U Crnoj Gori se vakciniše sve manje djece. Prema podacima Instituta za javno zdravlje, tokom 2014. djeca su primila značajno manje svih obaveznih vakcina nego lani i nijedna vakcina nije imala obuhvat od 95 procenata koji se smatra dovoljnim za sprječavanje epidemija.
Planirane sistematske vakcinacije djece rođene 2013. godine, prema podacima koje je Monitoru dao Institut za javno zdravlje, tokom 2014. urađene su sa obuhvatom od 76 odsto kada je riječ o vakcini MMR1, do 91,1 odsto onih koji su primili BSG vakcinu. Polio vakcinom revakcinisano je 82,1 odsto djece, dok je revakcinu MMR2 primilo njih 95,2 odsto.
BSG, vakcinu protiv tuberkuloze na rođenju i tokom prve godine života tokom 2014. primilo je 91,1 odsto djece dok je taj procenat u prethodnoj godini iznosio 92,9.
Vakcinacija protiv difterije, tetanusa i pertusisa (tri doze DTP) sprovedena je sa obuhvatom na nivou države od 90,8 procenata što predstavlja značajno niži obuhvat u odnosu na prethodnu godinu kad je bilo vakcinisano 94,2 odsto djece.
Protiv dječje paralize, takođe sa tri doze OPV, vakcinisano je 90,7 odsto djece, što čini još jedan značajan pad u odnosu na prethodnu godinu kada je ovu vakcinu primilo 94,1 odsto djece.
Primovakcinacija protiv Hemofilusa influence tip B na nivou Crne Gore 2014. iznosila je 90,3 procenta, što je niža vrijednost u odnosu na prethodnu godinu kada je obuhvat bio 93,8 odsto. Obuhvat sa tri doze vakcine protiv hepatitisa B iznosi 86,6 procenata, dok je godinu ranije iznosio 89,8 odsto.
Najmanje je djece tokom 2014. vakcinisano MMR vakcinom – svega 76,1 odsto. Ovu vakcinu, koja štiti od malih boginja, zauški i rubeole primilo je čak 12 odsto djece manje nego 2013, kada ih je vakcinisano 88 procenata.
,,Na niži obuhvat vakcinacijama uticalo je, pored nedostatka vakcina na globalnom tržištu, na primjer nestašica kombinovane petovalentne vakcine u prvoj polovini 2014. godine, do sada najsnažnije angažovanje pripadnika antivakcinalnih grupa koje su širile značajne dezinformacije i kontroverze u vezi bezbjednosti vakcina, naročito MMR vakcine”, objašnjavaju u Institutu za javno zdravlje.
MMR, vakcina protiv malih boginja, rubeole i velikog kašlja, najčešće je osporavana vakcina. Protivnici vakcinacije godinama tvrde kako je ona povezna sa obolijevanjem djece od autizma. Nastojanja zvanične medicine da se opovrgne takve tvrdnje imaju promjenljiv uspjeh.
Veliki broj ljudi, očigledno, nije povjerovao u tvrdnje ljekara da je vakcinacija najdjelotvornija i najefikasnija mjera kojom raspolaže zdravstvena služba i da je zahvaljujući njoj u značajnoj mjeri promijenjen tok istorije mnogih bolesti.
Mnogi roditelji nijesu prihvatili objašnjenje nadležnih da je naučni časopis u kojem je 1998. objavljena studija koju često pominju antivakcinalni lobiji, koja govori o promjenama na crijevima koje bi mogle da imaju neke veze sa davanjem vakcina i eventualno sa autizmom, naknadno povukao tu studiju, jer se ispostavilo da je ona „namještena” i lažirana. Ljudi skloni teorijama zavjere ukazuju na snagu farmaceutske industrije i njihovu moć da ,,reklamiraju” vakcine, dok, upućeni primjećuju da oni koji proizvode i propagiraju razne alternativne preparate i slično, takođe zgrću ogromne pare.
Početkom 2014, u Crnoj Gori je pažnju medija privukla dr Slađana Velkov iz Makedonije tvrdnjama da vakcine donose neuporedivo više štete nego koristi, da izazivaju autizam i dovode do raznih drugih poremećaja. Broj ljudi koji njene aktivnosti prate na društvenim mrežama stalno raste, uprkos činjenici da je, na primjer, jednom objavila kako oboljele od meningitisa treba liječiti pomorandžom i limunom, oblogama od luka i slično.
Sve ovo je imalo velikog odjeka. Od 7700 djece koja su, prema kalendaru vakcinacije u 214. trebala da je dobiju, MMR vakcinu u Crnoj Gori primila su 5853 djeteta. Njih 24 nije vakcinisano zbog bolesti, dok su ostalih 1823 u Institutovim tabelama zabilježeni kao ,,neopravdani”.
Podaci iz Instituta pokazuju da je broj vakcinisane djece veći na sjeveru nego na jugu zemlje. U Podgorici je, tokom druge godine života, u 2014. od 2.664 onih koji su bili obavezni da prime MMR vakcinu, vakcinisano 1.756-oro djece. Zbog bolesti njih troje, ,,neopravdano” – 905. Procenat djece vakcinisane protiv malih boginja, zauški i rubeola u glavnom gradu iznosi 65,9 što znači da sitan broj fali pa da nevakcinisanih bude – trećina.
Najmanje djece – 61,9 odsto – MMR vakcinu je primilo u Budvi. Od 320 djece vakcinisano je njih 198, dvoje nije vakcinisano zbog bolesti, ,,neopravdanih” je 120. Slično je u Baru gdje je ovu vakcinu primilo 65 odsto djece. Od njih 586, vakcinu je dobilo 381 dijete, dvoje nije vakcinisano, preko dvije stotine djece nije zaštićeno.
U Kotoru je MMR vakcinu dobilo 76,7 odsto djece, u Ulcinju 85,8. Da podjela na sjever i jug nije stroga svjedoči podatak da je u Herceg Novom vakciniosano 93 odsto djece, u Beranama 78,9, na Cetinju 71,7. Devedeset pet i više procenata djece vakcinisano je u Bijelom Polju, Mojkovcu, Plavu, Pljevljima, Rožajama i na Žabljaku. U Šavniku i Plužinama vakcinisana su sva djeca – ukupno njih 39.
,,Kampanja protiv vakcinisanja jenjava, naročito nakon epidemijskog javljanja malih boginja u zemljama u okruženju koje je dovelo do toga da javnost uvidi značajne zdravstvene i ekonomske posljedice koje prate obolijevanje (liječenje, hospitalizacija, odsustvovanje sa posla itd).” Tako su odgovorili na pitanje Monitora o uticaju kampanje protiv vakcinisanja djece na broj vakcinisanih, u Institutu za javno zdravlje.
Početkom februara, kada je Monitor pisao o ovoj temi, u Institutu su nam objasnili da će Izvještaj o sprovedenoj imunizaciji u Crnoj Gori za 2014. godinu biti dostupan u maju. Na naše pitanje zašto tada nije objavljen, kažu da je Izvještaj ,,izrađen krajem maja ove godine i dostavljen organu državne uprave nadležnom za poslove zdravlja, kako je i zakonom propisano”. Nije zabilježeno da se Ministarstvo zdravlja ovim povodom oglašavalo, osoba zadužena za odnose sa javnošću je na bolovanju.
Osim što nijesu imali pravi odgovor na kampanju protiv vakcinisanja djece, nadležni su smanjenju vakcinacije doprinijeli i time što vakcine nijesu obezbijedili.
,,Za prevazilaženje problema oko OVP – oralne vakcine protiv dječije paralize, koja se više ne proizvodi jer je postala dio petovalentnih vakcina, bio je neophodan novi plan za imunizaciju koji je sačinio Institut za javno zdravlje. Zbog toga je bilo povremenih i kratkih nestašica određenih vakcina. Nestašica vakcina protiv hepatitisa B za djecu bila je prouzrokovana kašnjenjem dobavljača”, saopšteno je Monitoru iz Montefarma. Prema njihovim riječima, ova vakcina će biti distibuirana dok ovaj broj Monitora ide u štampu. Do kraja godine očekuju uredno snabdijevanje vakcinama za djecu.
Iz nezvaničnih izvora Monitor saznaje da su zastoji od po nekoliko mjeseci u snabdijevanju vakcinama stvarali haos jer se, kad vakcine konačno stignu, dešavalo da, zbog dolaska velikog broja djece sa čijim se vakcinisanjem kasnilo, vakcine nestanu istoga dana kad je objavljeno da stižu u domove zdravlja. Prosto se potroše za nekoliko sati.
Kako cijela stvar izgleda roditeljima, nije teško pretpostaviti. Zamislite majku kojoj je, osim uobičajenog straha koji prati svaki odlazak kod ljekara i svaku vakcinaciju jer propratni efekti su nešto od čega svi i uvijek strahuju, dodatno posijan strah od autizma i drugih teških oboljenja, kad konačno odluči da, ipak, svom djetetetu da vakcinu, i onda joj kažu da je – nema. Osjećaj da je prelomila pada u vodu, sljedeći put – ispočetka.
Pokazuju brojevi, a pokazuje i razgovor sa bilo kojim roditeljem – sa problemima oko vakcinacije država se bori – loše. Cijena će biti ispostavljena.
Miloš BAKIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
SVIJET4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice