na tim područjima i izdavanja građevinske dozvole. Ali, kako na opštinskom šalteru u transparetnoj proceduri dobiti dozvolu za građevinske radove na selu ako, na primjer u Podgorici, još nije usvojen prostorno-urbanistički plan pa je na snazi arhaična planska dokumentacija iz 1990. godine?!
Zakon o uređenju prostora i izgradnji objekata je najavljivan na sva zvona: njegovim usvajanjem staće se za vrat haosu u crnogorskom urbanizmu. Što od toga imamo nepune tri godine kasnije?
U Ministarstvu barataju sa službenih oko 40.000 divljih objekata, dok neslužbeno procjenjuju da ih zapravo ima 80.000-100.000. U tom nelogičnom rasponu – koji, ukoliko je istinit, obuhvata objekte u kojima živi, boravi ili dolazi na posao aproksimativno trećina crnogorskog stanovništva – kriju se odgovori, ne samo o razmjerama urbanističke katastrofe i trajnoj devastaciji prostora, korupciji, nezakonitom bogaćenju i mogućem „pranju novca”, već i o moćnom instrumentu kontrole i ucjena širokih biračkih masa.
Vlast je divlju gradnju njegovala decenijama. Procjenjuje se da je tokom 1990-ih, kada je DPS imala monolitnu republičku i najveći dio opštinskih vlasti, oko 80 odsto tada sagrađenih objekata bilo bez dozvole. Nastavljeno je u sličnom stilu 2000-ih.
Ne postoji ubjedljivije objašnjenje od „urbanističkog” za dva najveća izborna trijumfa DPS-SDP koalicije ili njenih kandidata, onih na lokalnim izborima u Podgorici i Budvi, gdje je divlja gradnja i manipulacija sa diskretnim otvaranjem opcija njene legalizacije u zamjenu za glasove široko rasprostranjeno pravilo.
Miomir Mugoša je septembra 2006. na izborima za gradonačelnika osvojio rekordnih 62,9 odsto, trijumfujući i u naseljima gdje njegova partija ili koalicija na parlamentarnim izborima ne dobija većinu; ta su, naselja, prepoznata kao žarišta divlje gradnje. Na lokalnim izborima u Budvi, sada okrivljeni Rajko Kuljača, kao nosilac liste DPS-SDP, osvojio je marta 2009. nevjerovatnih 71,9 odsto glasova!
Dejan Milovac, direktor programa za urbanizam MANS-a, kaže za Monitor da je zakon iz 2008. uveo moratorijum na rušenje objekata koji su sagrađeni do njegovog usvajanja, bez obzira na njihovu namjenu i bez prethodno sprovedenog popisa nelegalnih objekata.
„Inspekcija sada na terenu ne može utvrditi kada je objekat sagrađen. Vlasnici nelegalnih objekata imaju mogućnost da tvrde da su sagrađeni (započeti) prije septembra 2008. godine. Ne treba ni pominjati koliki prostor za korupciju ostavlja ovakva situacija”, objašnjava Milovac.
Prema njegovim riječima, nije napravljena ni kategorizacija objekata, pa aktuelni zakon jednako tretira zgrade na budvanskoj rivijeri i vikendice na Žabljaku sa udžericama po obodima Podgorice koje su sagradili pauperizovani proleteri nekadašanje titogradske industrije.
„Tajkuni, koji su kroz izgradnju objekata oprali novac, u postupku legalizacije se jednako tretiraju sa socijalnim slučajevima”, tvrdi Milovac.
To je tek nastavak kontroverzi. Nepromijenjena je tradicija selektivne primjene zakona koju sprovode inspekcije.
Stupanjem na snagu Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata, pored postojećih inspekcija za građevinarstvo i urbanizam, konstituisana je nova – inspekcija zaštite prostora, sa zadatkom da kontroliše da li je za građenje objekata izdata građevinska dozvola.
„Iskustvo MANS-a u komunikaciji sa inspekcijama”, kaže Dejan Milovac, „svjedoči da nerijetko iste situacije kršenja zakona budu različito tretirane. U ogromnom broju slučajeva to zavisi od toga ko je subjekat nadzora. Ne postoji dosljedna primjena zakona u istovjetnim slučajevima. Zbog toga se dešava da pojedini investitori ‘prođu’ samo sa upravnom mjerom, a ne i krivičnom prijavom”.
Izmjenom Krivičnog zakonika je propisano da su krivična djela: gradnja bez dozvole na državnom ili privatnom zemljištu, zatim gradnja suprotno građevinskoj dozvoli i tehničkoj urbanizaciji ili suprotno odluci nadležnog državnog organa (zaprijećena kazna od šest mjeseci do pet godina zatvora), ili kada se protivpravno priključi gradilište odnosno objekat na tehničku infrastrukturu (zaprijećeno od tri mjeseca do tri godine zatvora).
U praksi, ne postoje jasno utvrđeni kriterijumi kada inspekcija, nakon donošenja upravne mjere (rješenja o rušenju nekog objekta), protiv investitora podnosi ili ne podnosi krivičnu prijavu.
Primjer je rad Inspekcije za zaštitu prostora Glavnog grada Podgorice. Na službenom sajtu je objavljeno da je 2009. donijeto ukupno 102 rješenja o rušenju, od čega 66 rješenja zbog uzurpacije državnog zemljišta. Navodi se kako su sa 102 rješenja o rušenju podnijete samo 23 krivične prijave protiv subjekta nadzora, bez podataka da li se gradilo na uzurpiranom ili državnom zemljištu!
Nigdje ne piše, ali kao da se nudi dilema: rušenje, krivična, zatvor… ili, ništa od toga, samo glas na izborima? Slobodno birajmo!
DEJAN MILOVAC, DIREKTOR PROGRAMA ZA URBANIZAM MANS-A
Divljanje se nastavlja, inspekcija, policija i tužilaštvo inertni
MONITOR: Kakvi su, u najbitnijem, rezultati primjene Zakona o uređenju prostora i izgradnji objekata?
MILOVAC: Zakon je najavljivan kao efikasan alat za konačan obračun sa nelegalnom gradnjom. Prethodno „divljanje” u prostoru se pokušavalo opravdati nepostojanjem baš jednog takvog pravnog akta. Nažalost, zakon sadrži par „korisnih rupa” kojima je obezbijeđeno da se, na primjer, inspekcijski nadzor u prostoru – kao jedan od neposrednih mehanizama kontrole – u potpunosti obesmisli. Kada govorimo o planiranju prostora, termin „planiranje” izbačen je iz zakona, uveden je termin „uređenje”. To najbolje ilustruje trenutno stanje: u veoma rijetkim situacijama imamo luksuz da nešto planirano iznova. Većina opština bavi se saniranjem postojećeg, nelegalnog stanja i njegovim uvođenjem u zakonske okvire – takozvanim „uklapanjem” objekata kroz izmjenu planske dokumentacije.
MONITOR: Nelegalna gradnja je novim zakonom postala krivično djelo. Kako to u praksi izgleda?
MILOVAC: Kriminalizacija nelegalne gradnje je imala ograničeno, preventivno djejstvo. Krivične prijave podnose se uglavnom protiv vlasnika individualnih objekata, dok veliki projekti i dalje izmiču „ruci pravde”. Inertnost policije i tužilaštva da proaktivno djeluju kada je u pitanju ovo krivično djelo rezultira da, nakon čuvene Zavale, imamo desetine primjera sinhornizovanog djelovanja opštinskih administracija i investitora u kršenju zakona i propisa. Što se tiče inspekcijskog nadzora, novost je uvođenje inspekcije za zaštitu prostora, koja je trebala da bude neki novi front za odbranu prostora. U stvarnosti se desilo kao i sa prethodnim inspekcijama – nedovoljna opremljenosti i mali broj inspektora. Uticaj nadzora na terenu je zanemarljiv u odnosu na brzinu i spremnost nelegalnih graditelja da osvoje prostor i ostvare profitne interese.
MONITOR: Što se može desiti sa gradnjom na seoskom području, gdje se mnogi, a da o tome ništa i ne znaju, danas-sjutra mogu suočiti sa rješenjima o rušenju i/ili krivičnim prijavama, jer su na svojoj đedovini, nakon stupanja na snagu zakona rekonstruisali stare porodične kuće, podigli „pomoćne objekte”… a da nemaju „papire”?
MILOVAC: Što se tiče izgradnje pomoćnih objekata koji su u funkciji poljoprvrednih domaćinstava ili njihova rekonstrukcija i situacije koju ste opisali, u teoriji postoji mogućnost da će se u nekoj budućoj akciji na suzbijanju nelegalne gradnje, na udaru „pravne države” naći svinjci, kokošinjci, ograde i kreveti za lozu… Najveći problem vidim u tome što su građani generalno neobaviješteni o svojim pravima, ali i obavezama kada je prostorno planiranje u pitanju. Javne rasprave na kojima se pretresaju pitanja od važnosti za građana o uređenju prostora su veoma loše organizovane. Sa druge strane, građani su često ili neobaviješteni ili potpuno nezainteresovani. Tako da većina sazna da je prekršila zakon tek onda kada ih posjeti inspekcija (govorim o pomoćnim objektima) i ukaže im da postoji npr. plan kojim nije predviđen njihov objekat, da je taj plan bio na nekoj raspravi na kojoj oni nijesu bili ili nijesu uopšte čuli za nju.
