Nesrećna su štiva zakoni o radu u Crnoj Gori, njihove izmjene i dopune. Svaki se put o radnom zakonodavstvu godinama razgovara i pregovara; istoga časa kad neki od tekstova bude usvojen, kreću novi pregovori o novim izmjenama i dopunama. I tako stalno.
Prošle sedmice ministar rada i socijalnog staranja Kemal Purišić radno je ručao u Američkoj privrednoj komori i glat se saglasio sa predstavnicima poslodavaca da je Opšti kolektivni ugovor biznis barijera. Negov tekst, kažu, treba integrisati u Zakon o radu.
,,Nema potrebe da egzistiraju oba dokumenta, već bi ono što je materija Opšteg kolektivnog ugovora trebalo da bude ugrađeno u novi Zakon o radu. Imali bi možda obimniji zakon, ali ne bi imali preklapanja koja sada imamo”, rekao je Purišić. Takvim rješenjem bi se, smatraju u Vladi, ,,pospješilo regulisanje odnosa zaposlenih i poslodavaca na granskom nivou”.
Opšti kolektivni ugovor postoji kako bi, u odnosu na zakon, bila dalje razrađena prava radnika. Može da im da više, nikako manje prava nego zakon. Zato i smeta ovdašnjim poslodavcima – svako slovo koje radnicima daje više prava za njih je biznis barijera. Biznis barijera je neka vrsta babaroge, kojom se zastrašuju svi koji ukažu na falinke u procesu sveopšteg procvata što ga donose dobre vile zvane strateški i drugi investitori.
Prepreka ukidanju opšteg ugovora je protivljenje socijalnih partnera koji sa predstavnicima Vlade i poslodavaca rade na pripremi novog zakona o radu, kazao je ministar Purišić.
Iz Unije slobodnih sindikata optužili su predstavnike Vlade da po ko zna koji put u nekoliko prethodnih godina gostuju na ručkovima i sličnim skupovima na kojima se promovišu ,,neoliberalni i nezajažljivi” interesi domaćih i stranih biznismena i kapitalista. Američku privrednu komoru nazivaju ,,takozvanom”, jer, kako tvrde, u njoj ima najmanje američkih kompanija, a više od 90 odsto članstva čine domaće i multinacionalne kompanije iz drugih evropskih zemalja, ,,koje se kriju iza imena sa moćnim prefiksom”.
,,Ostali smo zatečeni izjavom ministra rada i socijalnog staranja, gospodina Kemala Purišića, da je Opšti kolektivni ugovor ‘biznis barijera’ i da je stav Vlade da sve odredbe iz Opšteg kolektivnog ugovora treba prenijeti u Zakon o radu”, kažu u sindikatu. Ocjenjuju da ministar prejudicira rješenja u novom Zakonu o radu, dok je još u toku rad tripartitne Radne grupe koja priprema taj propis.
,,Desetine hiljada radnika i radnica koji su imali zaštitu minimalnih prava koje im je garantovao Opšti kolektivni ugovor, ta prava više neće imati jer u njihovim granama ili preduzećima nema kolektivnih ugovora, a u većini slučajeva nema ni organizovanog sindikata”, objašnjavaju u Uniji. Smatraju da se ovo posebno odnosi na radnike u trgovini i uslužnim djelatnostima, malim i srednjim preduzećima i bankarskom sektoru.
Advokat Siniša Gazivoda u izjavi za Monitor potvrđuje da predlagači ovakve ,,reforme” očigledno ne razumiju pravnu prirodu Opšteg kolektivnog ugovora. Sadržina zakona je, kako kaže, volja zakonodavca koja može, ali i ne mora odražavati volju zainteresovanih lica. ,,Suprotno tome, Opšti kolektivni ugovor je izraz volje direktno zainteresovanih – zaposlenih, poslodavaca i Vlade, kao aktera socijalne politike, oko načina utvrđivanja zarade, prava i obaveza iz rada, u skladu sa zakonom”, objašnjava Gazivoda.
Prema njegovom mišljenu, ukidanjem Opšteg kolektivnog ugovora oni o čijim se neposrednim interesima radi – zaposleni i poslodavci- bili bi uskraćeni za mogućnost da obim njihovih prava i obaveza predstavlja izraz njihove volje. ,,Opšti kolektivni ugovor, bio zaključen na određeno ili neodređeno vrijeme, može biti u svakom pogledu i u svakom trenutku, u zakonskim granicama, redefinisan od strane potpisnika, u skladu sa njihovim potrebama, izmijenjenim društvenim, ekonomskim i drugim okolnostima i slično. Prema tome, ukoliko dođe do ukidanja OKU, onda će češće biti potrebno mijenjati Zakon o radu”, kaže Gazivoda. Napominje da pravno civilizovane države izbjegavaju konstantno mijenjanje zakonskih rješenja jer to ugrožava pravnu sigurnost kao jedan od elemenata vladavine prava.
Nije želja za ukidanjem Opšteg kolektivnog ugovora jedina. Poslodavci smatraju i da treba skratiti rok tokom kojeg radnici imaju pravo da traže neisplaćene plate. Predsjednica AmCham-a Katarina Bulatović je kazala da zastarjelost novčanih potraživanja treba da bude vremenski ograničena, „kako bi se poslodavcima omogućila predvidiva poslovna budućnost, a zaposlenima pravovremena realizacija potraživanja”.
Ministar je pogladio i ovaj stav uvažene komore. ,,Pet godina je optimalan rok u kome nadležni organi mogu učiniti sve da riješe to pitanje”, rekao je Purišić. Potraživanja su biznis barijera.
Nije teško zaključiti da u idealnom svijetu ,,neoliberalnih” poslodavaca radničke zarade ne bi trebale ni da postoje. Zanimljivo je, ipak da tokom intervjua koji je domaćica Katarina Bulatović uradila sa počasnim gostom Kemalom Purišićem, ministar ni riječ nije rekao o
tome da bi, možebiti, i poslodavci mogli nešto da poprave.
Članica AmCham-a je, na primjer, Atlas grupa. Njen dio je Atlas televizija u koju je nedavno uveden stečaj. Radnicima duguju između šest i deset plata, kao i poreze i doprinose za tri godine. U međuvrenu je imovina televizije prebačena na drugu firmu tako da su nade radnika da će ono što su zaradili dobiti iz stečajne mase – tanke.
Tokom prošle godine, čak iz vladinih krugova pojavljivala se ideja da neuplaćivanje poreza i doprinosa treba da bude krivično djelo. Utišalo se, kako ljudi da imaju „predvidivu poslovnu budućnost”, ako moraju da daju plate i plaćaju državi što je njeno. Čista biznis barijera.
Trgovinski lanac Voli, takođe je u AmCham-u. Radnice u raznim marketima najbrojniji su i najgore plaćen dio radne snage u Crnoj Gori. Svako zna, bezbroj puta je napisano – produžavaju im radno vrijeme, kradu im slobodne dane, ne daju godišnje odmore.
U ime države, možda je trebalo podsjetiti na procjenu Ujedinjenih nacija da svaki peti radnik u Crnoj Gori radi na crno, odnosno bez ugovora o radu i osiguranja, čime je uskraćen za prava koja ga sleduju iz Zakona o radu. Za preko deset odsto formalno zaposlenih
poslodavci plaćaju samo dio pripadajućih poreza i doprinosa, odnosno dio zarade im se isplaćuje „na ruke”. Ruku na srce, nije neka prijatna priča za uz ručak.
Ne sviđa se poslodavcima ni disciplinski postupak. Firme, naročito one manje, nemaju kapaciteta da ga valjano sprovedu, pa im rješenja o otpuštanju radnika „padnu” na sudu. Saglasan je ministar da vrlo malo ljudi biva otpušteno i da postupak treba „izmjestiti”.
Početkom ove godine na Svjetskom ekonomskom forumu u Davosu
direktorica Međunarodnog monetarnog fonda Kristin Lagard pozvala je „kreatore politika” da promisle i vide šta treba da urade kako bi se pozabavili nezadovoljstvom javnosti. Razvijene države svijeta i zemlje u razvoju trebalo bi da daju prednost životnom standardu nad apsolutnim rastom kao najboljem pokazatelju ekonomskih performansi, poručili su organizatori Svjetskog ekonomskog foruma. Nije da su bogataši naglo postali duševni, sami su kazali da pozivaju na bolju preraspodjelu bogatstva kako bi se odgovorilo na uspon populizma širom svijeta.
Samo je na prvi pogled teško povezati. Dok oni koji su neoliberalni kapitalizam izmislili počinju da priznaju da sa njim nije sve u redu, naša vlast ga i dalje promoviše kao najbolji od svih mogućih svjetova.
Jednom će, možda, i ovdje neko razmotriti da se mora voditi računa i o životnom standardu ili će se dići kuka i motika. Dok taj proces stigne na ovako daleku periferiju, dobro računa Vlada, povlašteni će i dalje puniti i puniti svoje džepove i trbuhe. Zaprlo im, rekla bi Milica.
Miloš BAKIĆ
HORIZONTI3 sedmice
FOKUS3 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice