Glavni grad Crne Gore može se podijeliti na dvije grupe: one koji misle da od “irvasa” više ne može da se živi i one koji kažu da su među “Cikotiće” došli silom nasramotu. Kako se stvari odvijaju, nadjačaće ovi drugi. Ostatak Crne Gore postaće zbir malih, rasutih neviđboga u kojima umiru starci.
Već na popisu 2011. Podgorica je činila trećinu Crne Gore. U državvi sa 620 hiljada stanovnika, u glavnom gradu živjelo je blizu 186 hiljada. Samo pet godina kasnije, podgorički opštinski činovnici tvrdili su da da se ta brojka mijenja iz dana u dan. Tadašnji menadžer Glavnog grada, Dragutin Đeković, kazao je u ljeto 2015. da u Podgorici živi 250.000 ljudi. Prema njegovom objašnjenju, na osnovu broja zdravstvenih knjižica i drugih paremetara koje pokazuju gradske službe “procentualni priliv stanovništva u Podgorici je oko sedam, osam odsto na godišnjem nivou”.
Prema podacima Zavoda za statistiku u Podgoricu se prošle godine doselilo 2.027 ljudi. Ta brojka odnosi se samo na one koji su se uredno odjavili iz matičnih i prijavili u podgoričkoj opštini. Ne zna se koliko je onih koji su se doselili “nezvanično”, ali, izvjesno, nije mali.
Tokom 2017. u Podgoricu se doselilo najviše Bjelopoljaca – 317, pokazuju Monsatatovi podaci o migracijama po opštinama. Na drugom mjestu su Nikšićani – njih 277 odlučilo je da se doseli u glavni grad. Da nije tačno da samo sjevernjaci ljube Podgoricu pokazuje podarak da su na trećem mjestu po broju doseljenih – 159 stanovnika Bara. Slijede oni koji su stigli iz Pljevalja – 155, Berana – 152, danilovgrad – 151, Cetnjie 122, Kolašin – stotina. Brojke koje pokazuju koliko se ljudi Iz ostalih opština, tokom prošle godine preselilo u Podgoricu je ispod sto. Među njima su 73 stanovnika Rožaja, ali i 87 ljudi iz Budve.
Grdnu sliku o velikom dijelu Crne Gore daju i podaci o prirodnom priraštaju. Tokom prve polovine ove godine zabilježeno je da se u 17 od 23 opštine više ljudi umire nego što se rađa. Kao i obično, prednjače Pljevlja. Negativan prirodni priraštaj u toj opštini je 144. Na Cetinju je razlika između rođenih i umrlih 62 u korist umrlih, u Herceg Novom 45, u Ulcinju 36, Danilovgradu 22, Mojkovcu 19, Beranama 16, Kolašinu i Nikšiću po 15, Šavniku i Žabljaku po deset, Plužinama devet, Bijelom Polju, Andrijevici i Gusinju po osam, Kotoru -četiri, Plavu – jedan.
U samo šest opština u Crnoj Gori više se ljudi rađa nego što umire. Najviši prirodni priraštaj je u Podgorici 403, Budvi 85, Rožajama 64, Baru 23, Tivtu 18 i Petnjici – pet.
Tokom prvih sedam mjeseci ove godine u Podgoricu se doselilo 1.486 ljudi, odselilo se njih 591. Saldo: 895. Ako se doda brojka 403, koliki je prirodni priraštaj, broj stanovnika glavnog grada porastao je za 1.298.
Sabiranje negativnog prirodnog priraštaja i razlike između brojeva doseljenih i odseljenih, pokazuje grozne podatke o nekim opštinama. Najgore, trenutno, stoji Bijelo Polje. Premda je prirodni priraštaj u tom gradu u “malom” minusu od osam osoba, broj odseljenih od 310 – ukupno 318 – dovodi taj grad na prvo mjesto među onima koji se u Grnoj Gori značajno smanjuju. Sistematski, najgore stoje Pljevlja, koja su u ovoj računici na drugom mjestu. Sa priraštajem od -144 i razlikom u broju doseljenih i odseljenih od -165 u prvih pola godine, ovaj grad se smanjio za 309 ljudi. Slični podaci ponavljaju se godinama, Pljevlja odavno izumiru. Na trećem mjestu je Nikšić sa 187 odseljenih i prirodnim priraštajem -15. Zajedno – 202. Slijede Berane sa 169 odseljenih i prirodnim piraštajem od – 16, što znači da je od početka godine smanjeno za 185 ljudi. Na Cetinju je negativni prirodni priraštaj 62, odselila se 101 osoba. Zajedno, minus za prijestonicu iznosi 163.
Naravno da imamo Strategiju. Dugoročnu. Strategija regionalnog razvoja Crne Gore za period 2014-2020. usvojena je u junu 2014. godine. Strateški cilj je postizanje ravnomjernijeg socio-ekonomskog razvoja svih jedinica lokalne samouprave i regiona, zasnovanog na konkurentnosti, inovativnosti i zapošljavanju. Fino štivo.
“Strategija regionalnog razvoja Crne Gore za period 2014-2020. godina vezuje se za dokument “Pravci razvoja Crne Gore 2013-2016″, koji se operacionalizuje kroz tri ključna pravca: pametan, održivi i inkluzivni rast, koji treba da doprinesu dostizanju veće zaposlenosti, produktivnosti i socijalne kohezije u zemlji”, piše pri početku dokumenta. Ne zna se šta ljepše cvjeta “pametan rast” ili “zaposlenost”. Čudo jedno kako buja Nikšić kad se otvori novi veliki “Voli” i zaposli 50 ljudi, uglavnom prodavačica.
