Cijeli jedan grad, veličine Pljevalja ili Berana, iselio se sa sjevera Crne Gore u posljednjih 15 godina. Prema podacima Zavoda za statistiku Crne Gore – Monstata od 2003. godine u južni region i Podgoricu preselilo je više od 38 hiljada stanovnika.

,,Karakteristični su tokovi iseljavanja sjevera i naseljavanja juga i centra. Bijelo Polje je opština s najvećim negativnim migracionim saldom (razlika između doseljenih i odseljenih) 2007. bio je minus 278, a 2016. godine minus 429. Opština s najvećim pozitivnim migracionim saldom je Podgorica”, kaže za Monitor Irena Varagić, savjetnica u Odsjeku statistike demografije iz Monstata.

Monstat bilježi samo unutrašnje migracije, a za podatke o broju građana koji su otišli u inostranstvo uputili su nas na Ministarstvo unutrašnjih poslova. Na pitanja o tome, i pored više urgencija, iz MUP-a nijesu odgovorili. Osim podatka da je stanovnika Crne Gore koji su odjavili prebivalište u posljednjih deset godina bilo – 1806. ,,Zemlje u koje se najčešće odjavljuju su Srbija – 1219 i Bosna i Hercegovina – 132”, navode.

Da se povećava broj građana koji napuštaju Crnu Goru, prije svega u potrazi za boljim životom, potvrđuju podaci Centralne banke Crne Gore. Priliv novca po osnovu doznaka iz inostranstva svake godine se povećava. Doznake su 2006. činile 7,5 odsto društvenog proizvoda, da bi posljednjih godina bile konstatno preko 10 procenata.

Najviše novca iz dijaspore stiže iz Italije, Srbije, SAD-a, Irske, Njemačke, Velike Britanije, Švajcarske i Singapura. Ministar vanjskih poslova Srđan Darmanović nedavno je izjavio da se procjenjuje da se iz dijaspore godišnje građanima Crne Gore pošalje oko pola milijarde eura.

Direktor Uprave za dijasporu Predrag Mitrović, kaže za Monitor da oko pola miliona ljudi porijeklom sa ovih prostora živi u inostranstvu. Iseljenici iz Crne Gore žive u raznim krajevima svijeta, od susjednih zemalja, Evrope, preko Južne i Sjeverne Amerike, sve do Južne Afrike i Australije. Zemlje sa najvećom koncentracijom iseljenika porijeklom iz Crne Gore su Sjedinjene Američke Države (Njujork, Čikago, Detroit, San Francisko), Argentina (Provincija Ćako), Srbija (Vojvodina) i Turska (Istanbul, Sefakoj, Bursa, Izmir, Adana). Značajan broj naših iseljenika nastanjen je u Njemačkoj, Luksemburgu, Švajcarskoj i drugim zapadnoevropskim zemljama.

Mitrović kaže da prema podacima popisa iz 2003. godine 55.723 građanina Crne Gore su na privremenom radu i boravku u inostranstvu, dok po rezultatima popisa iz 2011. godine 35.689 državljana Crne Gore boravi u inostranstvu duže od godinu dana.

,,Pri tom oni čine samo jedan dio naše dijaspore. Ukupan broj iseljeničke populacije podrazumijeva i kategoriju iseljenika i njihovih potomaka koji nijesu sagledani i obuhvaćeni pomenutim popisima stanovništva Crne Gore, zašto objektivno nijesu postojali neophodni preduslovi”, kaže Mitrović.

On objašnjava da prema procjenama, čak 150.000 naših iseljenika živi u Turskoj, oko 40.000 u SAD-u, 30.000 u Argentini, 30.000 u Njemačkoj, 7.000 u Luksemburgu i isto toliko u Albaniji – pa vrlo vjerovatnom možemo pravdati tezu da van granica države živi još jedna Crna Gora.

Kada se uporede dostupni podaci Monstata od 2008. do sredine 2016. sjever države je napustilo ukupno 17.760 stanovnika. Unutrašnja migracija je iznosila 8.589, što znači da je u inostranstvo otišlo 9.177 građana.

,,Seobe ka područjima i mjestima gdje se sliva novac dio su i naše stvarnosti. Migracije, uglavnom sa sjevera CG, već decenijama se odvijaju u dva smjera – ka zemljama zapadne Evrope ili SAD i ka Podgorici i jugu. Rezultat je više nego poražavajući za demografiju sjeverne regije – gotovo da ne postoji grad u kojem nije drastično smanjen broj stanovnika u posljednjih par decenija”, kaže za Monitor ekonomista Mladen Bojanić.

Talas ekonomske migracije prema Njemačkoj, uglavnom Bošnjaka sa sjevera, desio se 2015. godine. Tada je 1.865 građana podnijelo u Njemačkoj zahtjev za azil, ali su se do decembra uglavnom dobrovoljno vratili. Njemačka je deportovala 142 građana Crne Gore.

Iz Uprave za dijasporu kažu da se ipak ne može govoriti o većem talasu. ,,Bolji obrazovni uslovi, viši standardi i bolje plaćeni stručni poslovi predstavljaju ključne motive potencijalnog odlaska iz zemlje. U opštinama koje inače karakteriše veći procenat iseljenika kao što su Gusinje, Plav, Rožaje, Petnjica ljudi se lakše odlučuju na odlazak, jer u iseljeništvu već imaju bliske rođake, rodbinsku mrežu koja im može pružiti pomoć u prvim godinama boravka u inostranstvu, pronalaženju odgovarajućeg zaposlenja, smještaja i slično”, objašnjava Mitrović.

Pozivajući se na njemačku Federalnu agenciju za migracije, NVO Euromost iz Bijelog Polja tvrdi da je u posljednje tri godine skoro 6.000 ljudi iz Crne Gore tražilo azil u ovoj zemlji. Samo dva odsto uspjelo je da ostane u Njemačkoj dok su ostali morali da se vrate u domovinu.

U jeku iseljavanja, prije dvije godine, potpredsjednik Vlade Rafet Husović, iz redova Bošnjačke stranke, obećao je da će vlast učiniti sve na sprečavanju iseljavanja sa sjevera.

Koliko je urađeno govori izjava Senke Klikovac savjetnice u Ministarstv zdravlja, krajem prošle godine, koja je kao jedan od ključnih problema detektovala to što ne postoji ni evidencija ljudi koji su emigrirali u inostranstvo.

U Studiji o socijalnom uticaju emigracije iz 2012. zabilježeno je da su emigranti iz Crne Gore pretežno muškarci, mladi ili srednjih godina i većina njih je iz sjevernog regiona.

Vlada ne uspijeva da napravi iole djelotvoran plan za sjever države u kome su tokom privatizacije uništeni skoro svi privredni, a ubrzano se krčme i prirodni resursi. Nezaposlenost u pojedinim opštinama, kao na primjer Beranama, je preko 50 odsto.

Prema podacima Euromosta tokom prošle i ove godine u Njemačku sve više odlaze mladi s visokim i srednjim obrazovanjem. Istraživanje Centra za građansko obrazovanje (CGO) s kraja prošle godine, pokazalo je da polovina mladih želi da napusti Crnu Goru. Kao ključne motive za odlazak naveli su očekivanje boljeg životnog standarda i lakšeg zapošljavanja.

,,Naročito je zabrinjavajuće iseljavanje visokoobrazovanog kadra, mladih ljudi na kojima bi trebalo da počiva ekonomski razvoj. Negativne demografske promjene kreiraju spiralu deinvestiranja i direktno smanuju prostor za budući ekonomski razvoj. Najbolji kadrovi napuštaju područja u kojima ne mogu da valorizuju svoje znanje i vještine, a potencijalnim investitorima nedostaju kadrovi na koje bi se mogli osloniti. Crna Gora je od strane investitora prepoznata kao zemlja sa niskom mobilnošću ljudskih resursa, gotovo da je nemoguće naći odgovarajući kadar koji je spreman da se iz Podgorice ili juga preseli u sjeverni region”, kaže Bojanić.

Mitrović kaže da u Upravi za dijasporu primjećuju, kroz kontakte sa iseljeništvom, da u posljednjih deset godina sve više visokoobrazovanih ljudi nakon studija ostaje u inostranstvu ili čak i napušta zemlju u potrazi za boljim poslom i profesionalnim mogućnostima: ,,Ovaj fenomen ipak treba posmatrati kao posljedicu globalizacije, veće mobilnosti i modernih tehnologija”.

Posljednja dva popisa govore da se broj stanovnika u Crnoj Gori smanjuje – 2003. godine je iznosio 620.145, dok je u 2011. godini bio na nivou od 620.029. Iz Monstata tvrde da u prethodnom desetogodišnjem periodu stopa nataliteta blago varira.

A prognoze za budućnost su sumorne. Analize američke Centralne obavještajne agencije (CIA), objavljene prošle godine, predviđaju da će do 2050. godine u Crnoj Gori živjeti 7,9 odsto manje ljudi nego danas.

Slične projekcije su prije par godina objavile i Ujedinjene nacije. Po njima Crna Gora će 2050. godine imati oko 52.000 stanovnika manje, odnosno oko osam odsto, pa će na teritoriji čitave države živjeti 574.000 stanovnika. Dok će 2100. godine u Crnoj Gori biti još manje stanovnika, odnosno, 437.000.

U publikaciji Projekcija stanovništva Crne Gore do 2060, iz 2014. godine, Monstat navodi projekcije prema kojima bi stanovništvo Crne Gore u 2061. godini moglo da se kreće u intervalu od 747.000 (varijanta visokog fertiliteta) do 469 (konstantna varijanta)!

Vladina Nacionalna strategija održivog razvoja do 2030, koja je objavljena 2017. godine, poziva se na Monstatove projekcije demografskih kretanja u narednim decenijama, koje pokazuju da bi Crna Gora nakon 2015. godine mogla da započne proces depopulizacije. ,,Depopulacija bi bila kontinuirana, a stanovništvo Crne Gore bi u 2050. godini brojalo svega 542.000 lica, ili za 78.000 manje (12.6% manje) nego na popisu 2011. godine, što približno odgovara broju stanovnika iz 1970-ih godina”, navodi se u Nacrtu strategije.

U Strategiji se predviđa da će na migracije znatno uticati integracija u Evropsku uniju. Očekuje se da će mladi ljudi iz Crne Gore odlaziti u države EU koje će im pružati bolje uslove za život i profesionalno napredovanje, a da će Crna Gora privlačiti radnu snagu, uglavnom iz regiona, mahom niže obrazovne strukture za jednostavnija zanimanja..

Ministarstvo vanjskih poslova i Uprava za dijasporu rade na izradi Nacrta novog zakona o saradnji Crne Gore sa iseljenicima. Za početak bi pomak bio da se utvrdi bar plibližna brojka onih koji su se posljednje decenije iselili iz domovine.

Predrag NIKOLIĆ

Komentari