Uz požare, nelagalnu i neplansku sječu, sve ozbiljniji danak u šamama na sjeveru uzima i insekt potkornjak. Prošle godine, iz razloga koji još nijesu utvrdili u Upravi za gazdovanje šumama i lovištima, osušeno ili u fazi sušenja bilo je blizu 12.000 metara kubnih drvne mase. U fazi degradacije je oko petina crnogorskih šuma
Prema procjeni Uprave za gazdovanje šumama i lovištima, oko 20 odsto šumskih sastojina u Crnoj Gori u raznim je fazama degradacije. U Izvještaju o zdravstvenom stanju šuma za prošlu godine nema preciznih podataka o tome koliko su, uz požare nelegalnu i neplansku sječu, na uništavanje šuma uticali insketi, a među njima najopasniji, takozvani, potkornjak. Međutim, u tom dokumentu Uprava se pohvalila aktivnostima koje su preduzete ili se planiraju na suzbijanju te štetočine, koja uzrokuje ubrzano i masovno sušenje stabala.
Prema podacima iz Izvještaja, moglo bi se zaključiti da nadležni dobijaju bitku sa insketom koji je napao šume u skoro svakoj sjevernoj područnoj jedinici Uprave. S druge strane, ekološki aktivisti tvrde da je stanje alarmantno, a napredovanje tog insketa u šumskim sastojinama odavno izmaklo kontoli.
“Ako pitate nadležne – sve je u redu sa našim šumama. Situacija nije alarmantna. Postavljati po 40 feromonskih zamki, na teritoriji na kojoj ozbiljne države postavljaju po 1.500 da se odbrane od potkornjaka i, generalno, nerad institucija, dovešće nas u situaciju da postanemo pustinja”, napisao je na svom Facebook profilu ekološki i građanski aktivista Aleksandar Dragićević.
On je objavio i fotografije koje, kako tvrdi, pokazuju da potkornjak uzima golem danak u šumama na sjeveru države. Dragićević tvrdi da je Uprava postavljala feromonske zamke proizvedene prije sedam godina, to jest, kojima je rok istekao prije pet godina. Da imaju slična saznanja, saopštili su, minulog mjeseca, i iz Agencije za zaštitu životne sredine.
“U ovom trenutku, Uprava za šume postavlja feromonske zamke kojima je rok istekao prije pet godina i one ne funkcionišu. Postavljaju se čisto zato da se može reći da se nešto radi. U Nacionalnom parku Tara u Srbiji, za pet godina, u feromonske zamke uhvatilo se preko 70 miliona potkornjaka, od čega samo 2014. godine preko 33 miliona. Poslije toga, broj potkornjaka opada. Stižu nam fotografije iz cijele Crne Gore na kojima se vide ogromne površine šume koje se suše. Ovo je ogroman rizik za pojavu šumskih požara a potom i erozije…”, zaključuje Dragićević.
Iz Uprave su takve tvrdnje nazvali zlonamjernim i manipulacijom, i pohvalili se da su, tokom prošle godine, “na brojnim lokalitetima postavljene feromonske klopke i feromonski preparati za utvrđivanje brojnosti potkornjaka”. Klopke su, navodno, postavljene u područnim jedinicama Pljevlja, Žabljak, Plužine, Bijelo Polje, Berane, Rožaje, Mojkovac, Plav, Gusinje, Nikšić, Andrijevica i Šavnik.
“Zaštita šuma od štetnih insekata u 2022.godini, sprovodila se i kroz preduzimanje mjera zaštite protiv malog šestozubog smrčevog potkornjaka (Pityogenes chalcographus), velikog osmozubog smrčevog potkornjaka (Ips typographus l.), krivozubog jelinog potkornjaka (Pityokteines curvidens), šestozubog borovog potkornjaka (Ips sexdentatus) i trozubog borovog potkornjaka (Ips acuminatus). Svake godine se nabavljaju feromonske klopke i feromonski preparati za sve područne jedinice, utvrđuje brojnost tih štetnih insekata i intenzitet napada sa ciljem blagovremenog otkrivanja gradacije sipaca potkornjaka”, piše u Izvještaju .
Kontrola brojnosti potkornjaka, objašnjavaju, svodila se na postavljanju klopki i preparata na najugroženijim mjestima i redovno se evidentirao broj klopki, datum postavljanja feromonskog preparata i nihova zamjena i broj ulovljenih insekata. U šumama u državnom vlasništvu ukupno su postavljene 302 klopke, a oko 138 u područnoj jedinici Pljevlja, gdje je intenzitet napada bio najveći posebno u gazdinskoj jedinici Ljubišnja. U toj gazdinskoj jedinici, konstatuju iz Uprave, problem je eskalirao, prije svega zbog “dugogodišnjeg neblagovremenog uklanjanja “sanitara”.
To je, kažu, prouzrokovalo invazije napada potkornjaka koji je sada i primarni uzročnik sušenja stabala smrče i jele. Minule godine, u skladu sa preporukom Komisije, formirane na incijativu Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, postavljeno je i dodatnih 69 feromonskih klopki u toj gazdinskoj jedinici. Navodno, to je dalo rezultate, pa je stanje šuma u tom području na znatno boljem nivou. No, uprkos zvanično ohrabrujućim rezultaitima u borbi s potkornjakom prošle godine, u avgustu su iz Uprave kazali da su šume u šest sjevernih opština na udaru tog štetočine.
“Neprocjenjive su štete u šumama u sjevernom dijelu Crne Gore koje pokušavamo da saniramo, ali dosta neuspješno. Potkornjak je zahvatio područje u proljećnom dijelu godine, tako da se sada pokazuju njegovi efekti. Pozivam sve građane da pokušaju da nam pomognu i da nam jave ako se u njihovim privatnim šumama ili u blizini njihovih kuća i imanja nalaze stabla napadnuta tim insektom”, apelovao je, prije nekoliko sedmica, šef područne jedinice iz Rožaja Alen Kalač.
Komisija Uprave je potom utvrdila da su insektom napadnute pretežno šume smrče i da su ogromne površine zahvaćene. Najavljeno je da će početi sječu, na lokacijama gdje se brojna stable zahvaćena potkornjakom.
Prema zvaničnim podacima, lani je u fazi sušenje ili osušeno bilo blizu 12.000 metara kubnih drvne mase na sjeveru države. Gotovo polovina te količine odnosi se na 10-ak gazdinskih jedinica u Pljevljima. Po količini suvih stabala prednjače i Berane, Plav, Rožaje…U prvom kvartalu ove godine evidentirana je, takođe, znatna količina drvne mase koja je u fazi sušenja ili suva. S obzirom da nije utvrđen konkretan uzrok sušenja šuma u ovim područnim jedinicama, hitno se, tvrde iz Uprave, pristupilo postavljanju feromonskih klopki.
“U narednom periodu biće obiđen teren i pokušaćemo utvrditi uzrok ove pojave, kao i dati preporuke za postupanje. Takođe, u pravcu utvrđivanja uzroka pojave sušenja šuma, potrebno je angažovanje naučnoistraživačkih institucija iz oblasti šumarstva”, najavljuju nadležni za crnogorske šume.
Sa više naučnih skupova iz regiona je poslata poruka da će povećanje prosječne temperature vazduha iz godine u godinu dovesti do rizika od masovnije pojave potkornjaka. Problem sa tim štetočinom imaju i na Kopaonku, na Tari, ali i u pojedinim djelovima Hrvatske. Minulih sušnih godina “učinke” tog insketa u šumama Bosne i Hercegovine nazivali su elementarom nepogodom, a prije 10 godina potkornjak je uništio oko 10.000 kubika drvne mase u toj zemlji. Crna Gora, ipak, prednjači po šteti koju trpe njene šume.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
FOKUS3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
HORIZONTI3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice