Povežite se sa nama

MONITORING

DRŽAVNI ARHIV CRNE GORE U HAOSU: Kako su uništena dokumenta o Jugooceaniji

Objavljeno prije

7 godina

na

arhiv

Državni arhiv Crne Gore (DACG) je jedinstven u Evropi a i šire. Uvid u vrijednu građu koju čuvaju dostupan je jedino na način kao prije 30 ili 50 godina – ručno. Napredna tehnologija u vidu informacionog sistema još nije zaživjela, iako je vlada za ovu svrhu Državnom arhivu u proteklih 18 godina opredijelila skoro 200.000 eura.

,,Sistem nije na visokom tehnološkom nivou, tek je u početnoj test fazi, on funkcioniše na način što mu mogu pristupiti samo službenici arhiva, još uvijek nije dostupan za korisnike-istraživače”, kaže se u odgovorima koji su proslijeđeni Monitoru iz Državnog arhiva a koje potpisuje direktor Saša Tomanović.

Ne koristi se ni starija metoda – mikrofilmovanja dokumenata. Iz Arhiva objašnjavaju da je ,,mikrofilmovanje građe rađeno ranijih godina, a sada se više ne radi”. Tako korisnici imaju jedinstveno iskustvo da im se na uvid daju originalni dokumenti, a na njihovoj je savjesti hoće li i u kakvom stanju vratiti uzetu građu. Da ne govorimo o značajnim dokumentima koji zbog nepostojanja informacionog sistema nijesu dosupni široj javnosti.

Da ovakav način vođenja Arhiva nije primjeren vremenu, primijećeno je još 1999. godine. Konstatovano je tada da nedostaju dokumenta iz najstarijih fondova.

Direktor DACG Rajko Kalezić, je tokom 2000, na jednoj od sjednica Savjeta za praćenje realizacije Projekta za informacioni sistem kazao ,,da je tokom redovne djelatnosti konstatovano da nedostaju dokumenta iz najstarijih fondova”.

Da propada građa i iz novijeg vremena dokaz je Zapisnik o inspekcijskom nadzoru Jugooceanije Kotor iz maja prošle godine. Apostrofira se značaj te arhivske građe za Crnu Goru, za pomorski saobraćaj i privredu… U izvještaju se zatim konstatuje da je građa Jugooceanije faktički uništena! Posebno se ističe da je najstarija građa koja se nalazila na brdu Vrmac, period od 1955. do 1988. totalno uništena i od nje nije ništa ostalo.

Da bi se uveo red formiran je Savjet za praćenje realizacije projekta za Informacioni sistem u Državnom arhivu CG. U Savjetu su bili mr Miodrag Ivanović, dr Vujica Lazović, Branislav Radulović i Borivoje Marić, u pregovorima sa tadašnjim direktorom DACG Rajkom Kalezićem i ostalim članovima uprave ove institucije od strane Prirodno-matematičkog fakulteta (PMF) učestvovali su Stevan Šćepanović i Radovan Rutešić.

U zapisnicima sa sjednica Savjeta, u koje je Monitor imao uvid, navodi se da se posao realizacije informacionog sistema u DACG povjeren PMF-u i Republičkom sekretarijatu za razvoj. Tada je prihvaćen predlog Vujice Lazovića da se posao odradi direktnim ugovaranjem, bez raspisivanja tendera. Obrazloženo je da bi raspisivanje tendera oduzelo mnogo vremena!

Žurba je bila velika da se okonča ovaj značajan posao, pa je te godine tadašnji predsjednik Republike Milo Đukanović za ovu svrhu dodijelio DACG 163.000 maraka, a Budžetom je bilo predviđeno 300.000 eura za nabavku opreme.

PMF iz Podgorice bio je nosilac ovoga posla, koji su počeli da rade u jesen 1999. Za Monitor su iz PMF-a kazali da je pored njihovih stručnjaka i ljudi iz Državnog arhiva i Republičkog sekretarijata za razvoj, učestvovala i profesorica sa FON-a iz Beograda Dragana Bečejski-Vujaklija.

Idejni projekat je završen i prezentiran u decembru 1999. a glavni projekat završen i predat DACG početkom 2001. godine. Projekat je i nagrađen na Festivalu informatičkih dostignuća Infofest 2001, kao najbolji IT projekat u Crnoj Gori u toj godini.

Dekan PMF-a Predrag Miranović objašnjava za Monitor da je PMF izradio aplikaciju za zaštitu i upravljanje arhivskom građom DACG, dok je za nabavku i instalaciju računarske opreme i mreže bio nadležan Sekretarijat. On kaže da su se predajom aplikacije obaveze PMF-a prema DACG završile: ,,Koliko ja znam, oni nisu bili voljni da angažuju PMF za dalje održavanje tog Informacionog sistema iako im je to bilo ponuđeno i iako su to bila relativno mala sredstva”.

Miranović navodi da projekat informacionog sistema DACG iako dobro urađen nije ispunio očekivanja. ,,Programom zacrtana dinamika skeniranja i zaštite arhivske građe i kreiranja odgovarajuće baze podataka nije ispoštovana. Bez angažovanja stručnih ljudi koji će moći da odrade ovaj veoma ozbiljan i značajan posao za Crnu Goru to se nije moglo uraditi. Veliko je pitanje da li je bilo dovoljno upošljenih profesionalnih arhivara u Državnom arhivu? U cilju realizacije projekta bilo je predviđeno da se u Arhiv na Cetinju primi najmanje 5-6 fakultetski obrazovanih informatičara. Mislim da ni to nije urađeno. Ja stvarno ne znam koji su objektivni razlozi, ako ih ima, ali projekat nažalost i na veliku štetu Crne Gore nije realizovan onako kako je bilo zamišljeno”, zaključuje Miranović.

Sada u DACG moraju da opet krenu iz početka, ali taj početak zavisi od, kako kažu, opredijeljenih sredstava: ,,S’ obzirom da je sistem u početnoj fazi treba ga razvijati i obezbijediti što lakši, brži i efikasniji pristup građi, i omogućiti da sistemu može pristupiti što veći broj korisnika. Nakon opredijeljenih sredstava napravila bi se tehnička specifikacija, sprovela bi se javna nabavka, i izvršio odabir najpovoljnijeg ponuđača za nastavak digitalizacije građe”, navodi se u odgovoru Tomanovića.

Za sada, kažu u DACG, informacioni sistem funkcioniše u arhivskim odsjecima Budva, H. Novi, Kotor i Bar za arhivsku građu Katastarske knjige iz doba Austrougarske. Ovaj projekat je urađen preko privatne firme Arhimed iz Podgorice, a Crna Gora je jedna od 12 zemalja koja posjeduje ovaj arhivski materijal. Pomenuti arhivi su opterećeni zbog usluživanja velikog broja korisnika koje interesuje ova arhivska građa prvenstveno kao dokazni materijal za potrebe sudskih sporova oko imovine.

Istorijski arhiv Kotor, koji posjeduje najstariju sačuvanu arhivsku građu, jedini je koji je samostalno pokušao da napravi neke iskorake na ovom polju. ,,Mi smo preko NVO Notar Kotor pokrenuli više projekata vezano za implementaciju novih tehnologija u zaštiti i prezentaciji arhivske građe”, kaže za Monitor načelnica Istorijskog arhiva Kotor Snežana Pejović.

Ona ističe projekat – italijanski veb portal Archivum, na kome je prikaz arhivskog fonda Spisi vanrednog providura Mletačke republike u Kotoru, 1684-1814. ,,Portal je dvojezičan, posjeduje naučno-informativni aparat i uspjeli smo da digitalizujemo 21 fasciklu spisa od postojećih 208, ukupno 28.780 originala je u digitalnom formatu i dostupno on-line. Ovaj projekat je trebalo da podstakne Državni arhiv da odvoji sredstva za dalju digitalizaciju i eksportovanje na internet. Međutim, upravu DACG to uopšte ne interesuje i nije prihvatila niti da pomogne da se nađe rješenje za hosting”, kaže Pejović. Novca za održavanje portala više nema, objašnjava.

Vladu, odnosno Ministarstvo kulture, pitali smo koliko su do sada uložili novca u razvoj informacionog sistema DACG. Odgovor nismo dobili. Preciznu računicu poslali su nam iz Arhiva: za realizaciju informacionog sistema Arhis u periodu od 2000. do 2001. uplaćeno je 258.915 DM; za realizaciju informacionog sistema pod nazivom Arhinet sa Avicena Software d.o.o. – Split uplaćeno je 30.000 € u periodu 2007-2008; za projekat sa Arhimed d.o.o. – Podgorica uplaćeno je 34.000 € u periodu 2014-2016; za digitalizaciju arhivske građe od strane Državnog arhiva u toku 2015. godine utrošeno je 4.000€. Sve ukupno blizu 200.000 eura za nešto što ne funkcioniše.

Predrag NIKOLIĆ

Komentari

POVEZANE VIJESTI:
nastavi čitati

Izdvojeno

33 GODINE OD NAPADA NA DUBROVNIK: Sram prećutanog zločina

Objavljeno prije

7 sati

na

4 Oktobra, 2024

Objavio:

A šta tebe čeka, Gospodine Grade,
u ovoj noći bratske krvomutnje,
dok krvnici mirno svoj posao rade?…
Ne daj, Bože, da se steknu moje slutnje!

Vitomir Vito Nikolić (decembar 1991. godine)

 

Prećutali smo, društvo i država, još jednu godišnjicu Rata za mir. Tako su, prema ideji Svetozara Marovića, tadašnje DPS vlasti, njihovi politički saveznici iz Podgorice i Beograda i njima lojalni ratnohuškački mediji tepali  rušilačkom  pohudu na Konavle i Dubrovnik koji je započeo 1. oktobra 1991.

U agresiji na  jug Hrvatske učestvovalo je oko sedam hiljada crnogorskih rezervista, pripadnika MUP-a i dobrovoljačkih paravojnih formacija. Operacija oslobađanja Dubrovnika trajala je do maja 1992. Skoro 240 dana građani Dubrovnika živjeli su pod opsadom iz vazduha, sa mora i kopna, 138 dana bez struje i vode, a više od četiri mjeseca proveli su u skloništima.

Tokom napada na Konavle i Dubrovnik poginula su 92 civila, više od 430 branitelja tog grada, a ranjeno je više od 1.500 osoba. U logore, od kojih je jedan bio u Morinju, odvedene su 423 osobe, a bilo je više od 33.000 prognanih i izbjeglih. U napadima su uništeni brojni spomenici kulture u gradu koji je dio svjetske baštine UNESCO-a zbog čega je, uz ostalo, od sedamdesetih godina prošlog vijeka bio demilitarizovan (otvoreni grad). Pride, smatralo se da vojnicima i vojsci nije mjesto u jednom, svjetski poznatom turističkom centru.

Pod granatama tadašnje Jugoslovenske narodne armije (JNA) razoreno je devet srednjovjekovnih palata unutar istorijskog jezgra Dubrovnika, dok je na području od Stona do Konavala spaljeno 2.127 kuća. Bez krova nad glavom ostalo je 7.771 stanovnik dubrovačkog područja. Šta nije spaljeno, to je opljačkano. U privatnom ili državnom aranžmanu.

Tokom agresije, poginulo je i 166 građana Crne Gore, pripadnika vojnih, policijskih i dobrovoljačkih (paravojnih) formacija.

Zoran RADULOVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 4. oktobra ili na www.novinarnica.net

 

Komentari

nastavi čitati

Izdvojeno

SKUPOĆA NE JENJAVA: Čekajući Lidl

Objavljeno prije

7 sati

na

4 Oktobra, 2024

Objavio:

Dok građani  i političari koji nijesu spremni da ruše monopole čekaju Lidl kao spas od skupoće, rast cijena koristi se za političke obračune. Ozbiljnih mjera protiv skupoće – ni na vidiku

 

Sindikalna potrošačka korpa (SKP) za treći kvartal (jul-avgust-septembar) 2024. godine iznosi 2.000 eura.

,,U poređenju sa prethodnim kvartalom, odnosno drugim kvartalom 2024. godine, sindikalna potrošačka korpa bilježi rast u iznosu od 130 eura, odnosno 6,95 odsto”, saopštila je Unija slobodnih sindikata Crne Gore.

Od ukupno deset kategorija troškova zabilježen je rast u čak pet kategorija, i to trošak prehrambenih proizvoda 3,42 odsto; troškovi imputirane rente 11,43 odsto; troškovi stanovanja i komunalija 6,67 odsto; troškovi obrazovanja i kulture 30 odsto i troškovi ljetovanja 25 odsto.

Navode da je više relevantnih institucija i udruženja sprovodilo istraživanja u Crnoj Gori koja su pokazala da se renta povećala i do 60 odsto u posljednje 2-3 godine.

Kako su istakli, prikupljanjem novih cijena iz tri najveća trgovinska lanca u Crnoj Gori za 135 namirnica utvrđeno je da izdatak za prehrambene proizvode u trećem kvartalu iznosi 605 eura. ,,Iznos ove kategorije troškova u porastu je za 20 eura u odnosu na drugi kvartal kada su isti iznosili 585 eura, čime bilježimo rast od 3,42 odsto”, ističe USSCG.

Povećali su se i izdaci za kulturu, ali zbog povećanja cijene udžbenika za srednje škole. Zabilježen je i rast troškova za ljetovanje, za one koji imaju mogućnosti da ga priušte, pa je izračunato da četvoročlanu porodicu sedam dana na moru košta 1.500 eura. I to  polupansion u hotelu od dvije ili tri zvjezdice.

No, kako još nijesmo dostigli taj nivo da ne možemo bez kulture i ljetovanja, sve oči su uprte u stalni skok cijena hrane. Akcija Limitirane cijene koja je u Crnoj Gori počela 6. septembra podrazumijeva ograničavanje marži na proizvode od posebnog značaja za život i zdravlje ljudi i sadrži listu od 71 proizvoda.

Predrag NIKOLIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 4. oktobra ili na www.novinarnica.net

 

Komentari

nastavi čitati

Izdvojeno

CANU NAJAVIO PRVU ENCIKLOPEDIJU CRNE GORE DO KRAJA 2028.: Pola vijeka čekanja

Objavljeno prije

1 sedmica

na

27 Septembra, 2024

Objavio:

I 54 godine od početka rada na enciklopediji, političke i nacionalističke prijetnje su iste. Kao i konstatacija da su istorija, kultura, umjetnost i nacionalni razvitak Crne Gore u enciklopedijama, istorijama i udžbenicima nepotpuni i često nenaučno i neravnopravno tretirani

 

Crnogorska akademija nauka i umjetnosti (CANU) spremna je za finalizaciju najznačajnijeg projekta u novijoj istoriji crnogorske kulture. Prvu enciklopediju Crne Gore dobićemo do kraja 2028. godine, najavio je za RTCG potpredsjednik crnogorske akademije nauka i umjetnosti Žarko Mirković.

,,Posao je krenuo od početka. U CANU je formirana radna grupa koja je radila punu godinu dana na poslovima pripreme za izradu enciklopedije, pripreme u pravnom, organizacijom i svakom drugom smislu”, kazao je Mirković. Objasnio je da je nedavno održana prva sljednica redakcije enciklopedije Crne Gore koja broji 18 članova i čiji je glavni odgovorni urednik predsjednik CANU Dragan Vukčević.

U junu ove godine Vlada je uslovno odobrila da se iz budžetske rezerve za CANU obezbijedi dodatnih 195.000 eura za nastavak realizacije programa Enciklopedija Crne Gore.

CANU je od Vlade zahtijevala dodatna sredstva, objašnjavajući da sredstva koja su im opredijeljena budžetom za 2024. godinu nijesu dovoljna za sprovođenje planiranih aktivnosti na tom programu. ,,Naime, u 2024. godini planirano je formiranje organa programa Enciklopedije Crne Gore: Redakcija, koja će brojiti oko 20 članova, kolegijum, novi Savjet Leksikografskog centra CANU… Prema planiranoj strukturi i organizacionoj strukturi Enciklopedije Crne Gore, u skladu sa predviđenim aktivnostima, povećan obim posla podrazumijeva mjesečne honorare za: glavnog i odgovornog urednika, sekretara redakcije, tri urednika oblasti, 13 urednika tema, urednike struka, članove organa Enciklopedije Crne Gore”, navodi se u zahtjevu CANU.

Navode još i da je potrebno angažovanje stručnih konsultanata iz pojedinih tematskih oblasti i struka, razvoj softverskog programa za rad na Enciklopediji, organizovanje stručnih skupova i edukativnih radionica u oblasti enciklopedistike,organizovanje službenih posjeta srodnim institucijama u regionu i šire…

Budžetom za 2024. godinu Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti je opredijeljeno 2,87 miliona eura, a od toga je 1,6 miliona predviđeno za podršku naučnom i umjetničkom stvaralaštvu, gotovo milion za primanja, a oko 600.000 za usluge. CANU ima 66 članova i članica redovnih, vanrednih i inostranih u četiri odjeljenja.

Izrada ,,knjige znanja” Crne Gore nikako da se privede kraju. U proteklih 50 godina brojni crnogorski intelektualci okupljeni oko nekadašnjeg Leksikografskog zavoda Crne Gore, CANU i Dukljanske akademije nauka i umjetnosti (DANU) radili su na enciklopediji. Nakon referenduma 2006. potencirano je da nema države bez enciklopedije, ali i pored mnogo uloženog truda i novca Enciklopedija Crne Gore nije štampana.

Ideja o pisanju Enciklopedije datira još od 1969. godine sa glavnim motivom da su istorija, kultura, umjetnost i nacionalni razvitak Crne Gore u tadašnjim enciklopedijama, istorijama i udžbenicima bili nepotpuni i često nenaučno i neravnopravno tretirani. Prema zamisli Incijativnog odbora Enciklopedija je trebalo da bude napisana bez romantičarskih predrasuda i na temelju savremene naučne misli. Odbor je procijenio da bi Enicklopedija mogla da se završi za šest godina.

Rok je i tada probijen, pa je početak njene izrade CANU najavio tek 1978. Sljedeće godine, Predsjedništvo Crne Gore, inicira osnivanje Leksikografskog zavoda Crne Gore s ciljem da on uradi Enciklopediju. Zavod je počeo rad 1982. godine. Direktor mu je bio Ratko Đurović. Redakcija Enciklopedije od 22 člana formirana je krajem 1983. godine. Đurović tada odlazi u penziju, a za direktora Leksikografskog zavoda imenovan je književnik Sreten Perović.

Orijentaciono je predviđeno da Enciklopedija ima sedam tomova i oko hiljadu autorskih tabaka, da jezik bude srpsko-hrvatski ijekavskog izgovora, pismo ćirilica i latinica, a tiraž oko 20.000 primjeraka. Do kraja 1987. na Enciklopediji su obavljeni uglavnom pripremni radovi. Najavljeno je tada da će prvi tom biti publikovan 1992. a posljednji 1999. godine.

Krajem 1988. godine predloženo je da se Leksikografski zavod pripoji CANU. Planove je poremetila smjena crnogorske vlasti u januaru 1989. godine.

Tokom 1989. i 1990. godine književnici Ilija Lakušić, Gojko Čelebić, Novak Kilibarda, Miodrag Ćupić, Želidrag Nikčević i Radomir Uljarević u nekoliko medijskih nastupa označili su Leksikografski zavod kao bastion stare vlasti i separatizma i tražili smjenu Sretena Perovića. Dopisnik beogradske Politike iz Crne Gore Goran Sito Rakočević pozivao je tih godina na ukidanje Leksikografskog zavoda. I bi tako. U junu 1991. ugašen je Leksikografski zavod, a prikupljena građa i alfgabetar enciklopedije predati su CANU.

Rad na enciklopediji su nakon 2000-ih nastavili CANU i DANU. Vlada je 2012. formirala komisiju da ispita dokle se došlo i šta se desilo sa materijalom za Enciklopediju koji su pripremale dvije Akademije. Što su utvrdili nije poznato.

Finansiranje Enciklopedije Vlada je obustavila 2005. godine. Iz CANU su tada tvrdili da je prvi tom bio u završnoj fazi i da je malo falilo da ga štampaju. Umjesto toga objavljena je knjiga Priređivanje enciklopedije Crne Gore.

Krajem 2014. tadašnji predsjednik CANU Momir Đurović kazao je da Vlada neće da opredijeli sredstva za izradu nacionalne enciklopedije, iako je zakonom iz 2012. godine obavezala tu instituciju da završi taj projekat. ,,Enciklopedija Crne Gore se radila 13 i po godina, od toga 10 godina u Leksikografskom zavodu, a oko tri godine u CANU. Akademija je bila odgovorna da to radi, okupila je preko 400 domaćih stvaralaca, ali nijesmo imali sredstava za nastavak. Bili smo blizu završetka prvog toma, a onda se desio politički pritisak i razni napadi protiv dalje izrade enciklopedije i Akademije, zbog čega je prekinuto finansiranje. Tadašnja vlada je obustavila sve. Mi smo uložili 60 odsto novca i stali na urađenom“,  istakao je Đurović. On je tada napomenuo da zakon predviđa da CANU enciklopediju mora da završi, iako im opet ne daju sredstva.

CANU je ponovo najavila realizaciju starog-novog projekta. A i nakon 54 godine od početka rada na enciklopediji političke i nacionalističke prijetnje su iste. Kao i glavni motiv da su istorija, kultura, umjetnost i nacionalni razvitak Crne Gore u enciklopedijama, istorijama i udžbenicima, kako u Crnoj Gori tako i u regionu, nepotpuni i često nenaučno i neravnopravno tretirani.

 

Iskustvo Rječnika

Početkom aprila 2016, CANU je objavila prvu knjigu Rječnika crnogorskog narodnog i književnog jezika, kao poklon narodu uoči deset godina nezavisnosti. Rječnik sadrži više od 12.000 riječi koje počinju slovima A, B i V, zajedno sa informacijama o njihovom izgovoru, značenju i primjerima upotrebe u narodnom i književnom jeziku.

Iz CANU je najavljeno da će Rječnik u cjelosti biti objavljen za deset godina, tako što će se svake druge godine objavljivati po tom. Uz napomenu da se radi o „kapitalanom projektu koji, osim naučnog, ima veliki kulturni i identitetski značaj“.

Uslijedila je oštra reakcija javnosti na prvi tom Rječnika. U otvorenom pismu više od 100 intelektualaca zahtijevalo je od CANU da se izvini građanima Crne Gore, posebno nacionalnim Bošnjacima, Albancima i pripadnicima islamske vjeroispovijesti, i povuče cijeli tiraž Rječnika.

Poslanik Albanske alternative Nik Đeljošaj je zbog Rječnika bojkotovao rad Skupštine i najavio da će podnijeti krivičnu prijavu protiv autora. Funkcioner BS Suljo Mustafić kazao je da se radi o nasrtaju na tradiciju manjinskih naroda u Crnoj Gori. Budimir Aleksić, predsjednik Političkog savjeta Nove, zaključio je da je CANU pokrao srpsko intelektualno i istorijsko nasljeđe. Crnogorski pokret ocijenio je da je Rječnik necrnogorski: ,,i lingvistički, i etički, i činjenično”….

Iz CANU su poručili da nije bilo zlih namjera prema bilo kome, a posebno prema bilo kojoj nacionalnoj manjini. Umjesto ispravljanja tada evidentiranih grešaka od ovog kapitalnog posla se odustalo.

Predrag NIKOLIĆ

Komentari

nastavi čitati

Izdvajamo