Uprkos brojnim obećanjima, kolašinska zgrada u kojoj je 1943. godine “započeta obnova crnogorske držanosti”, 80-u godišnjicu od formiranja ZAVNO-a, dočekuje kao ruina. Iako je novac za početak njene obnove konačno predviđen kapitalnim budžetom, od radova nema ni pomena

Svega nekoliko mjeseci ostalo je do obilježavanja (ako se ko sjeti) 80-e godišnjice formiranja i istorijskog zasijedanje Zemaljskog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja (ZAVNO) Crne Gore i Boke.  Objekat u kojem se 1943. godine u Kolašinu,  okupilo 540 delegata da “započnu obnovu crogorske državnosti”, jubilej dočekuje polomljenih prozora, grafitima išarane fasade, neurednog dvorišta, pod krovom koji nagriza korozija…, kao očigledan primjer neodgvornosti  nadležnih institucija i laganog zaborava Kolašina.

I pored toga što je kapitalnim budžetom za ovu godinu predviđen novac za brigu o toj  zgradi,  do sada  na “staroj školi”, kako zovu nekadašnji objekat u kojem je održavana nastava za osnovce, nije bilo nikavih radova. Nema čak ni najave.

Novac za za izradu projektne dokumentacije i rekonstrukciju objekta obezbijeđen je, zahvaljujući amandmanu poslanika Socijaldemokratske partije (SDP) na predlog Zakona o budžetu. Nakon četiri godine bezuspješnog podnošenja istog amandmana poslanici te stranke tako  su konačno uspjeli da izdejstvuju oko 66.000 eura iz državne kase za “novo ruho” zgrade koja ima status kulturnog dobra od 1952. godine. Veću  brigu o tom spomeniku kolašinske i crnogorske istorije, najavila je u septembru prošle godine ministarka kulture i medija Maša Vlaović, tokom posjete Kolašinu.

“U Kolašinu je neophodna dalja institucionalna izgradnja i organizacija kulture, a Ministarstvo kulture i medija će pomoći u sanaciji nekadašnje OŠ Risto Manojlović, koja je tekovina NOR-a i time doprinijeti valorizaciji potencijala grada. Sanacija i održivo korišćenje nekadašnje škole  u Kolašinu nije samo valorizacija potencijala tog grada, već je i tekovina NOR-a, koju smo u obavezi da štitimo i čuvamo za buduće generacije”, poručila  je Vlaović.

Od tada do sada ni java ni glasa o konkretnim planovima za obnovu zgrade koja se godinama pretvara u ruinu.

U  Opštini i u lokalnom Udruženju boraca narodnosolobodilačkog rata i antifašista (UBNOR) ne znaju postoje li i kakvi su ovogodišnji planovi nadležnog ministarstva za taj objekat. Na pitanja Monitora,  nije bilo odgovora ni iz Ministarstva kulture.

“Koliko znamo, treba da počene ili je već počela izrada  projektne dokumentacije za rekonstrukciju objekta. Detalje ne znamo, jer nije bilo zvaničnih informacija o tome. Podsjećamo da je godinama unazad UBNOR bio jedan od incijatora i kontinuirano apelovao da se povede računa o tom objektu. Ukoliko je počela izrada projektne dokumentacije, to je dobro, jer bi to predstavljalo  prvi značajni korak”, rekli su Monitoru u kolašinskom UBNOR-u.

Prvo zasjedanje ZAVNO, koji je bio najviši organ narodne vlasti, jedan je od bitnijih događaja u novijoj istoriji Crne Gore. Zasjedanje je održano uz prisustvo oko 540 delegata, narodnih predstavnika iz svih krajeva Crne Gore. Tokom rada tog tijela definisano je “da položaj naroda Crne Gore i Boke može biti politički i državno valorizovan samo ako bude građen na ravnopravnim osnovama sa drugim narodima na području Jugoslavije”. Na kraju zasijedanja izabrana je Skupština kao “politički i predstavnički organ” koju je činilo 118 narodnih predstavnika i Izvršni odbor koji je imao 10 članova.

Vijećnici ZAVNO-a su tako delegirani da predstavljaju kompletan prostor Crne Gore i Boke. Stigli su sa prvih borbenih linija “da svoje autoritete ratnika za slobodu dopune obavezom stvaranja pravedne, socijalne, demokratske buduće civilne vlasti”. Odlukama donesenim u Kolašinu, novembra 1943. godine,  na neki način su  ukinute sve odluke Podgoričke skupštine.  Drugo zasijedanje ZAVNO Crne Gore i Boke održano je 16. februara 1944. godine, takođe, u Kolašinu. Na zasijedanju je data puna podrška odlukama Drugog zasijedanja AVNOJ-a.

Najznačajnije je bilo Treće zasijedanje ZAVNO-a Crne Gore i Boke, sazvano u istom gradu  od 13. do 15. jula 1944. godine. Na njemu je ZAVNO formirana u Crnogorsku antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja (CASNO), koja se konstituisala u najviše zakonodavno i izvršno tijelo Crne Gore kao ravnopravne federalne jedinice u Demokratskoj Federativnoj Jugoslaviji. Izabrano je Predsjedništvo Skupštine i ovlašćeno da imenuje Nacionalni komitet oslobođenja Crne Gore, kao najviši izvršni i naredbodavni organ, čim za to budu postojali uslovi. Do obrazovanja Nacionalnog komiteta, njegove je funkcije vršilo Predsjedništvo, koje je rukovodilo  svim poslovima narodne vlasti, preko Narodnooslobodilačkih odbora (NOO). Odluke donesene na tom zasijedanju imale su, po značaju i sadržini ,ustavotvorni karakter. Njima je izvršeno konstituisanje vlasti u Crnoj Gori kao federalnoj jedinici jugoslovenske državne zajednice.

Pored konstitusanja i zasijedanja  ZAVNO u kolašinskoj  “staroj školi”, tokom Drugog svjetskog rata, održani su i Prvi kongres Antifašističke omladine Crne Gore i Boke (25. i 26. novembra 1943. godine), a početkom decembra iste godine održan je i Prvi kongres Antifašističkog fronta žena Crne Gore i Boke.

Godinama unazad iz opštinskog i državnog budžeta nije odvajan ni cent za održavanje objekata “memorijalnog značaja i velike istorijske važnosti“, koji su mnogo puta  državni zvaničnici pominjali kao mjesto “gdje je započela obnova crnogorske državnosti“. Poslanici SDP,  2020. godine , podnijeli su amandman na predlog Zakona o budžetu Crne Gore, kojim su predložili da se 300.000 eura opredijeli za izradu tehničke dokumentacije i izvođenja radova na rekonstruciji tog objekta. Taj amandman je odbijen, uprkos tome što je iz Ministarstva kulture, krajem ljeta iste godine,  obećavano da će “radovi na rekonstrukciji započeti ubrzo”.

Ministarstvo kulture je, ranije, navodno,  oformilo Projektnu grupu za izradu tematsko-ekspozicionog plana organizovanja muzejske postavke u vezi sa zasijedanjem ZAVNO-a, koja je  trebalo da bude smještena u zgradi. U toj grupi su, pored predstavnika ministarstva i SUBNOR-a i Opštine, kako je saopšteno,  bili i stručnjaci iz Narodnog muzeja. Njihov zadatak je bio   da osmisle postavke i ostale sadržaje budućeg Državnog muzeja „institucije koja će dati još jedan doprinos očuvanju i valorizaciji antifašističke tradicije Kolašina i Crne Gore”.

Iz Ministarstva kulture  su više puta saopštavali da su opredijeljena sredstva u kapitalnom budžetu kako bi se taj objekat stavio u funkciju. Iz tog resora stizala su i  obećanja da će  na osnovu projektnog zadatka, koji dostavi Opština Kolašin, do kraja 2019. godne, pripremiti glavni projekat za rekonstrukciju zgrade . Biviši ministar kulture Aleksandar Bogdanović,  prilikom posjete Kolašinu, takođe, najavio je   ambiciozne planove države vezano za “staru školu”. Među brojnim i nikad relizovanim državnim obećanjima za taj objekat bilo je i osnivanje državnog instituta za izučavanje crnogorske istorije istorije i valorizacije državnog integriteta. SUBNOR je 2016. godine  predložio i Dom revolucije sa određenim muzejskim postavkama. Do sada, međutim, jedino ulaganje države u taj objekat bilo je postavljanje ograde.

                                                                             Dragana ŠĆEPANOVIĆ