Slučaj Fabrike armaturnih mreža u Beranama klasičan je primjer da su obećanja zvaničnika o oživljavanju industrijske zone Rudeš u Beranama, kojom je sa tranzicijom prošao cunami, prosipanje magle. Proporcionalno sa učestalošću predizbornih kampanja.

Ova fabrika je trebalo da bude primjer „privlačenja stranih i domaćih investitora”. U pogonima nekadašnje moćne kompanije Obod, zvanično je otvorio oktobra 2012. godine tadašnji premijer Igor Lukšić.

Ostale su za pamćenje njegove riječi da je to jedna od prvih investicija na Rudešu koja je, ,,zahvaljujući podsticajima države i lokalne uprave, trasirala put za otvaranje novih proizvodnih linija u beranskoj opštini”.

Neposredno uoči tog srećnog dogođaja tadašnji predsjednik opštine Vuka Golubović i vlasnik beogradske komapanije Europolis Vladan Zečević potpisali su ugovor kojim je toj firmi na korišćenje deset godina, ustupljen prostor na Rudešu, radi otvaranja fabrike za proizvodnju armaturnih mreža.

Vlasnik komapnije Europolis je zračio optimizmom. ,,Europolis je ušao u priču otvarnja Fabrike armaturnih mreža u Beranama, znajući da takva vrsta proizvodnje ima perspektivu. Uložili smo oko dva miliona eura za sanaciju čitavog objekta i za nabavku neophodnih proizvodnih postrojenja. To su značajna ulaganja, koja će se, sigurno, pokazati kao opravdana, jer mi planiramo da ubrzo pokrijemo kompletne potrebe crnogorskog tržišta kada su armaturne mreže u pitanju”.

Nije zaboravljeno ni to kako je tadašnji predsjednik opštine Vuka Golubović najavio da će realizacijom ovog projekta biti otvorena nova radna mjesta. „Ovo je ujedno i dobra poruka novim investitorima, jer u Berane dolazi dokazani preduzetnik. Na ovaj način i novoformirana Biznis zona Rudeš polako počinje da zaživljava”.

Od obećane proizvodnje nije bilo ništa. Fabrika je radila samo par dana nakon čega su instalirane mašine potpuno ugašene. One su kasnije izmještene iz bivšeg Obodovog pogona. Razlog nije do kraja poznat, ali se spekulisalo da je ova fabrika u Beranama smetala nekom od crnogorskih moćnika koji se bave građevinskim poslovima.

U sadašnjoj lokalnoj upravi smatraju da i ovaj slučaj potvrđuje da je država neozbiljno tretirala problematiku koja se tiče oživljavanja privrede na sjeveru Crne Gore. Tvrde da u cijeloj priči glavnu riječ vode uvoznički lobi i tajkuni bliski centrima moći.

,,Ako neki investitor uloži dva miliona eura radi otvaranja proizvodnog pogona i za tako nešto dobije podršku države, onda je logično pomisliti da se radi o zaista ozbiljnom poslu. U tako nešto su nas ubjeđivali državni zvaničnici kad su otvarali fabriku armaturnih mreža u Beranama, koja je u početku trebalo da uposli tridesetak radnika i da bude od koristi za cijeli region”, ocjenjuju u lokalnoj upravi.

Oni objašnjavaju kako se javnost i na ovom primjeru mogla uvjeriti da se radilo o propagandnom triku Vlade Crne.

,,Očigledno je da je fabrika smetala nekome od crnogorskih tajkuna, odnosno građevinskoj mafiji, koji se bave uvozom građevinskog materijala, što potvrđuje da se državni zvaničnici samo deklarativno zalažu za oživljavanje privrede”, smatraju u beranskoj lokalnoj upravi.

Valjalo bi se prisjetiti da je u industrijskoj zoni Rudeš nekoliko godina ranije uvoznički lobi presudio i jedinoj fabrici opekarskih proizvoda u Crnoj Gori. Beranska ciglana srušena je do temelja, iako Crna Gora godišnje uvozi opekarskih proizvod u vrijednosti od preko dvadeset miliona eura.

Te priče o beranskim fabrikama, koje su bile jedine takve vrste u Crnoj Gori nijesu nepoznate. Ciglanu Rudeš, kad je zapala u finansijske probleme, polovinom 2005. godine na javnoj licitaciji kupio je podgorički biznismen Petar Đurišić za sitne pare. Kupovina je obavljena iz stečaja, ali su posrednici bili stečajni sudija i upravnik, odnosno Privredni sud u Bijelom Polju, uz monitoring i garancije državne Agencije za privatizaciju i strana ulaganja. Đurišić se, prema tom ugovoru, obavezao da u naredne dvije godine investira 715 hiljada eura, kao i da pet godina ne mijenja djelatnost firme.

Đurišić je svega dvije godine održavao proizvodnju, a zatim je polovinom 2008. saopštio kako fabrika nije rentabilna i da je treba srušiti i napraviti novu. Nakon rušenja, prolaze mjeseci i godine, a od nove fabrike i obećanja nije bilo ništa.

Ovaj „preduzetnik” se nakon toga, kroz stečaj koji je sam sebi uveo, oslobodio svih radnika, a zemljište je na kraju prodato. Ostala je samo gola ledina.

Nedaleko od Fabrike armatrunih mreža i nekadašnje ciglane, svojevremeno je radila i jedina fabrika za protektiranje guma u Crnoj Gori, poznata po nazivom Gumig. Ovu fabriku je 2003. godine na berzi kupio slovenački berzanski mešetar Damjan Hosta, koji je radnicima obećao brda i doline.

Najavljeno je brzo pokretanje proizvodnje, „zašta su obezbijeđene bankarske garancije”, kao i snabdijevanje tržišta protektiranim gumama za koje će se „sirovina dobavljati iz Italije posredstvom slovenačkog partnera”.

Fabrika Gumig sa novim vlasnicima nije proradila. Nije prošlo mnogo vremena kada su svi radnici upućeni na biro rada, a iz fabrike iznešeno sve što je vrijedilo. Čak i kablovi iz zidova. Glavne mašine za protektiranje završile su navodno kod izvjesnog privatnog preduzetnika.

Fabrika kože i kožne galanterije Polimka takođe je bila jedina te vrste u Crnoj Gori, a njeni radnici i danas se ne mogu načuditi da nije mogao da se pronađe „strateški partner” koji bi nastavio proizvodnju u trenutku kada se ova kompanija našla u krizi. I ne samo da nije proradila, već su skupocjene mašine i oprema, vrijedni preko dva miliona eura, prodati i iznešeni iz Crne Gore.

Iz Crne Gore su odnešene i vrijedne papir mašine jedine fabrike papira u državi, koja je samo proizvodnjom roto papira za potrebe crnogorskih novina i novina u regionu, mogla naći dovoljno posla da opstane. Neki smatraju da je uvoznički lobi i tu bio od presudnog uticaja, kada je ova fabrika pred jedne od izbora počela sa radom, a zatim brzo ugašena. Za sva vremena.

Zašto bi onda bilo čudno što nije uspio pokušaj jednog beogradskog biznismena beranskog porijekala da napravi fabriku armaturnih mreža i zbog čega je njena sudbina trajala svega nekoliko dana.

,,Mi nudimo puno podsticaja za ljude koji bi se trebali odvažiti da krenu putem preduzetništva i malog i srednjeg biznisa, ali je nažalost njihov odziv još uvijek mali. Još mnogo vrlo povoljnih sredstva za razvoj biznisa je neupotrijebljeno. Ali ne možemo to samo tako opisivati jer ako imamo nedostatak preduzetničkih znanja onda moramo činiti dodatne podsticaje sve dotle dok se ljudi ne odvaže i krenu u biznis”.

Zvuči poznato. Klasika političkog govora pred izbore. Prosipanja magle je oduvijek bilo.

Tufik SOFTIĆ