Vladimir JOVANOVIĆ
Komentari
Izdvojeno
I POMOĆNIK UPRAVE POLICIJE U ZATVORU ZBOG SUMNJI DA JE SARAĐIVAO SA KAVAČKIM KLANOM: Ko je kome gazda
Dejan Knežević je uhapšen zbog sumnje da je povezan sa grupom koju SDT tereti za stvaranje kriminalne organizacije i šverc droge. Nadležni najavljuju nova hapšenja policajaca osumnjičenih da su uključeni u organizovani kriminal
Nastavlja se akcija razotkrivanja i hapšenja policajaca i policijskih funkcionera koji su se godinama, držeći uz sebe policijsku značku, bavili najtežim oblicima kriminala, i međunarodnim krijumčarenjem kokaina iz Južne Amerike u Evropu.
Pomoćnik direktora Uprave policije za borbu protiv organizovanog kriminala Dejan Knežević uhapšen je u srijedu zbog sumnje da je povezan sa dijelom nedavno uhapšene grupe, koju Specijalno državno tužilaštvo (SDT) tereti za stvaranje kriminalne organizacije i šverc droge.
Na osnovu kojih dokaza je Knežević uhapšen nije za sada poznato, ali postoje sumnje da je hapšenje povezano sa transkriptima Sky aplikacije koje je dostavio EUROPOL. Upravo na osnovu tih podataka u nedavnoj akciji Specijalnog policijskog odjeljenja (SPO), kojom rukovodi SDT, uhapšeno je 15 osoba među kojima su sadašnji i bivši policajci.
Knežević je u policijskoj službi više od 20 godina i važi za hrabrog profesionalca i časnog čovjeka, kažu nam njegove kolege ali i novinari koji godinama prate rad policije. „Dao je doprinos brojnim akcijama zapljena velike količine droge kako na domaćem tako i na međunarodnom planu, prvenstveno kroz Odsjek za borbu protiv narkotika i Specijalno policijsko odjeljenje, ali i kao pomoćnik policije za borbu protiv kirminala“, piše portal Standard.
Zvanično, iz Uprave policije bili su škrti na riječima. „Imajući u vidu fazu postupka, odnosno zakonska ograničenja, ne može se saopštiti više detalja. Policija sarađuje i postupa po nalogu Specijalnog državnog tužilaštva u ovom slučaju”, stoji u kratkom saopštenju objavljenom nakon Knaževićevog privođenja.
Kolege policajci i novinari nijesu jedini koji su bili spremni da pohvale Kneževićev dugogodišnji doprinos službi. „Za svoj dosadašnji rad i ostvarene rezultate višestruko je nagrađivan”, piše na sajtu Vlade u njegovoj službenoj biografiji. Tu možemo saznati da Knežević u crnogorskom MUP-u radi od 2000. godine, dok se na rukovodećim pozicijama nalazi od 2004.
Od 2004. do 2009. godine obavljao je poslove načelnika Odjeljenja za borbu protiv droge u CB Podgorica. Potom je, do 2018. bio rukovodilac grupe pa potom i cijelog Odsjeka za borbu protiv krijumčarenja droga u sjedištu Sektora kriminalističke policije. Narednih godinu dana je u Specijalnom policijskom odjeljenju rukovodio Grupom za istrage organizovanog kriminala, terorizma i ratnih zločina, da bi u periodu od 2019. do 2021. godine obavljao poslove rukovodioca Odsjeka za borbu protiv krijumčarenja droga u Sektoru za borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije kojim je rukovodio Zoran Lazović.
Svetlana ĐOKIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 24. marta ili na www.novinarnica.net
Komentari
Istovremeno sa donošenjem novog Zakona o sprečavanju korupcije, Ministarstvo pravde najavljuje sporazum po osnovu koga će se moći kontrolisati imovina ovdašnjih funkcionera u Srbiji i Sjevernoj Makedoniji
Prema izvještaju globalne nevladine organizacije Transparensi Internešnel, prošle godine se povećala percepcija korupcije u Crnoj Gori, zbog čega je naša zemlja nazadovala na njihovom Indeksu korupcije.
Još od 2014, kada je prvi put donesen Zakon o sprečavanju korupcije, Crna Gora pokušava da pronađe način da se izbori sa funkcionerima koji su javni interes podredili vlastitom. Primjena tog zakona uglavnom se svela na (samo)popisivanje imovine državnih funkcionera, bez ozbiljnijih provjera tačnosti dostavljenih podataka ili ispitivanja porijekla kapitala kojim raspolažu ljudi kojima su povjereni odgovorni državni poslovi.
Prvi državni organ koji se bavio ovim poslom bila je Vladina Komisija za sprečavanje konflikta interesa, koja je vodila imovinske kartone funkcionera. Njen bivši predsjednik Slobodan Leković nazvao je taj organ „tigar bez zuba“. Aludirao je na to kako funkcioner formalno mora da prijavi imovinu, ali ukoliko to ne bi učinio – Komisija nije mogla da ga natjera, niti da ga sankcioniše.
Odredbe Zakona o sprečavanju korupcije izmijenjene su i rođena je današnja Agencija za sprečavanje korupcije (ASK). Iako joj je zakon dao zube, odnosno nadlženosti i alate da natjera funkcionere da prijave imovinu, a njoj mogućnost da istu provjeri i ispita, Agencija je bježala od nekih funkcionera, poput predsjednika Mila Đukanovića, kasnije i premijera Dritana Abazovića, dok je na drugima oštrila i zube i kandže, poput bivše članice Savjeta ASK Vanje Ćalović Marković.
Međutim, poslovi Agencije su se svodili, kada je riječ o sukobu interesa i eventualnim zloupotrebama, uglavnom na kršenja formalnosti i tehnikalija, a ne na ispitivanje imovine i utvrđivanje njenog porijekla.
Predstavnici ASK-a su se više puta pravdali da je to posao za tužilaštvo, a ne za njih. Demantuje ih ipak slovo Zakona o sprečavanju korupcije koji kaže da Agencija vrši provjeru podataka iz Izvještaja (imovinskih kartona) „upoređivanjem tih podataka sa prikupljenim podacima o imovini i prihodima javnog funkcionera od organa vlasti i pravnih lica koji raspolažu tim podacima“.
Ti organi vlasti i pravna lica dužni su da, u roku i na način koji odredi Agencija, dostave sve tražene podatke i obavještenja, odnosno stave na uvid traženu dokumentaciju u skladu sa zakonom. „Ukoliko Agencija u postupku provjere utvrdi da su imovina i prihodi javnog funkcionera i povezanih lica sa javnim funkcionerom veći u odnosu na realne prihode, javni funkcioner je dužan da, na zahtjev Agencije, u roku od 30 dana, dostavi detaljne podatke o osnovima sticanja imovine i prihoda“, piše u zakonu.
Manjkavosti Agencije primijetili su, uz javnost i državne organe, i naši evropski partneri. Savjet Evrope nedavno je izradio studiju o reformi Agencije za sprečavanje korupcije. Eksperti SE predložili su da se razmotri uvođenje prava ASK-u da traži informacije, zaključuje i sprovodi sporazume sa drugim zemljama. To se navodi u analizi djelova Zakona o sprečavanju korupcije koji uređuju sukob interesa, ograničenja i izvještaje o prihodima i imovini, poklone, donacije i sponzorstva, koju su izradili eksperti Valts Kalniš i Jure Škrbec.
Taj dokument, između ostalog, predviđa i da treba „razmotriti eksplicitno propisivanje obaveza i ovlašćenja Agencije u pogledu praćenja načina života, uključujući i sagledavanje stvarnih okolnosti na terenu (nekretnine, prevozna sredstva)”.
Ivan ČAĐENOVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 24. marta ili na www.novinarnica.net
Komentari
Pitali smo: kako komentarišete prvi krug predsjedničkih izbora
PREDRAG ZENOVIĆ, POLITIČKI ANALITIČAR
Mobilizacija glasača koji nisu dio ,,partijske mašinerije”
Iako su svi lideri političkih partija zadržali svoj izborni rezultat, uspjeh Jakova Milatovića govori o izbornoj mobilizaciji birača koji nisu dio „partijske mašinerije“, koji su postali dijelom i imuni na partijsko zapošljavanje, svih onih koji razmišljaju van identitetske matrice, desne nacionalističke politike, a koji su u svom svakodnevnom životu vidjeli efekte socio-ekonomskog programa Evropa sad.
DUŠKO VUKOVIĆ, NOVINAR
Prošlo vrijeme lidera partija
Prvi krug izbora za predsjednika Crne Gore pokazao je, nadam se, da je prošlo vrijeme kandidovanja za ovu državnu funkciju lidera političkih partija i da se ubuduće mora voditi računa o tome da je predsjednik države neko ko, prema Ustavu, predstavlja svu raznolikost crnogorskog društva, odnosno političke zajednice.
DEJAN MILOVAC, MANS
Rezultat najviše iznenadio Đukanovića i Mandića
Rezultat prvog kruga ovogodišnjih izbora je iznenadio mnoge, možda najviše same takozvane favorite Mila Đukanovića i Andriju Mandića kao reprezente polarizovane Crne Gore i dva suprostavljena politička i nacionalna ekstrema. Rezultat koji je ostvario Jakov Milatović je vjerujem iznenađenje i za ljude iz Pokreta Evropa sad (PES), naročito nakon svega onoga što se dešavalo sa kandidaturom Milojka Spajića.
OMER ŠARKIĆ, GRAĐANSKI AKTIVISTA
Drugi krug neće biti miran
Izvanredan rezultat Milatovića, očekivani stepen podrške Đukanoviću, neuspjela „transformacija“ Mandića i razočaravajući rezultat po njega i Front, Bečićevo tavorenje i izostanak za njega očekivane podrške, fijasko Vuksanovićke i Danilovića – bio bi najkraći opis prvog kruga rezultata izbora. Koliko god biračima Draginja Vuksanović bila simpatična ili ne, jedina je povukla onaj potez koji se očekuje od političara kada naprave loš izborni rezultat – da podnesu neopozivu ostavku.
ANA NENEZIĆ, CEMI
Poruka građana parlamentarnoj većini
Predsjednički izbori su održani u kontekstu političke i institucionalne krize, uz jaku političku polarizaciju crnogorskog društva, po pravilima nereformisanog seta izbornih zakona, čiju implementaciju hronično prate problemi koji se ponavljaju iz jednog u drugi izborni ciklus. Višegodišnje preporuke Venecijanske komisije, OSCE ODIHR misija i domaćih posmatračkih organizacija nijesu uvažene, niti inkorporirane u izborno zakonodavstvo.
MILICA KOVAČEVIĆ, CDT
Izborna reforma neophodna
Prvi krug predsjedničkih izbora u Crnoj Gori obilježili su slabost i politizovanost institucija koje sprovode izbore, pravni i praktični problemi koji su prouzrokovani izostankom političke volje da se sprovede temeljna izborna reforma, te apsolutna nepripremljenost institucija i društvenih činilaca na odbranu izbornog procesa od dezinformacija i stranih uticaja. Ono što ostaje kao najsnažniji utisak je sporni proces potvrđivanja predsjedničkih kandidatura, u kome su ponovljene zloupotrebe ličnih podataka građana, a Državna izborna komisija je preuzimanjem nadležnosti druge institucije, većinskom voljom njenih članova iz političkih partija, postala direktni učesnik izbornog procesa i u njega na velika vrata uvela uticaj drugih država.
Milena PEROVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 24. marta ili na www.novinarnica.net
Komentari
MILO ĐUKANOVIĆ I JAKOV MILATOVIĆ U DRUGOM KRUGU PREDSJEDNIČKIH IZBORA: Je li 29 veće od 35
I POMOĆNIK UPRAVE POLICIJE U ZATVORU ZBOG SUMNJI DA JE SARAĐIVAO SA KAVAČKIM KLANOM: Ko je kome gazda
KAKO PRONAĆI IMOVINU JAVNIH FUNKCIONERA SKRIVENU U INOSTRANSTVU: ASK dobija oštrije zube
-
Izdvojeno3 sedmiceANKETA: Favoriti i saputnici
-
FOKUS3 sedmicePRVI PREDSJEDNIČKI IZBORI NAKON PADA DPS-a: Na čijoj je strani neizvjesnost
-
OKO NAS2 sedmiceULCINJSKA PORT MILENA: Od simbola grada do septičke jame i nazad
-
FOKUS4 sedmiceĐUKANOVIĆ I PREDSJEDNIČKI IZBORI: Nagovoren?
-
DRUŠTVO4 sedmice18 GODINA NAKON UBISTVA INSPEKTORA SLAVOLJUBA ŠĆEKIĆA: Suđenje bez kraja
-
FOKUS1 sedmicaPRVI KRUG PREDSJEDNIČKIH IZBORA: Poraz ili pobjeda Đukanovićevog i Mandićevog partnerstva
-
INTERVJU3 sedmiceBETI LUČIĆ, GLUMICA: Nikog ne zanima mrtvo kazalište
-
ALTERVIZIJA4 sedmiceVeliki prelom