Prvostepeni postupak u predmetu deportacija bosanskohercegovačkih izbjeglica iz Crne Gore, pred Specijalnim vijećem Višeg suda u Podgorici, ušao je u finiš. Nakon što je tužiteljka Lidija Vukčević dala završnu riječ, odbrana, usljed kraja radnog vremena, 22. februara nije u potpunosti uspjela da se izjasni, pa je naredno ročište zakazano za 1. mart. No, već sada se tvrdi da će proces možda biti obnovljen, makar zato što neki optuženici sjede u beogradskom ekstradicionom pritvoru još od kraja oktobra prošle godine. Pošto im se sudi u odsustvu, shodno Krivičnom zakoniku, imaju pravo na obnovljeni postupak – kada i ako budu dovedeni u Zavod za izvršenje krivičnih sankcija.
O takvoj se mogućnosti preko medija već izjasnio zastupnik optuženog Boška Bojovića. Prema optužnici, Bojović i Milisav Mića Marković, navodni su vrh zločinačkog komandnog lanca deportacija. Bili su pomoćnici, za tajnu službu (SDB), odnosno za uniformisanu policiju (SJB) pokojnog Pavla Bulatovića, 1989-1992. ministra unutrašnjih poslova, koji je, piše u optužnici, izdao depešu da se hapse i vlastima samoproglašene Republike Srpske (RS) izručuju bosanskohercegovački građani – Srbi zbog „vojne obaveze”, Bošnjaci „radi razmjene”.
Dvojica drugih bliskih saradnika ministra policije iz tog perioda, njegov zamjenik Nikola Pejaković i pomoćnik za opšte i pravne poslove Maksim Korać, nijesu se ni našli na optužnici. Pejaković je, u svojstvu svjedoka, dao iskaz u istrazi. Ljetos je pozvan da svjedoči, ali se nije odazvao, da bi jesenas, nakon svjedočenja Momira Bulatovića, pisano zatražio da ga saslušaju u procesu pred Višim sudom. Prijedlog je odbila sutkinja Milenka Žižić, kao i prijedloge odbrane da svjedoče i drugi visoki funkcioneri iz crnogorske vlasti: Milo Đukanović, ondašnji premijer i faktički nadređeni šef MUP-a, kao i Svetozar Marović, 1990-1992. član Predsjedništva Crne Gore (na čijem je čelu bio Momir Bulatović), premda su davali 2008. iskaze u istrazi. Odbijen je i zahtjev odbrane da svjedoči Milica Pejanović-Đurišić, takođe članica Predsjedništva, kao i Zoran Žižić, tadašnji potpredsjednik Vlade.
U optužnici se navodi da su policajci počinili „ratni zločin protiv civilnog stanovništva iz člana 142 stav 1 Krivičnog zakona Savezne Republike Jugoslavije”. Optuženi se terete samo za „protivpravno preseljenje”, dok za druga krivična djela, takođe opisana čl. 142 st. 1 Krivičnog zakona SRJ – „uzimanje talaca, kolektivno kažnjavanje, protivzakonito odvođenje u koncentracione logore i druga protivzakonita zatvaranja, lišavanje prava na pravilno i nepristrasno suđenje”, itd – još niko nije pozvan na odgovornost.
U završnoj riječi, za razliku od tvrdnji iz izvorne optužnice, tužiteljka Lidija Vukčević tvrdi da je „protivpravno preseljenje” građana BiH iz Crne Gore 1992. obavljeno u događaju „koji nije imao karakter međunarodnog sukoba”!
Šta su činjenice, a šta istorijski revizionizam tužiteljke? Države članice Evropske zajednice (sadašnje EU) su priznale nezavisnost BiH 6. aprila, SAD 7. aprila. Punopravna članica Ujedinjenih nacija BiH je postala 19. maja 1992. U međuvremenu, 27. aprila 1992, proglašena je od Srbije i Crne Gore nova država – Savezna Republika Jugoslavija. Savjet bezbjednosti UN Rezolucijom 752 je 15. maja 1992. od SRJ, takođe i Hrvatske, zatražio da „preduzmu brze akcije” kako bi se „ispoštovao teritorijalni integritet BiH”.
Upravo je 15. maja 1992. bio navodno drugi dan opsežne akcije crnogorske policije u kojoj su hapšeni civili, muškarci iz BiH i potom izručivani RS, tvorevini koja ni onda ni danas nije međunarodno priznata država. Tadašnja SRJ nije ispoštovala zahtjev Savjeta bezbjednosti UN iz Rezolucije 752, pa je 30. maja donesena nova, Rezolucija 757, kojom su SRJ uvedene ekonomske, kulturne i sportske sankcije. Rezolucije Savjeta bezbjednosti su dokument iz međunarodnog prava, u kojima piše da je 1992. u BiH bilo „međunarodnog sukoba” i da su iz crnogorske vlasti aktivno učestvovali u njemu; sada se ispostavlja makar i kroz deportacije građana BiH, Srba „vojnih obveznika” i Bošnjaka „radi razmjene”.
Sve u svemu, tužiteljka Vukčević tvrdi da su funkcioneri i službenici MUP-a, potpuno samostalno, na svoju ruku, bez znanja i odobrenja bilo koje ustavom i zakonom nadređene državne instance kojoj su podređeni – u prvom redu tadašnjeg premijera – najmanje dvije neđelje maja 1992. izručivali strane državljane po osnovu naloga MUP-a RS; tužiteljka pominje samo depešu iz Foče, koja nikad nije ni bila sjedište MUP-a RS. Tvrdi i da u BiH, uprkos svim vjerodostojnim međunarodnim dokumentima, tada nije bilo „međunarodnog sukoba”.
U osvrtu na svjedočenje Momira Bulatovića – koji je 12. novembra prošle godine kazao da su deportacije „državna greška, a ne pojedinačna” – tužiteljka Vukčević je kazala da je „uopšteno, nejasno i protivrječno”. Od svih spornih stvari, potencirala je „netačno svjedočenje Bulatovića” da su tokom deportacija „obavljane konsultacije sa državnim tužilaštvom”.
Zašto je baš to sporno tužiteljki Vukčević? Maja 1992. vrhovni državni tužilac je bio Vladimir Šušović, koji je sada član Tužilačkog savjeta, pa kadrovska sudbina tužiteljke Vukčević, nolens-volens, zavisi i od glasa Šušovića.
Na zahtjev odbrane optuženih policajaca, Šušović je trebalo da svjedoči na procesu, no takvu mogućnost opet je odbila sutkinja Milenka Žižić – iako je bivši šef tužilaštva, poput Đukanovića i Marovića, takođe davao iskaz u istrazi.
Zbog čega je bitno (ne)rasvijetliti ulogu Šušovića u deportacijama? Ukoliko su se čelnici MUP-a maja 1992. zbilja „konsultovali” sa Šušovićem, onda otpada tvrdnja optužnice da su samo neznaveni policajci akteri gnusnog ratnog zločina deportacija. O tome da je Šušović „konsultovan” o deportacijama, svjedočio je upravo Momir Bulatović. Kazao je da je Šušović „bio non-stop u kontaktu sa policijom”. A za jednog od glavnih tadašnjih policajaca, šefa SDB-a Boška Bojovića, Bulatović je kazao da je „gotovo dnevno bio u kontaktu sa Milom Đukanovićem; svaki put su zajedno dolazili kod mene”.
No, „konsultacije” vrha policije i Šušovića maja 1992. nijesu samo Bulatovićeva zlobna tvrdnja, već je isto napisano u službenim dokumentima (vidi faksimile), potpisao Nikola Pejaković – kojem je, simptomatično, takođe uskraćeno da svjedoči.
U dokumentu Informacija o preduzetim mjerama MUP-a prema raseljenim licima sa područja BiH (akt Br. 05-129, 24. novembra 1992) Pejaković, u svojstvu ministra unutrašnjih poslova, piše potpredsjedniku Skupštine dr Asimu Dizdareviću, da su deportovali ljude u skladu sa „stavom nadležnog tužilaštva u RCG”. A u odgovoru na poslaničko pitanje (aktom Br. 278/2, 8. aprila 1993), opet potvrđuje da su deportacije počele „uz konsultacije s nadležnim tužilaštvom”.
Specijalna tužiteljka Lidija Vukčević je u optužnici navela da postoji odgovornost za hapšenja i deportacije samo za tri grada – Herceg Novi, Bar, Ulcinj – premda postoje jasni dokazi i svjedoci da su izbjeglice hapšene i u drugim crnogorskim gradovima. Tu je još jedan službeni navod ondašnjeg ministra unutrašnjih poslova. U Informaciji o preduzetim mjerama MUP-a prema raseljenim licima sa područja BiH (na str. 6) Pejaković piše da je na području CB Pljevlja „devet lica po zahtjevu policijskih organa Foče i Čajniča lišeno slobode i na graničnom prelazu Metaljka predato”. Navodi i neka od njihovih imena.
To nas dovodi do sljedećeg „revizionizma” tužiteljke Lidije Vukčević; opet u samom finišu procesa. Preformulisala je navode izvorne optužnice tako da je smanjila prvobitnu brojku iz optužnice sa 83 na 38 „oštećenih lica”.
Pogledajmo, šta je na tu temu u svojim službenim aktima, kao ministar unutrašnjih poslova Vlade Mila Đukanovića, onomad izvještavao Nikola Pejaković, nesuđeni svjedok. U Informaciji o preduzetim mjerama MUP-a prema raseljenim licima sa područja BiH Pejaković poimenično nabraja 69 „lica muslimanske nacionalnosti” koja su predata vlastima RS. U citiranom odgovoru na poslaničko pitanje Pejaković navodi 48 „deportovanih lica muslimanske nacionalnosti”, sa urednim datumima i mjestima isporučivanja vlastima RS!
Sve te dokaze tužiteljka Vukčević je ignorisala, pa je nastavila tamo gdje je zastala Vesna Medenica, sadašnja predsjednica Vrhovnog suda. Medenica je, kao vrhovna državna tužiteljka, tek oktobra 2005. pod pritiskom javnosti, podnijela zahtjev za sprovođenje istrage, svega dva dana prije održavanja prvih ročišta po parničnim tužbama članova porodica pobijenih izbjeglica koje je Crna Gora deportovala – a sve radi zahtjeva za prekid parnica do okončanja krivičnog postupka.
Krug osumnjičenih, sada optuženih (prvo njih šestorica, sada devetorica), inicirala je još 2005. upravo Medenica – za „državni zločin, a ne pojedinačni” (M.Bulatović) odgovaraju samo policajci, niko od njima nadređenih državnika.
Kao vrhovna državna tužiteljka, Medenica je zastupala državu u svim parnicama protiv oštećenih porodica, pa se tako našla u nepojmljivoj blamaži – na jednoj je strani sprovodila krivičnu istragu u slučaju deportacija, dok je istovremeno branila državu od tužbi po istom zločinu!
Tako je Medenica, preko svoga zamjenika, ukazivala 2007. na parnici po zločinu deportacija na navodno „nepostojanje uzročno-posljedične veze između protivpravnog lišenja slobode izbjeglica, njihove predaje neprijateljskoj vojsci za vrijeme rata i činjenice da ih je ta vojska odmah ili naknadno lišila života, odnosno mučila u logoru” – iako je, istovremeno, upravo Medenica, inicirala gonjenje zbog istog zločina.
Vesna Medenica sada, kao predsjednica Sudskog savjeta, nadređena Milenki Žižić, postupajućoj sutkinji u procesu deportacija – može pokrenuti proceduru i njene „deportacije”, kroz suspenziju ili razrješenje.
Vladimir JOVANOVIĆ
HORIZONTI4 sedmice
FOKUS4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice