Najpoznatija turistička opština u Crnoj Gori preživljava teške trenutke. Gradska kasa Budve sablasno je prazna, grad je kreditno zadužen skoro sto miliona eura, a račun opštine ponovo je blokiran zbog duga od 1,5 milion eura. Uporedo s finansijskim propadanjem u turističkoj prijestonici sistematski se zatiru preostale kulturne institucije.
Protekle sedmice u Budvi zatvorena je gradska biblioteka. Prvi put u njenoj tradiciji dugoj 145 godina, s izuzetkom pauze tokom Drugog svjetskog rata.
Prvi pisani tragovi o postojanju javne čitaonice u Budvi, pojavljuju se 1864, kada se pominje kao pretplatnik na Srpsko-dalmatinski magazin! Prva čitaonica u Budvi otvorena je u kući poznatog Budvanina Toma Luketića, čije se ime do današnjih dana na razne načine vezuje za ovu biblioteku.
KNJIGE U KUTIJE: Najstarija institucija kulture u Budvi posljednjih tridesetak godina bila je smještena u zgradi Zeta filma u centru grada, nekadašnjem Domu kulture Gojko Krapović, koji je bio centar svih gradskih kulturnih i društvenih dešavanja. U njemu je bila smještena prva bioskopska i pozorišna sala i jedina crnogorska filmska distributerska kuća Zeta film.
Nakon obnove oštećene zgrade u zemljotresu 1979. godine i namjenske dogradnje novog prostora za biblioteku, Zeta film se kao vlasnik knjiži na cijelu zgradu, a biblioteka postaje podstanar u sopstvenom prostoru.
Tokom 2004. Zeta film je privatizovana, a novi vlasnik, poznati biznismen, imao je druge poslovne planove. Prodajom Zeta filma Budva je izgubila instituciju za koju se vezuju počeci filmske industrije u Crnoj Gori, salu bioskopa i pozorišta, koja je pretvorena u blještavu diskoteku.
Sada je došao red i na biblioteku. Bogati knjižni fond od 80.000 knjiga s oko 34.000 naslova, pakovan je mukotrpno od februara ove godine u kutije za koje se ne zna gdje će i na koji način završiti.
Na dan kada je biblioteka zatvorila vrata za čitaoce, ispred njenih prostorija oko dvadesetak građana i par istaknutih intelektualaca potpisivali su peticiju za Skupštinu opštine sa zahtjevom da „u roku odmah” gradska biblioteka počne da radi u nekom drugom prostoru. Protest je bio nevješto organizovan, čime se može objasniti odsustvo većeg broja građana, učenika i studenata koji žive u Budvi.
Protestu nijesu prisustvovali i peticiju potpisali zaposleni u ustanovama kulture, pa ni direktorica JU Muzeji, galerija i biblioteka Biljana Pajković, koja je najavila preseljenje biblioteke u novootvorenu zgradu Univerziteta, gdje će početi da radi u septembru ove godine.
BEZ PODRŠKE OPŠTINE: Zatvaranju biblioteke prethodila je smjena dotadašnje rukovoditeljice Mile Baljević, koja je posljednjih dvadeset godina vodila jednu od najbolje opremljenih javnih biblioteka u zemlji. Mila Baljević je dobila rješenje o razrješenju dužnosti i premještaju na mjesto bibliotekara iznenada i bez i jedne riječi objašnjenja.
„Ja sam se ovih 20 godina borila za biblioteku kao za svoju kuću, često i u teškim uslovima i bez podrške opštine. Uvjerena sam da je biblioteka bila samostalna, da bi mi danas imali svoj prostor,” kaže ona, naglašavajući da su svi predsjednici opštine od 1990. do danas obećavali da će izgraditi zgradu biblioteke planiranu i projektovanu na lokaciji u neposrednoj blizini gradskog parka, koju je Tomo Luketić u vidu legata poklonio opštini.
Kako se saznaje, ova izuzetno atraktivna parcela, između kafea Hemingvej i Palma, ostavljena za biblioteku, rezervisana je za neke druge sadržaje i vlasnike.
Posljednje tri godine građani su uvjeravani da je prostor za biblioteku i bioskop obezbijeđen u zgradi velelepnog tržnog centra Plaža koji je podignut u centru Budve.
Za potrebe biblioteke planirano je, hvalili su se, kako bi progurali taj projekat sumnjivih poslovnih relacija između Opštine i firme Trejdjunik, na oko 1.200 kvadrata.
Kada je golema zgrada završena, ispostavilo se da u njoj za bibilioteku nema mjesta. A ni sala za bioskop nije izgrađena po standardima. Od svih obećanih društvenih sadržaja u zgradi koja je nikla na opštinskoj zemlji, sigurni su samo luksuzni stanovi privilegovanih.
UNIVERZITET BEZ KNJIGE: Arhitekta Slobodan Mitrović ukazuje na apsurdnost situacije: „Pravimo univerzitet Budve prvi put u vjekovnoj istoriji ovoga grada, akademiju znanja, a fundament znanja, knjigu, pakujemo u kutije i lagerujemo negdje, gdje će ko zna do kad stajati. Sve što se zove društveni standard grada s bibliotekom je sada završeno.”
Zatvaranje stare budvanske biblioteke, koje je navodno mnoge iznenadilo, samo je logičan nastavak kulturološkog pravca koji lokalne vlasti uspješno trasiraju posljednjih dvadeset godina.
Duh građanskog, urbanog i kulturnog identiteta Budve ubijan je godinama. U turističkoj Budvi razvila se šićardžijska psihologija koju isključivo zanima broj kvadrata, cijena kreveta, kafe i piva za narednu sezonu.
Razaranje kulturnog identiteta primorskog grada počelo je devastiranjem prirodnih vrijednosti.
Bespravna gradnja i neplansko korišćenje prostora specifičan su oblik nekulture koja u Budvi postaje stil življenja. Ružne zgrade i kuće njen su simbol, a urbanistički haos znak prepoznavanja, u koji se fino uklapa kulturna ponuda tipa – obnažene cure koje se vrte oko šipke uz trešteći turbo folk u ulici tezgi, šatri i ringišpila.
Budva je drevni grad u kojem je prošlo nekažnjeno ono varvarstvo doziđivanja gradskih bedema iz 15.vijeka za potrebe gradnje jednog privatnog hotela!
MOZAIK U VREĆE: Gradska uprava ne zna šta da radi s vrijednim arheološkim nasljeđem, s dijelovima rimskih mozaika iz trećeg vijeka prije nove ere, otkrivenih u budvanskoj nekropoli, ispod hotela Avala. Mozaici neprocjenjive vrijednosti potrpani su u vreće i odloženi u podrume…
Vlast je prodala dio Starog grada. Gradska tvrđava Citadela s restoranom, crkvom, i ljetnjom pozornicom na kojoj su izvođene predstave Grada teatra, prešla je u privatne ruke. Novi gazda ne dozvoljava pristup kamenim terasama adaptiranim poslije zemljotresa za potrebe pozorišnog festivala.
U Dubrovniku, na primjer, ne može se ni zamisliti situacija u kojoj bi tvrđava Lovrjenac, na kojoj se izvode Dubrovačke ljetne igre, bila prodata nekom od tamošnjih tajkuna.
Bez svoje scene, Grad teatar osuđen je na propast.
Budva je grad čiji stanovnici godinama nemaju bioskop, pozorište, salu za koncerte. Djeca odrastaju bez pozorišnih predstava i drugih kulturnih događanja. Više nemaju ni biblioteku.
Poslije 30 godina staža, 2003. ugašene su i Primorske novine.
„Grad čiji je jedini imidž ljepota prirode i istorija permanentno briše i jedno i drugo”, kaže arhitekt Mitrović.
Književnik Dragan Radulović u intervjuu portalu Dejli njuz Montenegro ocjenjuje:
„Budva je platila najveću cijenu tranzicionog Diznilenda i platila ju je svojim postojanjem. Jedna fina semantika urbaniteta je bespovratno uništena i moj rodni grad sve više liči na bolesnika u termalnom stadijumu neke teške bolesti, kojem nema smisla davati ljekove, već samo narkotike koji će ga pripremiti za konačno utrnuće života. Bez obzira na to kako se ti narkotici zvali: heroin ili Madona.”
Gluvi telefoni
Kontaktirati bilo koju kulturnu ustanovu u Budvi i Petrovcu nemoguća je misija. Svim insitucijama kulture isključeni su telefoni i pristup internetu skoro godinu dana.
Gluvi su telefoni u budvanskoj Modernoj galeriji, Arheološkom muzeju, Spomen domu Stjepan Mitrov Ljubiša, Biblioteci, Gradu teatru, Spomen domu Crvena komuna, TV Budva, pa nije jasno na koji način rade na početku turističke sezone.Oko 150 zaposlenih u ustanovama kulture turističke metropole mjesecima ne primaju plate.
Udžbenici i kurikulumi nastavnog predmeta Istorija ne obrađuju u dovoljnoj mjeri učešće Crne Gore u ratovima 1990-ih godina. Obuhvataju samo osnovne činjenice i događaje iz tog perioda, a često izostaju detaljne analize i kritički osvrti na ulogu Crne Gore u tim sukobima, ukazuju istoričari Igor Radulović i Miloš Vukanović, autori Priručnika za nastavnike – Ratni zločini 90-ih u presudama crnogorskog pravosuđa, koji je nedavno publikovao Centar za građansko obrazovanje
,,Nauka i praksa su pokazale da se u društvima koja se ne suočavaju na pravi način sa svojom prošlošću, dramatično povećava mogućnost obnove sukoba… Izučavati kontroverzne teme, poput sukoba na prostoru bivše Jugoslavije, fundamentalno je važno za razvoj kritičkog mišljenja mladih”, navodi se na početnim stranama Priručnika za nastavnike – Ratni zločini 90-ih u presudama crnogorskog pravosuđa, istoričara Igora Radulovića i Miloša Vukanovića, koji je nedavno publikovao Centar za građansko obrazovanje.
U Priručniku je dat pregled dosadašnje prakse nesuočavanja u udžbenicima. U udžbeniku za IX razred napad na Dubrovnik, rat u BiH i Hrvatskoj se spominju. Međutim, ne postoji niti jedan pomen zločina koji su počinili crnogorski građani tokom tog perioda, čak ni na dubrovačkom ratištu.
U udžbeniku za IV razred gimnazije, raspad Jugoslavije je detaljnije obrađen, a posebno poglavlje naslovljeno je „Crna Gora u vrijeme nestanka Jugoslavije 1991-2000.” Ipak, ne spominje se niti jedan ratni zločin počinjen na teritoriji Crne Gore, dok je napad na Dubrovnik stavljen u prethodno poglavlje „Nestanak Jugoslavije i građanski rat” uz objašnjenje da ga je napala JNA, a bez navođenja ikakve veze sa Crnom Gorom.
,,Učenicima se uskraćuju informacije kroz nepominjanje uloge Crne Gore u ratu na prostoru bivše Jugoslavije kao ni zločina na njenoj teritoriji. Naučne smjernice o predavanju kontroverznih događaja iz prošlosti, osim stvaranja kompletne slike, podrazumijevaju i davanje vrijednosnog suda do kojeg je došla istorijska nauka, država i sudovi. Imajući u vidu da su se crnogorske i međunarodne institucije odavno izjasnile i dale svoju ocjenu o glavnim događanjima, ostaje nejasno zbog čega ovi događaji nijesu pomenuti”, pitaju se autori.
Navode i da udžbenici i kurikulumi nastavnog predmeta Istorija u Crnoj Gori ne obrađuju u dovoljnoj mjeri učešće Crne Gore u ratovima 1990-ih godina. Obuhvataju samo osnovne činjenice i događaje iz tog perioda, a često izostaju detaljne analize i kritički osvrti na ulogu Crne Gore u tim sukobima. ,,Na ovaj način učenici/e stvaraju nekompletnu sliku o datom periodu i ne stiču potpun uvid u važan dio savremene istorije svoje države. Ovakav pristup može uticati na razumijevanje istorijskih procesa i otežava suočavanje s prošlošću”, piše u Priručniku.
Predrag NIKOLIĆ Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 13. septembra ili na www.novinarnica.net
Osnovno državno tužilaštvo podiglo je optužnicu protiv osam osoba zbog pljačke depoa Višeg suda u Podgorici, ali u optužnici nema nalogodavaca. „ Kao da se nekom žurilo da na svaki način onemogući prikupljanje dokaza koji bi doveli do svih izvršilaca ovog krivičnog djela, a kasnije i do nalogodavaca“, kaže advokat Veselin Radulović. On smatra da postupanje nadležnih institucija, prvenstveno Tužilaštva, ne daje nadu da će ovaj proces dovesti do pravosnažnih osuđujućih presuda
Fotografija Dritana Abazovića, tadašnjeg premijera Crne Gore, kako zuri kroz rupu ispod zgrade podgoričkog Višeg suda obišla je region, a vjerovatno doprla još dalje. Društvenim mrežama slika znatiželjnog premijera odmah se proširila kao mim. Usred borbe protiv organizovanog kriminala i rezultata kojima se busala tadašnja Vlada, kriminalci u centru Glavnog grada uspjeli sa da iskopaju tunel do depoa sa sudskim dokazima i opljačkaju ga.
Slučaj Tunel u javnosti označava rupu u crnogorskom pravosuđu, koje gotovo godinu nije uspjelo da slučaj dovede do sudnice. Prošle godine, 11. septembra otkriveno je da je neko preturao dokaze u depou Višeg suda u Podgorici – gotovo 20 sati od tada utvrđeno je da je probijen zid te prostorije i da od nje vodi tunel do stana u zgradi naspram sudske, u Njegoševoj ulici. Kasnije je i zvanično rečeno da je tada ukradeno više komada oružja iz brojnih sudskih predmeta, određena količina droge i mobilni telefoni…
Da su učestvovali u tom kriminalnom poduhvatu, ODT Podgorica tereti Predraga Mirotića, Ivicu Piperovića, Katarinu Baćović, Nikolu Milačića, zatim državljane Srbije Veljka Markovića, Milana Markovića, Dejana Jovanovića i Vladimira Erića. Marijan Vuljaj osumnjičen je da je pomagao Baćovićevoj da se krije. Svi osumnjičeni se brane sa slobode…ODT je prošle sedmice podnijelo optužnicu protiv svih osumnjičenih u predmetu Tunel, izuzev Piperovića.
Jedan od Piperovićevih branilaca, advokat Stefan Jovanović, kazao je da on i njegov kolega Zoran Piperović još nijesu dobili odluku postupajućeg tužioca.
“Bilo bi lijepo kada bi političari, koji su svojim nastupima i izjavama, odnosno držanjem, kršili prezumpciju nevinosti Ivice Piperovića, makar uputili izvinjenje prije svega njegovoj djeci, a zatim i porodici, zbog svega onoga što je on pretrpio tokom postupka”, kazao je Jovanović.
Ivan ČAĐENOVIĆ Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 13. septembra ili na www.novinarnica.net
Istraga u slučaju ubistva policijskog inspektora Slavoljuba Šćekića sve se više prepliće sa istragom o ubistvu Duška Jovanovića, glavnog i odgovornog urednika lista Dan. U oba slučaja, nakon više decenija, još uvijek nemamo kažnjene sve izvršitelje i nalogodavce zločina
Porodica i prijatelji policijskog inspektora Slavoljuba Šćekića zapalili su 30. avgusta u 00.50 sati svijeće ispred njegove kuće u podgoričkom naselju Tološi, gdje je prije 19 godina ubijen.
Četrdesetšestogodišnji Šćekić ubijen je 2005. godine ispred svog porodičnog doma u trenutku kada je iz vozila krenuo prema ulazu u kuću, a ubica je iz neposredne blizine, sa oko 25 metara daljine, ispucao dva rafala iz automatskog oružja. U tom trenutku bio je načelnik kriminalističke policije i istraživao je podmetnute eksplozije na gradilištu hotela Splendid, radio je i na istragama najvećih ubistava u Crnoj Gori kako njegovih kolega, tako i Duška Jovanovića glavnog urednika lista Dan.
Ni poslije skoro dvije decenije, ne zna se ko je naručio Šćekićevo ubistvo, a nema ni pravosnažne presude okrivljenima za ovaj zločin.
Obilježavanju godišnjice ubistva Šćekića prisustvovali su i predsjednik Skupštine Andrija Mandić i ministar unutrašnjih poslova Danilo Šaranović. Oni su poručili da je dužnost svih da se što skorije utvrdi ko je nalogodavac Šćekićevog ubistva.
,,Tadašnja bezbjednosna služba bila je sve osim bezbjednosna za poštene službenike policije. Nadam se da će neko nekad snositi odgovornost za propuste u istrazi, koji su uskratili mogućnost da optužnicom budu obuhvaćeni nalogodavac i dvojica službenika ANB-a koji su bili logistika ubicama mog brata”, kazala je sestra ubijenog policijskog inspektora Slavica Šćekić.
Ona je na mjestu ubistva svog brata još jednom podsjetila nadležne da pravda još nije zadovoljena, poručivši da od borbe neće odustati. Najavila je da će se slučaj ponovo naći pred Apelacionim sudom 30. septembra, a od oktobra će pred sudijama biti svake srijede.
Maratonski postupak za ubistvo Šćekića pratile su brojne kontroverze, od pomenutih ukinutih presuda zbog grešaka u pisanju do misterioznih nestanaka predmeta iz spisa predmeta.
Optuženi u ovom slučaju Saša Boreta, Ljubo Bigović, Milan Šćekić i Ljubo Vujadinović prvo su osuđeni na po 30 godina zatvora, međutim, drugostepena vijeća su ove presude ukinula. Razlog za to bile su bitne povrede odredaba krivičnog postupka, što je često dovodilo do povrede prava na odbranu i pravično suđenje. I pored prvih oslobađajućih presuda iz 2009. godine, koje je donio sudija Lazar Aković, slučaj je bio prepun tehničkih grešaka. Aković je nakon toga prešao u advokaturu, a proces se nastavio s nizom odlaganja i novih suđenja.
Sestra ubijenog inspektora nedavno je kazala kako je u noći ubistva na njegovom radnom stolu vidjela spisak ubica i nalogodavaca u slučaju Duška Jovanovića, te u tome vidi glavni motiv za ubistvo njenog brata.
,,Ja sam lično vidjela u sobi moga brata zapisnik i izvještaj na kome je decidno pisalo ko je ubio Duška Jovanovića. Znači na tom zapisniku je pisalo da je Vuk Vulević pucao iz zadnjeg sjedišta naslonivši desnu ruku na rame Muše Osmanagića koji je sjedio na mjesto suvozača da mu ruka ne zadrhti i tako je pucao i ubio Duška Jovanovića”, kazala je Slavica Šćekić.
Dan nakon tragedije, kolege iz policije su došle da posjete porodicu Šćekić. Dok su dva službenika boravila u dnevnoj sobi sa porodicom, treći je uskočio kroz prozor. Od tog dana nema ni traga ni glasa o izvještaju, kazala je sestra ubijenog.
Nakon ove izjave, tužiteljka Danka Ivanović-Đerić, koja vodi istragu o ubistvu Duška Jovanovića, ispitala je i Slavicu Šćekić.
Protekle sedmice penzionisani tajni agent Duško Golubović je više sati ispitivan u Višem državnom tužilaštvu u Podgorici u sklopu ponovo otvorene istrage o ubistvu glavnog i odgovornog urednika Dana Duška Jovanovića.
Da Golubovića i njegovog najbližeg saradnika Zorana Lazovića treba saslušati u novoj istrazi nedavno je sugerisao i bivši premijer i lider GP URA Dritan Abazović, koji je i sam dao iskaz pred tužiteljkom Ivanović Đerić. On je rekao da su se tokom njegovog mandata kao koordinatora bezbjednosnih službi, a kasnije i premijera, u operativnim informacijama vezanim za ubistvo Jovanovića konstantno provlačila dva imena Zoran Lazović i Duško Golubović.
,,Svi su redom pominjali Lazovića i još nekoliko imena. Moja uloga nije bila da provjeravam te informacije, već da ih proslijedim nadležnima, što sam i učinio, zahtijevajući da se konačno, nakon dvije decenije ćutanja i prikrivanja, taj zločin rasvijetli”, kazao je Abazović.
Duška Golubovića je svojevremeno, neposredno nakon atentata na Jovanovića, spominjao i hrvatski Nacional. Njega i Lazovića prate brojne kontraverze još od vremena angažovanja u nekadašnjoj Službi državne bezbjednosti. Lazovićev sin Petar, koji se sumnjiči za saradnju sa „kavačkim klanom”, u „skaj” prepiskama sa članovima te kriminale grupe pominjao je i izvjesnog Goluba, koji „ima milione, a samo djeci daje, drugo nikome ni banke”. Pretpostavlja se da je Golub upravo najbliži saradnik njegovog oca Duško Golubović.
Nakon što je MANS objavio istraživanje o višemilionskoj imovini Golubovićeve porodice, on se pred javnošću branio da je do dijela tih sredstava došao rudareći bitkoine.
Krajem juna novinarka Radio televizije Republike Srpske Nataša Miljanović-Zubac predočila je tužiteljki podatke do kojih je došla istražujući ubistvo Jovanovića, a koji bi, kako tvrdi, mogli dovesti do rasvjetljavanja tog zločina.
Prošle godine u Višem državnom tužilaštvu u Podgorici, u toj istrazi, saslušano je nekoliko osoba, među kojima i Vesna Medenica, koja je bila vrhovni državni tužilac kada je Jovanović ubijen. U svojstvu svjedoka prethodno je saslušan i nekadašnji direktor Uprave policije Veselin Veljović. On se, navodno, izjašnjavao na okolnosti nestanka službene zabilješke u kojoj su službenici UP nakon hapšenja jedinog osuđenog za saučesništvo u tom ubistvu Damira Mandića upisali sve što im je te noći ispričao. Nekadašnji prvi crnogorski policajac prije nekoliko godina je saopštio da je ubistvo Jovanovića operativno riješeno, odnosno da policija zna ko je to uradio, ali da nema materijalne dokaze.
Tako prolaze decenije bez otkrivanja nalogodavaca ovih zločina.
HORIZONTI4 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU2 sedmice