Izvještaj o sprovođenju strategije vlada usvaja svake godine. Radi se, u tom dokumentu iz 2016-te godine, recimo, ima čak 125 strana
Stopa nezaposlenosti na nivou države povećana je sa 14,95 odsto na kraju 2014. godine na 17,24 na kraju 2015. godine, u istom periodu stopa nezaposlenosti u Sjevernom regionu povećana je sa 22,22 na 26,45 procenata. U središnjem regionu povećanje stope nezaposlenosti je sa 12,77 na 14,55, a u Primorskom regionu sa 11,98 na 13,32 odsto. Tako se, pokazuje Izvještaj, regionalni razvoj očituje povećanjem nezaposlenosti. Pa budi pametan.
“Iz ugla alokacije sredstava po regionima Crne Gore, u prednosti je Sjeverni region sa najvećim iznosom realizovanih ulaganja, 46 odsto ukupnih ulaganja realizovanih u 2015. godini, što se najvećim dijelom pripisuje projektima u oblasti energetike i energetske efikasnosti i izgradnji dionice Smokovac-Mataševo auto-puta Bar-Boljare”. Auto-put spada u održivi rast i računa se u regionalni, ne u razvoj čitave države. Još je interesantnija priča o ulaganjima u “oblasti energetike i energetske efikasnosti”, što se, ako je vjerovati očinjem vidu, odnosi na izgradnju mini elektrana od kojih građani sjevera prokukaše. Čisto čovjeku irvasu dođe da kaže – fala na regionalnom razvoju.
Ovoga ljeta vlada je krenula odlučno. Usvojila je Predlog akcionog plana za sprovođenje Strategije regionalnog razvoja Crne Gore od 2014-2020, kojim su za ovu godinu predviđena sredstva od oko 795 miliona eura.
Dvjesta miliona za dionicu puta Bar – Boljare i “veliki dio sredstava za energetski sektor i infrastrukturu”. I evo ga opet energetski sektor. Pošto nema na vidiku ni hidroelektrana ni bloka dva Termoelektrane., opet će ulaganja u energetski sektor donositi boljitak građanima sela po sjeveru otimanjem rijeka. Akcioni planovi “investitorima” u zube ne gledaju. BDP će zabilježiti rast i sa žednim rijekamai livadama.
“Ako kažem da je potrebno razvijati Sjever kroz valorizaciju resursa u poljoprivredi i turizmu, vjerovatno sam upotrebio sve fraze koje se mogu čuti u javnosti kada se govori o problemu nestanka većeg dijela Crne Gore. To su potpuno promašene fraze, jer poljoprivreda i turizam mogu biti samo pomoćne ekonomske djelatnosti u 21. vijeku”, kaže za Monitor Nebojša Babović, šef Biroa za odnose sa javnošću Opštine Berane, naglašavajući da je riječ o njegovim ličnim stavovima.
On ističe da živimo u vremenu komunikacione revolucije, gdje je praktično nebitno na kom kraju svijeta se živi da bi se sklopio posao. “Svijet se drastično promijenio u poslednjih dvadeset godina i o tome moramo da pričamo. Najveće firme današnjice nisu ni postojale prije samo 30 godina, a mi i danas ponavljamo fraze koje je vrijeme pregazilo. Čak i izgradnja autoputa ne garantuje ništa, osim da će se proces iseljavanja ubrzati”, smatra Babović. On kaže da primjer evropske Hrvatske govori da je nakon izgradnje autoputa samo ubrzano pražnjenje Dalmacije, pa i Slavonije kroz koju prolazi stari jugoslovenski autoput.
“Najmanji zajednički sadržilac svih sistema u kojima nema regionalnog razvoja je autistična država okrenuta potrebama političkih činilaca na vlasti, od lokala do vrha. Državni funkcioneri zaduženi za razvoj okrenuti su isključivo zadovoljavanju pojedinačnih potreba svojih glasača. A kada je sve podređeno glasačima, onda se i ulaže samo u marketinške svrhe, u infrastrukturu koja lijepo izgleda na posteru, ali ne stvara zaradu”.
Prema Babovićevom mišljenju ljudi koji bi da rade su bačeni u zapećak i da smo daleko od sređene države. “Ne ulaže se u kvalitetno obrazovanje, iako je ono dokazano najbrži put do razvoja što nam pokazuju Estonija, Singapur ili Finska. Teška politizacija društva je dovela do toga da najsposobniji i najvrijedniji ljudi traže priliku u sistemima gdje se rad i znanje cijene. Zato mislim da prije izgradnje drumova, kao društvo moramo pružiti šansu ljudima. Ljudima koji žele da se bave poslovima koji su potrebni 21. vijeku, bez obzira za koga glasaju.”
Sumorna slika Berana o kojoj priča Babovič zajednička je za većinu opština u Crnoj Gori: “Berane je danas izdržavana opština bez privrede i što je najgore bez nade. Odvija se ubrzan proces iseljavanja aktivnog stanovništva. Posljedice su da uskoro praktično neće biti obrazovanog stanovništva koje kreira razvojni ambijent, a ni radnika čak ni za najjednostavnije poslove”.
Za kompletiranje ove priče, pored podataka o tome koliko se Crne Gore sliva u Podgoricu, bile bi potrebne i brojke koje pokazuju koliko ljudi odlazi van granica Crne Gore. A njih nema. Praznih kuća u Crnoj Gori neuporedivo je više od novoizgrađenih stanova po glavnom gradu. Kojih nije malo.
Miloš BAKIĆ
HORIZONTI4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FOKUS4 sedmice
HORIZONTI2 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice