Suđenje akterima najveće korupcionaške afere u istoriji Španije za malverzacije u građevinarstvu u ekskluzivnom turističkom ljetovalištu Marbelja, na popularnoj rivijeri Kosta del Sol, godinama zaokuplja veliku pažnju tamošnje javnosti. Zanimanje je dostiglo kulminaciju kada se pred pokrajinski sud u predgrađu Malage morala pojaviti najpoznatija španska folk pjevačica Izabel Pantoja, optužena za pranje novca stečenog uzimanjem mita za izdavanje građevinskih dozvola za gradnju vila, hotela i stanova u Marbelji, od strane opštinskih funkcionera. U opširnom tekstu koji je nedavno objavio njemački nedjeljnik Špigl a prenijele Vijesti navodi se da španskoj folk divi tužilaštvo stavlja na teret pranje najmanje 1,84 miliona eura za račun njenog tadašnjeg partnera, bivšeg gradonačelnika Marbelje Hulijana Munjoza za kojeg se traži kazna zatvora od sedam godina i novčana od 7,6 miliona eura.
U legalizaciji miliona eura dobijenih kao mito za posredovanje u postupku planiranja i izdavanja odobrenja za gradnju objekata na području Marbelje gradonačelniku je pomagala i zakonita, sada već bivša supruga Maite Zaldivar.
Podsjećamo, početkom novog vijeka poznato špansko ljetovalište zapljusnuo je investicioni bum tokom kojeg su stranci, među kojima su bili najbrojniji ruski državljani, ulagali ogroman kapital u gradnju objekata na atraktivnim lokacijama na obali. Bespoštedna urbanizacija prostora i korupcija koja ju je pratila uzela je toliko maha da su zelene površine ubrzano nestajale pred bagerima i građevinskim mašinama. Mahinacije građevinske mafije otkrivene su 2006. i zaustavljene kada je federalna policija jednog jutra upala u zgradu opštine u Marbelji i pohapsila veliki broj zaposlenih, načelnika službi, katastra, policijskih inspektora, advokata, a vlada u Madridu odlučila da smijeni cijelo opštinsko rukovodstvo zbog zloupotrebe položaja i raspusti lokalnu skupštinu, što je prvi takav slučaj u istoriji španske demokratije.
Istražitelji centralne službe za borbu protiv ekonomskih i fiskalnih malverzacija i jedinica za borbu protiv organizovanog kriminala u oblasti Kosta del Sol, blokirali su tokom istrage koja je uslijedila hiljade bankovnih računa i oduzeli imovinu u vrijednosti od 2,4 milijarde eura.
Pomenuto suđenje samo je dio procesa koji se vodi protiv 85 bivših opštinskih i vladinih zvaničnika kao i protiv najvažnijih građevinskih firmi.
Glavni optuženi je šef kancelarije za urbanizam i prostorno paniranje u Marbelji Huan Antonio Roka, koji je otkrio pravi zlatni rudnik u gradnji stanova za tržište. On je tokom 14 godina službovanja „zaradio” 125 miliona eura, navodi se u tekstu.
Prilike u Marbelji neodoljivo podsjećaju na neobuzdanu stambenu gradnju u Budvi i investicioni bum od 2006. do 2008, u kome su najbrojniji bili ruski investitori, koji je za sobom ostavio devastiran prostor, nedovršene građevine, propale hotele i bogate lokalne i državne funkcionere.
Svi navodi, opisi malverzacija sa zemljištem u Marbelji i funkcionera koji su u tome učestvovali, mogu se u potpunosti odnositi na aktuelnu urbanističku situaciju u Budvi.
„Marbelja je postala simbol neporecivih posljedica španske bolesti – modela rasta koji je skoro u cjelini zasnovan na nekontrolisanom građevinskom bumu koji je privukao prevarante i postao plodno tle za njihove kriminalne aktivnosti”, ocjenjuje novinar Špigla
Takvoj vrsti „graditelja”, investitora i mešetara nema broja u Budvi. Višespratnice niču kao pečurke poslije kiše, milioni se okreću, afera aferu sustiže dok tužbe prevarenih kupaca ili oštećenih građana zatrpavaju tužilaštva i sudove.
„Opština je povećavala prihode pretvarajući zemljišne parcele u građevinsko zemljište i lokacije za gradnju objekata. To je zapravo bila fabrika novca… Podmićivanje zvaničnika olakšavalo je preduzetnicima da grade stambene komplekse i turističke hotele. Korupcionaška neman se pružila kroz cijelu zemlju od Marbelje do Galisije, od Valensije do Majorke”, stoji u opisu španskog građevinskog buma.
Marbelja je fabričica para prema grandioznoj nemani koja se iz Budve širi crnogorskom obalom. Urbanistička neman zazidala je sav prostor od Buljarice do Jaza. Apartmanski kompleksi, kule i soliteri ucrtani su ne samo u divljom gradnjom uništenoj Budvi i Bečićima nego i u Pržnu, Miločeru, Svetom Stefanu, Reževićima i Petrovcu i po primorskim selima diljem Paštrovića. Svoje vile i apartmane uticajni investitori i trgovci nekretninama smjestili su na atraktivnim lokacijama „na pjeni od mora”.
Bivši potpredsjednik Opštine Budva i direktor Agencije za planiranje, arhitekta Jovo Zenović koji je totalnu urbanizaciju započeo pa od nje odustao, ocijenio je da je Prostornim planom Opštine izvršena katastrofalna istorijska prenamjena prostora kada su maslinjaci, njive, šume i voćnjaci pretvoreni u građevinsko zemljište. „Marbelja u Budvi – što prije to bolje”, preporučio je Zenović u svom tekstu u Vijestima, navodeći brojne zloupotrebe vlasti prilikom izrade planske dokumentacije.
Korupcija velikih razmjera odigrala se upravo preko donošenja velikog broja novih urbanističkih planova koji su bili izraz potreba interesnih grupa. Građevinski lobi činili su mnogi, počev od službenika i odbornika lokalne uprave, preko obrađivača planova pa do službenika nadležnih ministarstava Vlade koji su ove visokoprofitne planove odobravali.
Građanima Budve poznata je praksa nošenja kofera eura u Beograd, na Arhitektonski fakultet koji je dobio posao izrade najvažnijih detaljnih urbanističkih planova Budve, Bečića i Petrovca. Beogradski planeri na čelu sa šefom tima, kontroverznim profesorom Miodragom Ralevićem, sijali su nebodere budvanskom rivijerom bez zadrške i promišljanja, na svakom mogućem i nemogućem mjestu po sistemu koliko se plati toliko se gradi. Cijena ove usluge bila je najmanje 100 eura po kvadratu ucrtanog prostora. Mito su dijelili svi učesnici u lancu odlučivanja.
Ucrtavali su višespratnice i na parcelama od stotinjak kvadrata koje nemaju ni kolskog puta. Najunosnije su bile zelene površine koje su u nacrtu plana ostajale prazne, da bi nakon javne rasprave i primanja mita od vlasnika one volšebno dobijale veoma gabaritne objekte. Na isti način, ucjenom, povećavana je spratnost objekata. Da bi takvi nakaradni planovi bili usvojeni trebalo je „ubijediti” odgovorne u Vladi.
Na to se nadovezuje obavezna suma koju ubiraju opštinski urbanisti za izdavanje dozvola za gradnju koje su obimom premašivale ionako razbarušene planove. Pa zatim mito za razne inspekcije lokalne i republičke, da ne vide očigledno i tako unedogled. Rezultat je uništena rivijera na jednoj i bogati državni funkcioneri i službenici na drugoj strani, čije bogatstvo niko ne kontroliše.
Tokom prohujalog građevinskog buma bilo je enormnog, beskrupuloznog bogaćenja. Ima primjera da je pomagač, eksponirani izvođač radova za investitore iz sjenke, za kratko vrijeme postao vlasnik velikog broja nekretnina i jedne od najljepših vila u Bokokotorskom zalivu.
Izazovu unosne gradnje stanova za tržište u Budvi nije odolio ni bivši premijer Milo Đukanović koji je kupio neurbanizovani plac na brdu Košljun iznad Budve, naspram Zavale. U toku je izrada Lokalne studije lokacije Košljun koja će predvidjeti graditeljske želje poznatog investitora.
Na malom lokalitetu na tromeđi između Budve, Bečića i puta za Cetinje naći će se građevine Mila Đukanovića, dvanaestospratnica Harmonija Branislava Brana Mićunovića i stambeno naselje Zavala, nesuđena investicija Svetozara Marovića.
Ova koncentracija građevina uticajnih persona na ulazu u Budvu daje odgovor na pitanje zašto ovdje nije moguća Marbelja i odlučna reakcija Vlade u sprečavanju degradacije prostora poznate turističke regije.
U urbanističkom orgijanju u turističkoj metropoli učestvuje sam vrh države i vladajuće partije pored lokalnih opštinskih i partijskih vođa i njima bliskih tajkuna i biznismena. Stanove u Budvi grade premijeri, ministri, gradonačelnici, policajci, ambasadori, šefovi partija, tajkuni i kontroverzni biznismeni. Svi oni čekaju neke Ruse da im kvadrate prodaju.
Niko za propast grada nije odgovoran čak ni bivši ministar uređenja prostora Branimir Gvozdenović koji je firmi svoje tazbine ucrtao stambeno naselje u malom turističkom mjestu Pržno i osmospratnicu u centru Budve. Omogućio je biznis i drugima, činjenjem ili nečinjenjem, kako su već prilike nalagale. Gvozdenović je potpisivao planove koji su devastirali atraktivni prostor najpoznatije turističke opštine i u isto vrijeme tolerisao masovnu divlju gradnju.
Za njegovog mandata divlje su sagrađeni hoteli i naselja – Avala, Astorija, Zavala, zgrade Restisa na Svetom Stefanu, Mićunovića u zaleđu Miločera, Rusko selo i mnogi slični objekti. Može se samo naslutiti koliko su koštale građevinske dozvole za kuće iz snova na obalama Reževića, ucrtavanje apartmanskog naselja Atlas grupe na plaži Mogren ili solitera u srcu malog Petrovca.
Akteri degradacije prostora turističke metropole po pravilu napreduju u državnoj službi.
Pokretanje njihove odgovornosti biće moguće tek nakon smjene vlasti na svim nivoima a otvaranje sporadičnih afera poput one na Zavali predstavlja skretanje pažnje sa galopirajuće budvanizacije cijele obale i korupcionaških skandala koji je prate.
Branka PLAMENAC
ČEGA SE BOJE KRUPNE RIBE
A za kuma – zatvor
HORIZONTI3 sedmice
FOKUS3 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice