Dok se na ulicama nekažnjeno obračunavaju pripadnici dva zaraćena mafijaška klana, nadležni prebacuju odgovornost jedni na druge,  nova na bivšu vlast,  politika sve više liči na klanovsku borbu u kojoj je našima sve dozvoljeno. Pa i nasilje. Između redova  deklarativnih osuda dijela vlasti nedavnog napada na gradonačelnika Budve Nikole Jovanovića  provijava poruka  – tako ti i treba kad  nijesi naš. Zvuči poznato

Vijesti o različitim vrstama nasilja sustizale su  jedna drugu.  U samo nekoliko dana  dogodila su se dva hladnokrvna ubistva, koje bezbjednosni sektor karakteriše kao nastavak obračuna kriminalnih klanova, kavačkog i škaljarskog, kao i  fizički napad na predsjednika Opštine Budva Nikolu Jovanovića, uz uobičajeno punjenje stubaca crne hronike jezivim pričama o porodičnom i maloljetničkom nasilju.

Nakon što je u srijedu prethodne sedmice ispred svoje kuće u Podgorici ubijen  Igor Nedović, u subotu nešto prije ponoći u bašti lokala Taormina u centru Podgorice je ubijen Ivan Milačić, koji je važio za bezbjednosno interesantno lice (BIL). Istom prilikom ranjen je Strahinja Radonjić koji je sa Milačićem sjedio za stolom, a metak je okrznuo i slučajnu prolaznicu, djevojku koja je šetala trotoaom  u blizini mjesta gdje se ubistvo dogodilo.

Uz sve, lokal Taormina,  u čiju je baštu utrčao  i dalje neidentifikovani naoružani ubica i sasuo metake u goste, nalazi se na svega 500 metara od sjedišta Uprave policije.

Oba ubistva, označena kao nastavak klanovskog rata škaljaraca i kavčana, započetog još 2014 godine, imaju potpis profesionalnih ubica. Nedoviću je  ubica prišao na motoru ispred kuće i hladnokrvno zapucao u njega, o čemu svjedoči i video snimak. Nakon što je kratko napustio mjesto zločina, vratio se kada je vidio da Nedović daje znake života, i opet zapucao u žrtvu.  Vrh policije je saopštio da je ista osoba pokušala da ubije Nedovića i 16. maja ove godine, te da je tokom skrivanja imao , “ozbiljnu tehničku, logističku i finansijsku podršku”. I pored tih poliicjskih informacija drugi put je ubistvo uspjelo.

Ni u jednom nedavnom ubistavu u Podgorici, ubice nisu pokazivale zabrinutost da bi mogle  biti uhvaćene.

V.D direktor policije Lazar Šćepanović saopštio je da policija ne može da preuzme apsolutnu odgovornost za bezbjednosnu situaciju, te da je sreća što nemamo slučajnih žrtava. Odgovornost je prebacio na lošu kaznenu politiku. Pohvalio se da je smanjen broj organizovanih kriminalnih grupa, što dostupni podaci ne potvrđuju (vidi box).

Zbog bezbjednosne situacije ove sedmice sastalo se i Vijeće za nacionalnu bezbjednost, nakon što je premijer Milojko Spajić sazvao sjednicu tog tijela, prethodno saopštivši da nema vremena da prisustvuje sjednici Savjeta za odbranu i bezbjednost, na kojoj su takođe tema trebalo da budu mafijaška ubistva, a koju je inicirao predsjednik države Jakov Milatović. Sjednica Savjeta po ko zna koji put nije održana u nadgornjavanju predsjednika i premijera oko  termina.

U saopštenju izdatom nakon sjednice Vijeća, na kojoj su osim predstavnika Vlade prisustvovali predstavnici pravosuđa i policije, saopšteno je da su posebno analizirana   ubistva sa obilježljima mafijaških likvidacija.

“Ocijenjeno je da postoji korelacija između porasta broja krivičnih djela protiv života i tijela, trenda povećanja broja ukinutih pritvora, kao i nedonošenja presuda u roku od tri godine”, piše u saopštenju. Tako je na neki način i Vijeće odgovornost prebacilo na pravosuđe.

Opozicija prstom upire na vrh bezbjednosnog sektora, kojim rukovode Demokrate. Aleksa Bečić, lider Demokrata uzvratio je objavom  dokumenta koji potvđuju da su visokopozicionirani članovi zemunskog klana imali crnogorska dokumenta tokom devedesetih, o čemu je Monitor pisao još prije dvije decenije. On je kazao da  „korjeni aktuelnih problema sežu duboko u strukture bivšeg režima“.  Prebacujući tako odgovornost na prethodni režim. Koji je nesumnjivo zaslužan za to što je Crna Gora dobila epitet mafijaške države. Ipak, već pet godina  nove vlasti nijesu sprovele neophodne sistemske reforme. Uglavnom,  na sceni je od vrha do dna prebacivanje odgovornosti.

Dan uoči vikenda kada se desilo drugo mafijaško ubistvo u Podgorici, predsjednik opštine Budva Nikola Jovanović fizički je napadnut 18. jula u Budvi. Zbog napada na njega uhapšen je  Jovo Mitrović iz Budve , dok su njegova braća Vidak i Milorad Mitrović lišeni slobode zbog nasilničkog ponašanja. Sudija za istragu Osnovnog suda u Kotoru Špiro Pavićević odredio je pritvor do 30 dana Jovu Mitroviću zbog napada na Jovanovića. Vidaku i Miloradu Mitroviću izrečena je mjera zabrane prilaska Jovanviću.

Vidak Mitrović je funkcioner Nove srpske demokratije Andrije Mandića. On je nakon napada podnio  ostavku na članstvo u Upravnom odboru Javnog preduzeća za upravljanje morskim dobrom.

“Događaji koji su ovih dana predmet interesovanja javnosti ni na koji način nisu povezani sa mojom političkom pripadnošću, niti sa radom ovog preduzeća, koje izuzetno cijenim. Ostavku podnosim iz uvjerenja da je očuvanje ličnog dostojanstva važnije od bilo koje funkcije”, saopštio je, aludirajući na prethodne javno iznijete optužbe Jovanovića.

Jovanović je optužio Mandića i NSD da su nalogodavci napada na njega, tvrdeći da je taj napad politički motivisan. Prema navodima Jovanovića,  njegovi se napadači vode kao bezbjednosno interesantna lica (BIL).

Konačno se oglasio i predsjednik Skupštine, demantujući da ima ikakve veze sa dešavanjima u Budvi. “Nemam nikakve veze sa dešavanjima u Budvi i snažno osuđujem upotrebu sile, ali takođe tražim da video zapisi svađe Nikole Jovanovića i braće Mitrović budu javni”, napisao je Mandić na društvenoj mreži Iks.

Predsjednik Skupštine koji snažno osuđuje upotrebu sile, ipak je u nasilje u Budvi minimizirao svodeći ga na lične razmirice, dodatno javno iskazujući sumnju zatraživši  video zapis svađe. „Građani Crne Gore nijesu naivni, znaju oni da to nema veze sa Andrijom Mandićem. Svi u Budvi znaju da se tu radi o ličnim razmiricama“,saopštio je. Mandić nije poimenice osudio nasilje svojih funkcionera.

Jovanović je saopštio da ta Mandićeva izjava  predstavlja, kako je rekao,  krajnje providan pokušaj da se brutalni napad pripadnika organizovane kriminalne grupe i funkcionera NSD relativizuje, zamagli istina i zaštite počinioci.

“Da budem potpuno jasan – nisam imao nikakvu svađu sa braćom Mitrović. Doživio sam brutalni kriminalni napad od strane lica koja se vode kao bezbjednosno interesantna i koja su direktno povezana sa Novom srpskom demokratijom, čiji je funkcioner jedan od napadača. Riječ je o organizovanom, unaprijed isplaniranom aktu nasilja, a ne o ‘svađi’, kako to pokušava da predstavi Mandić. Njegov pokušaj da podvalama i manipulacijom javnosti zamijeni uloge, da od napadača napravi žrtve, a od mene krivca – nije samo politički nepošten, već duboko opasan. To je direktan pokušaj zataškavanja zločina i zaštite partijskih vojnika koji sprovode nasilje kao metodu političke borbe”, kazao je Jovanović.

Trajući  sukob Jovanovića i NSD kulminirao je nakon što je Jovanović u Budvi formirao vlast uz podršku DPS-a.  Jovanović predvodi jednu od dvije struje budvanskog DF koji se podijelio nakon što je bivši predsjednik Milo Božović uhapšen u proljeće 2023, zbog sumnji da je učestvovao u međunardnom švercu droge. Jovanović je ostao lojalan Božoviću.

Govoreći o napadu na predsjednika Opštine Budva , v.d  direktora Uprave policije Lazar Šćepanović rekao je da je osumnjičeni imao personalne i političke motive za to djelo. “Motivi su više nego poznati”, kazao je. Jovanović je od Uprave policije zatražio da mu urade procjenu bezbjednosti, a na pitanje da li će do toga doći, Šćepanović je kazao da će procjena bezbjednosti biti urađena po zakonu.

Poput Mandića, i Demokrate, koje rukovode bezbjednosnim sektrom,  su nasilje nad Jovanovićem osudile, osudivši istovremeno i Jovanovića za družbu sa batinašima.

“Oštro osuđujemo napad na predsjednika Opštine Budva, Nikolu Jovanovića. Vjerujemo da će nadležni organi utvrditi sve činjenice i rasvijetliti okolnosti ovog događaja. To što je Nikola Jovanović formirao vlast sa najvećom batinaškom partijom, koja je i donijela i afirmisala nasilje u Budvi, ne daje nikome za pravo da fizički nasrće na njega”, saopštile su Demokrate Budva. Ni Mandić ni Demokrate nijesu pomenule da je napadnut neko ko se nalazi na čelu grada,  ima javnu funkciju.

Jovanoviću su  po povratku na posao, stigle  prijeteće poruke sa anonimnih mejlova, u kojima se posprdno govori o napadu na njega, i komentariše da mu sledeći put treba slomiti obje ruke i noge. Policija je procesuirala  J.M. (48) iz Nikšića, koji je  osumnjičen je da je putem mejla prijetio predsjedniku Opštine Budva.

“Nasilje nije samo izolovana pojava, već ozbiljan problem duboko ukorijenjen u društvu”, upozorili su iz institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda, navodeći da cijena obavljanja javnih funkcija postaje mjerilo rizika. Oni su osudili napad Jovanovića i sve vidove verbalnih prijetnji i napada u politici i u vezi sa njom.

Dok se na ulicama nekažnjeno obračunavaju pripadnici dva mafijaška klana,nadležni odgovornost prebacuju jedni na druge, ili  na bivše vlasti,  politika neodoljivo liči na klanovsku borbu u kojoj je našima sve dozvoljeno. Pa i nasilje. Između redova  deklarativnih osuda dijela vlasti napada na gradonačelnika Budve Nikolu Jovanovića provijava poruka  – tako ti i treba kad više nijesi naš.

Zvuči poznato.

Milena PEROVIĆ

Broj kriminalnih grupa se ne smanjuje, a njihova moć jača

Nakon nedavnih mafijaških obačuna u kojima su ubijeni Igor Nedović i Ivan Milačić, koji su operativno važili za bezbjednosno interesantne osobe bliske kriminalnim klanovima, vršilac dužnosti direktora Uprave policije Lazar Šćepanović medijima je saopštio da u Crnoj Gori djeluje 11 kriminalnih grupa, a da je sedam razbijeno za dvije godine.

“Imamo 11 kriminalnih grupa, a dvije najveće broje oko 300 članova”, tvrdi Šćepanović.

Njegove tvrdnje se ne poklapaju sa zvaničnim javno dostupnim podacima, odnosno Procjenama o opasnosti od teškog i organizovanog kriminala u Crnoj Gori.  U posljednjoj procjeni, tzv SOCTA 2024, koja je bazirana na metodologiji Europol-a,  piše da su u odnosu na  prethodno izrađenu osnovnu verziju dokumenta – SOCTA 2021, identifikovane dvije nove OKG, dok je za jednu OKG utvrđeno da više nije aktivna. Prema podacima SOCTA 2021 bilo je registrovano aktivno djelovanje deset kriminalnih grupa.

“U Crnoj Gori je registrovano aktivno djelovanje 10 visokorizičnih organizovanih kriminalnih grupa, od kojih najveći broj ima preko 30 članova. Može se zaključiti da je došlo do smanjenja broja organizovanih kriminalnih grupa koje djeluju u Crnoj Gori, obzirom na činjenicu da je Procjenom opasnosti od teškog i organizovanog SOCTA 2017 bilo registrovano postojanje 11 organizovanih kriminalnih grupa“, navodi se u Procjeni izrađenoj za 2021.godinu.

U SOCTA 2024,  navodi se i  da je dominantna kriminalna aktivnost visokorizičnih OKG iz Crne Gore  krijumčarenje kokaina na međunarodnom nivou. “Pri čemu su ove strukture i dalje zadržale trend udruživanja sa kriminalnim grupama sa područja drugih država Zapadnog Balkana”.

Iz dostupnih procjena jasno se zaključuje da se broj kriminalnih grupa posljednjih godina povećavao. Njihova  moć i uticaj su jačali.

Osim što je od 2021. do 2024.godine formirana još jedna kriminalna grupa, da se broj kriminalnih grupa u kontinuitetu  povećava potvrđuje i dokument SOCTA 2021.U tom dokumentu je u odnosu na prethodnu SOCTA 2017, registrovano aktivno djelovanje dvije nove organizovane kriminalne grupe.

U dostupnim dokumentima se navodi da su bezbjednosne službe u periodu između 2017. i 2021. godine registrovale 60 mafijaških ubistava.

“Imajući u vidu činjenicu čvrste regionalne povezanosti između organizovanih kriminalnih grupa sa područja Crne Gore i organizovanih kriminalnih grupa sa područja zemalja regiona, prevashodno Srbije, mora se istaći da sukobi između organizovanih kriminalnih grupa nijesu ograničeni samo na teritoriju Crne Gore, već su uzročno posljedično povezani sa sukobima na teritorijama zemalja regiona, ali i pojedinih zemalja Evrope i svijeta. U sukobima navedenih organizovanih kriminalnih grupa u Crnoj Gori i zemljama regiona tokom izvještajnog perioda izvršeno je više od 60 teških krivičnih djela protiv života i tijela”, navodi se.

Znatno  smanjenje broja registrovanih kriminalnih grupa zabilježeno je samo 2017 godine. Ali zbog toga što je u predhodnom periodu  bilo aktivno čak 35 kriminalnih grupa.

Od 2010.,  do 2018.godine, izrađena su tri SOCTA dokumenta, (SOCTA 2010, SOCTA 2013 i SOCTA 2017). Kako je tada saopšteno broj organizovanih kriminalnih grupa 2017. bio je manji u odnosu na prethodni period za oko 70 odsto.

“Broj organizovanih kriminalnih grupa je tokom prethodnog perioda znatno smanjen, s obzirom da je prema podacima iz Procjene opasnosti od teškog kriminala – SOCTA 2010 bilo identifikovano 35 organizovanih kriminalnih grupa, dok je prema podacima iz Procjene opasnosti od teškog i organozovanog kriminala – SOCTA 2013 aktivno djelovalo 20 organizovanih kriminalnih grupa“, objasnili su tada iz MUP-a.

Svetlana ĐOKIĆ

Nema pouzdanog odgovora na najvažnije pitanje -zbog čega je vicepremijer išao kod direktora FBI-ja. Po  neformalnim tvrdnjama visokih zvaničnika bezbjedonosnog sektora prethodne Vlade, razlog putovanja je navodno  postojanje kompromitantnog materijala za Đeljošaja u SKY prepiskama koje još nijesu objavljene

Prošlog petka je javnost iznenadilo kratko saopštenje da se potpredsjednik Vlade za ekonomsku politiku i ministar za ekonomski razvoj Nik Đeljošaj sreo sa generalnim direktorom američkog Federalnog istražnog biroa (FBI) Kaš Patelom. Dodato je da na sastanku bio i Patelov “rukovodeći tim”. Navodno su razgovarali o “strateškom značaju Crne Gore za Sjedinjene Države (SAD) i o suštinskoj važnosti poštovanja zakona kako bi se privukle investicije iz zapadnih zemalja i SAD-a”.

Dan kasnije, u subotu, 19. jula, Đeljošaj je obavijestio javnost da se u Vašingtonu sastao i sa Ričardom Grenelom, specijalnim izaslanikom američkog predsjednika (za specijalne misije). Đeljošaj se zahvalio Grenelu “što je veliki prijatelj zemalja Balkana” i pozvao ga “da podrži građane Crne Gore i Vladu na putu ka evropskim integracijama, regionalnoj saradnji i jačanju veza sa SAD-om”.

U Crnoj Gori je kratko saopštenje izazvalo nevjericu – bez objavljenog videa ili fotografije koja bi potvrdila susret u FBI-ju. Na portalu FBI-ja nije bilo protokolarnih vijesti. Kada se srbijanski ministar unutrašnjih poslova Nebojša Stefanović sreo 2015. godine sa tadašnjim direktorom Biroa organizovan je i press i objavljene fotografije. Upit koji je Monitor poslao Birou kroz EFOIA platformu o tome da li se sastanak zaista desio, koliko je trajao i koje su bile teme razgovora, ostao je bez odgovora do odlaska  u štampu ovog broja. Mnogi su se zapitali kakve dodirne veze imaju nadležnosti FBI-ja sa ministarstvom za ekonomski razvoj uz sarkastične komentare da je FBI dobio novi sektor – ekonomski razvoj Balkana. Inače uticaj koji je Grenel imao u prvom mandatu Donalda Trampa je odavno nestao i, prema nedavnom tekstu The Hill magazina,  ravan je nuli. Grenel ima velika razilaženja sa državnim sekretarom Markom Rubiom i trenutno jedini pravi posao koji Grenel obavlja je v.d. Direktora Centra za scenske umjetnosti Džon F. Kenedi. Teško je povjerovati da ga zanimaju uvjeravanja da je sićušna Crna Gora dobar magnet za američki kapital.

Na portalu Vlade nije bilo platforme za radnu posjetu SAD-u pa je bilo upitno  u kom svojstvu je vicepremijer uopšte putovao. Trebalo je da prođe još četiri dana da se oglasi kabinet premijera Milojka Spajića. Odgovoreno je da Vlada nije poslala Đeljošaja u SAD.  “Vlada nije razmatrala platformu za posjetu…(i) svi eventualni sastanci koje je g. Đeljošaj imao, nijesu realizovani po mandatu koji je dobio od Vlade, te shodno tome spadaju u domen privatnog”. Isti dan se oglasio Đeljošaj izjavom da je “u posjeti Vašingtonu bio… u svojstvu potpredsjednika Vlade i ministra ekonomskog razvoja”. “Proceduralne platforme su minorne u poređenju sa značajem te posjete” objasnio je Đeljošaj kršenje Vladinih protokola i propisa. Naveo je da je partnerstvo i učvršćivanje odnosa sa SAD među njegovim najvišim prioritetima te da javnosti treba imponovati “činjenica da sam imao sastanke na najvišem nivou u Vašingtonu”.

Da je imao sadržajne i zvanične sastanke u svojstvu potpredsjednika Vlade imponovalo bi svakom dobronamjernom građaninu. Aprilska sedmodnevna  posjeta premijera Spajića završena je  bez i jednog sastanka s američkim zvaničnicima. Dijelom je to iz objektivnih razloga (smrt pape Franciska i brojni događaji u inostranstvu) a dijelom i zbog loših veza (i moguće nezainteresovanosti) ambasade u Vašingtonu i uopšte crnogorske diplomatije. Uticajni crnogorski kokusi u američkom Kongresu (uključujući i tri predsjedavajuća kongresnih komiteta za obavještajne i vanjske poslova) koji su postojali u vrijeme dok su ambasadu vodili Nebojša Todorović i ranije Srđan Darmanović (prvi osnovao kokus) više ne postoje. Po neformalnim informacijama iz Vlade, uticajne osobe oko Spajića i sadašnja ambasada ne vide vajdu od toga da imaju na svojoj strani moćne kongresmene naklonjene Crnoj Gori. Ni vučićevski blok partija (NSD-DNP-SNP) u vladajućoj koaliciji ne želi jaku poziciju Crne Gore u Vašingtonu koja može biti izazov interesima njihovog gospodara u Andrićevom vencu čija lobiranja u Vašingtonu su doživjela fijasko.

Monitor je poslao upit ambasadi SAD-a u Podgorici da li je učestvovala u organizaciji sastanka Đeljošaja s direktorom FBI-ja i koje su bile teme razgovora. Odgovoreno je:“Ambasada SAD u Podgorici ne komentariše interna ili medjuagencijska poslovna pitanja i aktivnosti”. Od Stejt Dipartmenta smo nezvanično saznali da nisu znali za Đeljošajevu posjetu. Crnogorsko Ministarstvo vanjskih poslova (MVP) je odgovorilo Monitoru da “nije bilo informisano pa samim tim ni uključeno u organizaciju posjete potpredsjednika Vlade  Đeljošaja SAD-u, niti je shodno tome Ambasada CG u Vašingtonu učestvovala u pripremi ili organizaciji njegovih sastanaka”.

Đeljošajevo Ministarstvo za ekonomski razvoj (MER) je odgovorilo Monitoru da “ne postoje podaci o isplaćenim putnim troškovima, kako za ministra Nika Đeljošaja tako ni za osoblje koje ga je eventualno pratilo…na nedavnom putovanju u SAD”. Zaključno, Ministarstvo “nije imalo troškova u ovom konkretnom slučaju”.

U prošli utorak je ured premijera rekao da Generalni sekretarijat Vlade (GSV) nije evidentirao troškove službenog putovanja. Ostaje varijanta da je neko drugi platio Đeljošaju put (što bi morao prijaviti ASK-u) ili da je sam platio. Ostaje i pitanje da li je Đeljošaj uzeo slobodne dane ili odmor ili ovaj put smatra dijelom radnog angažmana.

Međutim, mnogo je važnije zbog čega je vicepremijer išao kod direktora FBI-ja i šta je molio njega i “njegov rukovodeći tim”? Naravno,  pod uslovom da se stvarno sastao sa njim, tj da ga nije zaskočio negdje u hodnicima na 30-tak sekundi. Hiperbole i zaskakanja stranih zvaničnika su u dobroj tradiciji crnogorskih političara kad idu u inostranstvo. Valja se prisjetiti i nedavne objave potpredsjednika Vlade Alekse Bečića da je prilikom posjete SAD-u održao govor u američkom Kongresu članovima Kongresa. Analizom snimka i panela utvrđeno je da je Bečić održao govor u privatnom Capitol Hill klubu udaljenom oko 2 kilometra od Kongresa i da nije bio prisutan niti jedan kongresmen u sali. Nejasnoća je da li je Bečić izmislio objavu ili su ga plaćeni lobisti doveli u zabludu.

Đeljošaj je otputovao za SAD odmah nakon završetka kontroverznog rada tenderske komisije (kojom je  predsjedavao) za koncesije crnogorskih aerodroma. Tender su pratili okršaji među članovima komisije oko ocjenjivanja dvije ponude – južnokorejske državne Incheon International Airport Corporation (IIAC) i luksemburško-američke Corporación América Airports (CAAP). Produžavani su rokovi i razmjenjivane optužbe za sabotažu i štelovanja za jednog ili drugog ponuđača koji navodno imaju veze u Trampovoj administraciji.

Druga varijanta, po neformalnim tvrdnjama visokih zvaničnika bezbjedonosnog sektora prethodne Vlade, je postojanje kompromitnog materijala za Đeljošaja u SKY prepiskama koje još nisu objavljane. Ranije je Libertas objavio da je Aleksandar Mrkić (optužen da je vođa kriminalne organizacije) u SKY porukama bivšem šefu policije Veselinu Veljoviću javljao da Aleksa Bečić sa sada optuženim Viktorom Drešajem dogovara političke “uslove” za Nika Đeljošaja prije formiranja prve nemilostičke vlade. Oba sadašnja potpredsjednika vlade su oštro negirala da se bili akteri dešavanja iz septembra 2020.  Navodno ima još materijala koji eksplicitnije govore o spornim poslovima. Vrijeme će potvrditi ili negirati istinitost tvrdnji.

Bivši čelnik srpskog MUP-a Nebojša Stefanović je po nekim tvrdnjama profitirao iz kontakata sa dvojicom bivših direktora FBI-ja. Akter korupcionaških afera (zajedno sa svojim ocem) Stefanović je po riječima beogradskog advokata Ivana Ninića osigurao sebi komforan politički status i slobodu pozivajući se na saradnju sa direktorom FBI-ja nakon što je pao u nemilost braće Vučić. Stefanović je, kao nekada bliska osoba predsjedniku, imao puno toga ispričati stranim službama. Ostaje pitanje  šta bi Đeljošaj ima reći  o sadašnjoj vlasti i onoj iz doba DPS-a.

Jovo MARTINOVIĆ

Viši sud u Podgorici na 20 godina zatvora osudio je Slobodana Pekovića za krivično djelo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva. Peković je u oktobru prošle godine  pušten da se brani sa slobode,  nakon što mu je istekao pritvor, jer u zakonskom roku od tri godine nije bila izrečena presuda

Specijalno vijeće kojim je predsjedavala sutkinja Nada Rabrenović, ove sedmice je u Višem sudu u Podgorici na 20 godina zatvora osudilo Slobodana Pekovića za krivično djelo ratnog zločina protiv civilnog stanovništva.

Ovo je prva presuda u crnogorskom pravosuđu za ratni zločin u kome postoji i zločin silovanja. U obrazloženju presude sutkinja je navela da je dokazano da je Peković silovao oštećenu A1, koja je posvjedočila da joj je neki Vuković rekao da se skine, a zatim joj stavio cijev pištolja u usta. Navela je da je u stanu više puta silovana, a da je Peković s kojim je bila školska drugarica, silovao na izrazito grub način u prisustvu petogodišnjeg djeteta.

,,Peković je iz hale ‘Prvi Partizan’ odveo A1 u stan sa njenim djetetom. Umjesto da joj pomogne, odveo je u stan u zgradi, pa je jasno da je taj stan služio za silovanje. Okrivljeni je bio svjestan svog djela, rekla je sutkinja Rabrenović u obrazloženju presude.

Prema navodima optužnice, okrivljeni Peković je 8. juna 1992. godine u vojnom napadu na selo Hum, koje pripada opštini Foča, ubio Muja i Eminu Šabanović. Nakon što je Emina Šabanović kazala da nema oružja u kući, Peković je nekoliko puta udario po glavi drvenom drškom od lopate, a zatim uhvatio za kosu i odvukao do kuće Muja Šabanovića, gdje ih je oboje ubio pucajući na njih iz automatskog oružja. Njihova tijela su izgorjela u požaru kuće Muja Šabanovića koju je zapalio Peković.

„Kod ubistva Emine i Muja Šabanovića nije pokazao bilo kakvu samilost, iako je ranije kod njih dolazio u kuću i jeo i pio”, obrazložila je sutkinja.

U presudi se navodi da je pomenuti teren Peković dobro poznavao budući da mu je otac bio šumar i da je tu često boravio. Prilikom odmjeravanja kazne, sud je imao u vidu naročito izraženu ispoljenu lukavost i prepredenost prilikom izvršenja krivičnih djela, dok olakšavajućih okolnosti nije bilo. Kao otežavajuća okolnost prilikom odmjeravanja kazne je ranija osuđivanost. Kako je saopšteno, Peković je osuđen u Frankfurtu 2006. na tri godine i devet mjeseci zatvora zbog teške banditske krađe, te dvije godine i devet mjeseci zatvora za nedozvoljenu trgovinu, kao i na godinu i po zatvora za učestvovanje u teškoj krađi.

Na posljednjem ročištu prije izricanja presude, Peković je u završnoj riječi istakao da mu je savjest čista, da nije ubio i da nije silovao: ,,Žao mi je tih ljudi što im se to dešavalo”.

Peković je u oktobru prošle godine  pušten da se brani sa slobode,  nakon što mu je istekao pritvor zato što u roku od tri godine nije bila izrečena presuda. Nakon objave prvostepene presude, sud je donio rješenje da je Pekoviću određen pritvor, koje mu je uručeno u sudnici. Potom je zadržan i spoveden u Upravu za izvršenje krivičnih sankcija (UIKS).

Pored prvostepene presude Pekoviću, Apelacioni sud Crne Gore je u decembru 2019. potvrdio presudu kojom je bivši pripadnik Vojske Jugoslavije iz Nikšića, Vlado Zmajević, osuđen na 14 godina zatvora zbog ubistva četiri albanska civila u selu Žegra kod Gnjilana tokom rata na Kosovu 1999. godine.

Specijalno državno tužilaštvo je  juna 2023. podiglo optužnicu protiv pripadnika crnogorske granične policije, Zorana Gašovića, koji se tereti da je kao pripadnik VRS počinio zločine protiv čovječnosti u Hadžićima kod Sarajeva 1992. godine.

Ubistva, mučenja i silovanja lokalnog muslimanskog stanovništva u Foči od strane crnogorskih građana pominju se i u suđenjima pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju u Hagu.

U dokumentima ovog suda u predmetu Dragoljubu Kunarcu, ratnom komandiru specijalne dobrovoljačke jedinice sastavljene od boraca uglavnom porijeklom iz Crne Gore, pominje se najmanje deset crnogorskih vojnika, kao i kuća u naselju Aladža u Foči koja je služila kao tzv. ,,crnogorski štab“. U optužnici protiv Kunarca se pominju najmanje četiri vojnika iz Crne Gore koji su učestvovali u silovanju u Foči. Kunarac je osuđen na 28 godina zatvora zbog silovanja i porobljavanja Bošnjakinja.

Jedan od svjedoka u ovom sudskom procesu rekao je: ,,Crnogorski vojnik koji je silovao (svjedokinju) FWS-50 prijetio joj je da će joj odrezati ruke i noge i odnijeti je u crkvu na krštenje”.

Zbog ratnih zločina u Foči, pred sudom u BIH podignute su optužnice protiv dva crnogorska državljanina Ranka Radulovića i Miodraga Nikačevića.

Radulović je 2020. godine optužen za učešće u napadu na civile, na području Foče, kao i za uništavanje imovine, zatvaranje i seksualni napad. Tokom suđenja Radulović se u septembru 2021. putem video linka iz Podgorice izjasnio da nije kriv.  On se od juna prošle godine nalazi u bjekstvu nakon što je osumnjičen za silovanje dvadesettrogodišnje djevojke u Nikšiću.

Nikačević je u decembru 2010. godine u BiH osuđen na deset godina zatvora zbog zločina protiv čovječnosti počinjenih na području Foče.

U BiH je u toku i suđenje državljanima Crne Gore i bivšim pripadnicima VRS Milutinu Đilasu i Rajku Vojvodiću optuženima za silovanje.

Apelacioni sud Kosova, početkom ovog mjeseca, potvrdio je prošlogodišnju presudu Osnovnog suda u Prištini Ekremu Bajroviću iz Bara, odbacivši kao neosnovanu žalbu njegovog branioca. Bajrović je osuđen na 12 godina zatvora za ratne zločine počinjene u maju 1999. godine nad civilima albanske nacionalnosti u opštini Istok. Prema optužnici, on je u saizvršilaštvu sa pripadnicima srpske policije, iz kolone izdvojio albanske civile, muškarce, nakon čega su ih zlostavljali u kući Deme Zećirija, a potom ubili njih 15. Svjedoci su se žalili na presudu, navodeći da je kazna niska u odnosu na razmjere zločina.

Nakon ovonedjeljnje presude Pekoviću, advokat Dalibor Tomović, punonomoćnik oštećene A1, kazao je da je sud van razumne sumnje utvrdio sve nesporne činjenice i da su te činjenice potkrijepljene dokazima u pogledu svih radnji koje čine obilježje ratnog zločina. ,,Radnje silovanja, koje je pred sudom detaljno opisala A1, potvrđene su iskazom drugog zaštićenog svjedoka A2, koja je detaljno opisala kako je prepoznala okrivljenog”, rekao je advokat Tomović.

,,Posebnu zahvalnost želim izraziti našoj klijentkinji, zaštićenoj svjedokinji – hrabroj ženi koja je, uprkos godinama ćutnje, traume i straha, odlučila da progovori i potraži pravdu. Njena odlučnost, dostojanstvo i snaga pokrenuli su ovaj postupak i omogućili da se zločin imenuje, prizna i sankcioniše. Zahvaljujem i njenoj porodici na podršci koju su pružali tokom cijelog procesa – bez njih, ovaj trenutak ne bi bio moguć”, izjavila je povodom presude Pekoviću, Ajna Mahmić, pravna koordinatorka TRIAL International Ureda u BiH i dodala da je presuda rezultat zajedničkog, dugogodišnjeg i predanog rada preživjelih i organizacija koje se bore za pravdu za žrtve ratnih zločina.

Poslanica Bošnjačke stranke Edina Dešić pozdravila je izricanje presude ,,Iako je prošlo više od 30 godina od zločina koje je počinio Peković, ova zakašnjela presuda predstavlja zračak nade u pravdu po onoj staroj – pravda je spora, ali dostižna!”. Ona je tražila da tužilaštvo  priloži žalbu na prvostepenu presudu, jer smatra da za ovakvo nedjelo počinioca treba kazniti najstrožijom kaznom, zatvorom od 40 godina.

Akcija za ljudska prava (HRA) saopštila je da je današnja presuda kojom je Slobodan Peković osuđen na 20 godina zatvora, značajan pomak u kažnjavanju ratnih zločina u Crnoj Gori. ,,Presuda je važan iskorak za crnogorsko pravosuđe, jer je riječ o prvoj presudi za ratno seksualno nasilje i najstrožoj kazni za ratne zločine još od presude za ubistvo članova porodice Klapuh iz 1996. godine. Ova presuda je značajan pomak u kažnjavanju ratnih zločina u Crnoj Gori i može biti ohrabrenje za druge žrtve da potraže pravdu u sudskim postupcima”, ističe se u saopštenju HRA.

Presudu je uz opasku – prekasna, ali ključna, pozdravila i Inicijativa mladih za ljudska prava. Iz te organizacije su dodali da je sud rekao: zločin se pamti, zločin se procesuira, zločin se kažnjava, pa i nakon više od tri decenije. Za žrtve silovanja, za ubijene, za spaljene, za one koji su ćutali iz straha, ova presuda je poruka da nisu zaboravljeni. ,,Inicijativa mladih za ljudska prava pozdravlja ovu istorijsku odluku, ali i podsjećamo – jedna presuda ne znači pravdu. Ona mora postati pravilo, a ne izuzetak”.

Specijalno državno tužilaštvo Crne Gore izviđa brojna dokumenta koja se odnose na sumnje u ratne zločine crnogorskih državljana tokom devedesetih. Rezultati se još uvijek čekaju.

Predrag NIKOLIĆ