Zanemarimo li rudimentarne oblike demokratije prvih plemenskih zajednica i romantizovanu varijantu demokratija država antičke Grčke u kojima su većinu stanovništva činila „oruđa koja govore” – robovi, onda nastanak demokratije u savremenom smislu možemo locirati uz nastanak kapitalizma i tzv. građanskog društva. Demokratija je izmjestila suverenitet države i društvene zajednice od suverena – kralja i cara ili drugog zakonodavnog organa na narod.

Izuzetak su pojave neposrednih demokratija, uglavnom vojnih i poluvojnih, koje su pratile procese revolucionarnih emancipacija (mada „revolucija ne vodi nužno emancipaciji” – A. Badju) pojedinih društvenih zajednica u različitim istorijskim razdobljima i okolnostima. Takva je bila i crnogorska demokratija od početka 16. do sredine 19. vijeka. „Opštecrnogorski zbor bio je najveći naoružani parlamen u Evropi toga doba” (G. Stanojević)

Neposredne demokratije su se pokazale frustrirajućim za ukrupnjivanje kapitala, resursa i društvenih grupa. Stoga je posredna parlamentarna demokratija nastajala i razvijala se kako se razvijao kapitalizam. Ustanovili su je jakobinci kao put do načela: „liberte, egalite, fraternite”. Načelo se nastanilo na reversu novčanica, a jakobinci su demokratski istrijebljeni. Jedan od njih, pod plaštom imperatora, izvezao je ovaj proizvod do rubova Evrope i učinio je zemljom porijekla demokratije. Takmac su joj SAD.

„Naša Evropa je krtičnjak, stara bakalnica. Velike imperije se osnivaju i velike revolucije se dešavaju samo na Istoku, gdje živi šest stotina miliona ljudi”, pisao je imperator. To je Evropa iz koja su krenula dva svjetska rata, četri krstaška pohoda, četri pohoda na Rusiju, nekoliko pogroma Jevreja. To je Evropa koja je na Berlinskom kongresu 1878. dijelila Afriku kao divljač kad se dijeli na lovačku družinu – demokratski. Tako je dijelila i Indiju i Kinu, tako je dijeljena Azija i NS, gdje su evropski istraživači misionari i pustolovi izvršili najveći etnocid i ekocid u istoriji. To je Evropa u čijim vitrinama je blago egipatskih piramida, vavilonska Ištar-kapija, skulpture sa Akropolja… To je Evropa u kojoj je Đordano Bruno živ spaljen – kriv što je objavio da je zemlja okrugla, Evropa u kojoj su Mocart, Helderlin, Van Gog… umrli odbačeni i prezreni. To je Evropa iz koje je Tomas Man pobjegao da se nikad ne vrati. Evropa koju je Sartr prezirao. Evropa čija se humanistička šminka raspada dok sa Turskom trguje sirijskim izbjeglicama.

Cinični i arogantni promotori zapadne civilizacije promovišu sopstveni društveni model i nameću ga narodima Iraka, Libije, Sirije, Jugoslavije, Afganistana… Imperijalne sile „izvoze” demokratiju a, zauzvrat, otimaju resurse i sirovine. U ime demokratije izazivaju ratove, a u ime stabilnosti uspostavljaju diktature. U tome je i porijeklo evropske autodestrukcije.

Svako glasno PROTIV proglašava se opasnim i neprijateljskim (istupanje Velike Britanije iz EU je neprijateljski čin, kažu u Briselu). Zato demokratija nije nenasilna, naročito u zemljama na periferiji ovog svetskog vrtloga. Sa periferije dolaze i bojni antidemokratski odgovori: revolucije i terorizam (Terorizam je A bomba sirotinje, kazao je Sartr nakon minhenskog masakra 1972),fanatični koliko i demokratija.

Bogastvo i profit su bogovi kapitalizma. „Fetiš privatne svojine razorio je značenje i suštinu demokratije” (A. Badju). Danas je ospasno ne biti demokrata kao što je „opasno biti patriota u zemlji mediokriteta” (F. Selin). A takva zemlja je Crna Gora u kojoj se patriotizam shvata kao poricanje mračnih istina o prošlosti i sadašnjosti sopstvenog naroda.

Fokusirana istorijska nauka” (Brodel) u Crnoj Gori tumači prošlost da bi opravdala sadašnjost i dnevnu političku pragmu. Crnoj Gori nije nedostajalo ljudi koji su pokazivali hrabrost pred neprijateljima i zavojevačima, ali joj fali ljudi koji govore istinu pred sopstvenim narodom. „Uvijek je imala prekomjeran broj laskavaca”. To je perverzija državnog nacionalizma.

Istraživači i teoretičari klasifikuju nacionalizam na državni ili građanski i etnički, te istočni i zapadni, evropski i azijski itd. Zajednički im je mobilizatorski potencijal, sve dok elite i vođstva mogu da zadovoljavaju dato društvo himnom i zastavom. Kao što je Isus nahranio gladni narod u pustinji jednom ribom i jednim hljebom. Problem nastaje kad svaki pojedinac zatraži svoju ribu i hljeb. Izlaskom iz virtuelnog, kad konkretne čovjekove potrebe i interesi bivaju iznevjereni, elite tada okrivljuju manjinske grupe i druge remetilačke faktore ili nude integracije: evropske i evroatlantske, evroazijske i dr., a konkretne odluke prepuštaju međunarodnim forumima, najčešće neodgovornim i vjerovatno korumpiranim.Tako se skrivaju od mogućeg gnjeva prevarenih.

Crnogorska kriminalizovana politička i intelektualna elita nemoćna je da pravda divljačku pljačku i razur materijalnih potencijala Crne Gore. I nespremna da oslobodi slobodu za pojedinca – građanina- državljanina. (Uzgred, nje nema bez jednakosti ili približne jednakosti pristupu materijalnim dobrima.) Brojne podjele u Crnoj Gori: političke, etničke, konfesionalne, kulturne, stvarne ili izmišljene, ne mogu prikriti jaz između sirotinje i malog broja ekstremno bogatih. U tom jazu zrijeva kvasac gnjeva.

S toga „elita” hita, da Crnu Goru postavi na vatrenu liniju NATO pakta (NATO zvaničnik) kao da nije dovoljno što Narodna skupština (više bi joj odgovarao naziv skupština partija) usvaja zakone pošto ih odobre svjetski centri moći. To podsjeća na okupacionu zakonodavnu praksu. Za ublažavanje tog utiska brinu sredstva masovnih manipulacija, lobisti, analitičari, statističari… A kvasac gnjeva zrijeva!

Kako gođ samo naša „DA JE VJEČNA!”…

Momir M. MARKOVIĆ