MONITOR: Na globalnoj političkoj sceni u toku je novo pozicioniranje država i stvaranje raznih blokova. Čemu to vodi?
JOVANOVIĆ: Prije svega, da bismo u jasnoći uvidjeli čemu to vodi treba da se podsjetimo da je glavna tangibilna dinamika našeg vremena ono što se naziva globalizacija. Sastavni dio globalizacije je i intencionalno podizanje raznovrsnih ukrupnjenih regionalnih blokova ili regionalnih entiteta, kao što su NAFTA (,North American Free Trade Agreement) ili ASEAN (,Association of Southeast Asian Nations), baš kao i Evropska unija (,EU), iako ova, naravno, u značajno drugačijem i kompleksnijem modusu. To se u literaturi naziva regionalne integracije ili regionalizacija. Regionalne integracije su, dakle, integralni dio globalizacije, globalnih integracija.
Pošto je tako, da bismo shvatili šta je ili čemu vodi regionalizacija, treba da shvatimo šta je ili čemu vodi globalizacija. Drugim riječima, treba da shvatimo šta je cilj globalizacije. Cilj globalizacije je političko i ekonomsko ujedinjavanje svijeta. Otuda, cilj, krajnji cilj regionalizacije ili regionalnih integracija je, dakle, političko ujedinjavanje svijeta. To je, mogli bismo reći, ujedinjavanje svijeta parče po parče, region po region, namjesto nekog zamišljenog velikog, obuhvatnog, spektakularnog ujedinjavanja, koje, zapravo, nije ni workable.
MONITOR: Ali zar neki od tih blokova ili regionalnih integracija nijesu prepreka globalizaciji? Zbližavanje Rusije i Kine, na primjer.
JOVANOVIĆ: Da, jasno je da bi regionalni blokovi isto tako mogli da budu i zamašna prepreka globalizaciji ili ujedinjavanju svijeta, neka vrsta kontra-blokova, kao što je to tokom Hladnoga rata bio Istočni blok, koji je, zapravo, za nekih 50 godina odgodio globalizaciju ili realizaciju krajnjeg cilja globalizacije – političkog ujedinjenja svijeta. No, u isto vrijeme, kao takav Istočni blok je jednim dijelom bazično uslovio regionalne integracije u Zapadnoj Evropi, to jest osnivanje onoga što je danas EU. Tako se i u studiji pod nazivom Regionalizam u svijetu koji konvergira – to je, inače, izvještaj Trilateralnoj komisiji broj 42 – ukazuje istovremeno i ,,na konstruktivni i na destruktivni potencijal regionalizma”. A kada se pojave neki kontrahegemonijski blokovi, šta onda? ,,Neposredni zadatak sastoji se u tome da nijedna država ili kombinacija država ne dostigne onaj kapacitet kojim bi se mogla istisnuti Amerika iz Evroazije i znatno smanjiti njena odlučujuća arbitrarna uloga”, kako je to objasnio notorni Zbignjev Bžežinski u studiji Velika šahovska tabla.
MONITOR: Da li su u pravu oni koji tvrde da sudbinu svijeta kreiraju tajanstvene moćne elite, koje pored ostalog svoju moć grade i na monopolu nad informacijama?
JOVANOVIĆ: Zašto tajanstvene? Uzmite primjer ove pomenute tzv. Trilateralne komisije. Manje-više tačno se zna njezina pozicija, ciljevi, te to kako ova organizacija djeluje i kako oblikuje globalne tokove.
Pošto nema direktan i demokratski uticaj, ona mora da djeluje ,,iza scene”.
Trilateralna komisija ostvaruje uticaj na dva glavna načina: Preko već postojećih političkih struktura i demokratski izabranih vlada, koje koristi, sve više, kao ,,nastavke”, kao ,,kanale”; te preko transnacionalno/supranacionalnih organizacija kao što je i Svjetska banka. Kako je u odličnoj studiji Podsticanje poliarhije objasnio Vilijam I. Robinson, profesor na Univerzitetu Santa Barbara – ,,članovi Trilateralne komisije su zauzimali ključna mjesta u svakoj američkoj administraciji, počev od Karterove”. Onda, Mario Monti, premijer Italije od 2011. do 2013. godine, takođe je ne samo član već je i predsjedavajući Trilaterale za Evropu. Manje je poznato da je i Enriko Leta, čovjek koji je naslijedio Montija na mjestu premijera Italije, takođe zvanično član Trilateralne komisije. Takođe, od nedavno je poznato i to da su i neki ministri i visoki funkcioneri vlade Srbije takođe zvanično članovi ove Komisije.
MONITOR: Pripremate doktorsku disertaciju Evropska unija i budućnost nacionalno-teritorijalne države. Koje su najbitnije karakteristike aktuelnih dešavanja u EU i kakva je njena budućnost, pošto se često može čuti da je EU pred raspadom?
JOVANOVIĆ: Ovo što ću vam reći možda će vas iznenaditi, ali po meni aktuelna i akutna kriza, zapravo, odgovara Evropskoj uniji, čak je to evidentno i logično. Direktno s tim u vezi, najvažnija karakteristika aktuelnih dešavanja u EU je daljna centralizacija instrumenata vlasti i vladavinskog potencijala na nivou Brisela, a neizbježno na štetu država-članica. Recimo, kriza u evro-zoni uvećava ovlašćenja Evropske komisije u odnosu na države članice, njene kontrolne i nadzorne funkcije. To je i golim okom vidljivo kada je u pitanju Grčka, gdje je tzv. Trojka (Komisija, skupa sa Evropskom centralnom bankom i MMF) nosilac onoga što Kostas Duzinas naziva ,,neokolonijalizam u južnoj Evropi”. Generalno, ta ovlašćenja uveliko liče na ovlašćenja karakteristična za izvjesne vanredne situacije, što prepoznatljivo prati i kršenje ..ustava”, odnosno u ovom slučaju Lisabonskog ugovora.
U tekstu pod nazivom Emerging from the euro crisis: the institutional dilemmas of a political union, italijanski proučavalac evropskih integracija Serđo Fabrini konstatuje da su ,,dva nova ugovora European Stability Mechanism-ESM i Fiscal Compact, ali i novi Single Resolution Fund-SRF ispregovarani u kontekstu bankarske unije, bili ustanovljeni izvan pravnog poretka Lisabonskog ugovora”.
MONITOR: Da li mi dovoljno poznajemo Evropsku uniju?
JOVANOVIĆ: Pravo da vam kažem, meni se mnogo puta učini da Evropsku uniju ne poznaju ni poznavaoci Evropske unije. O Uniji se piše u najširem rasponu, od onih koji smatraju da je to najuspješniji eksperiment u nenasilnom združivanju tako velikog broja država, do onih koji misle da je EU neka vrsta novog nacizma u flanelskim rukavicama. Onda, iznenađujuće ili ne, tek još uvijek u polju evropskih studija nemamo konsensualan, certifikovan odgovor na bazično pitanje: šta je EU?
Tokom istraživanja, rukovodio sam se baš i tim bazičnim pitanjem: Šta je EU? Nakon pet godina rada na tom pitanju i na disertaciji ukupno, došao sam do nekoliko temeljnih, nepobitnih uvida u vezi sa Evropskom unijom. I dakle, Evropska unija je grosso modo jedna vrsta federacije. Možemo reći i tako da je ona v e ć ili i p a k neka vrsta federacije. Recimo, čak i sistemski dobošar kao što je američki politikolog Endrju Moravčik prepoznaje da je EU doista federacija, doduše, kako kaže u eseju Federalism in the European Union: Rhetoric and Reality iz koga citiram ,,EU je neobično slaba federacija”. To da je EU jedna vrsta federacije, ma koliko još ,,slabe” ili specifične, čini mi se, ponajvažnije je teorijsko saznanje koje bi javnost i donosioci odluka u Crnoj Gori trebalo da uzmu u obzir.
MONITOR: Da li Crna Gora previše očekuje od ulaska u EU?
JOVANOVIĆ: Vrlo često, javnost očekuje ono što se od nje očekuje da očekuje. Što se mene tiče, biću vrlo precizan oko toga šta Crnu Goru objektivno očekuje. Ukratko, eventualnim ulaskom u Evropsku uniju Crna Gora će ući u realnu, mada postmodernu, federaciju. Potpuno je jasno šta je iz ovoga logički i politički proizilazeće. Jer, svaka država koja postane članica neke federacije – nacionalne ili nadnacionalne svejedno – biva, po prirodi stvari, automatski abrogirana na nivo federalne jedinice. Pri tom, doduše, može do mile volje da nastavi da se zavarava i sebe naziva ili smatra državom.
Crna Gora sve manje vodi vlastitu spoljnu politiku
MONITOR: Opozicija i nezavisni analitičari tvrde da Crna Gora praktično i ne vodi spoljnu politiku i da nema jasnu spoljnopolitičku strategiju.
JOVANOVIĆ: Kao što je svojevremeno ukazao federalista Aleksandar Hamilton, ,,dva suvereniteta ne mogu postojati istovremeno u istim granicama”. Međutim, Crna Gora se nalazi baš u takvoj situaciji. I ne samo naša država, već veće države kao što je Francuska ili Velika Britanija takođe. To jest, iako Crna Gora formalno još nije član Evropske unije, mi već neko vrijeme funkcionišemo kao da smo sastavni dio jednog šireg političkog i federalnog sistema. Kada se to prenese na pitanje spoljne politike, to znači da je Crna Gora sve manje u stanju da vodi vlastitu spoljnu politiku iz golih sistemskih razloga, maltene, kao što Ohajo ne može da ima relevantnu spoljnju politiku. Osim toga, EU ima neku vrstu embrionalnog ministarstva inostranih poslova, to je Evropska služba za vanjsko djelovanje, te zajedničku spoljnju i bezbjednosnu politiku.
Između Obame i Putina
MONITOR: Stiče se utisak da je crnogorska vlast još u dilemi da li da se prikloni Putinu ili Obami i Evropi.
JOVANOVIĆ: I po tom pitanju Crna Gora je u vrlo nezahvalnoj situaciji. Obama kaže da je ono što se desilo u Ukrajini izbacilo iz ravnoteže predsjednika Rusije. Međutim, sem ako nećemo da prihvatimo i živimo ono što je Fridrih fon Hajek osudio i nazvao “kraj istine”, treba da znamo kako stoje stvari. Tačno je da je Rusija napala Ukrajinu, te da je to učinila nakon nasilne promjene vlasti u toj zemlji. U stvari, tamo u Kijevu se dogodio državni udar. Ali naravno, to nije bio tipičan državni udar poput, recimo, svojevremeno onoga u Čileu, protiv Aljendea. U pitanju je bilo ono što autori kao što su Džonatan Moav ili Vilijam I. Robinson nazivaju postmoderni coup d’ état ili još i kamuflirani državni udar. Pogotovo među upućenima, javna je tajna da iza tog prevrata u Ukrajini organizaciono stoje SAD, koje su, prosto, ponovile ono što su uradile 2004. godine, kada je došlo do prve “orandž revolucije”, do rušenja vlasti u Kijevu. Vašim čitaocima bih preporučio da o tome pročitaju i tekst pod naslovom “US campaign behind the turmoil in Kiev”, koji je londonski “The Guardian” objavio 26. novembra 2004. godine (http://www.theguardian.com/world/2004/nov/26/ukraine.usa/print). I šta mislite, kada bi danas na čelu Crne Gore bio bilo ko od vladara iz crnogorske povijesti, od prvog do posljednjeg, od Ivana Crnojevića do kralja Nikole, za koga bi se bilo ko od njih, bez izuzetka, opredijelio?
Veseljko KOPRIVICA
HORIZONTI3 sedmice
ALTERVIZIJA3 sedmice
FOKUS3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO2 sedmice
Izdvojeno3 sedmice