Povežite se sa nama

OKO NAS

PIONIRI ELEKTRIFIKACIJE U GORNJEM POLIMLJU: Kako je to radio Tomo Dimić

Objavljeno prije

na

Neki podaci govore da je na prostoru opština Berane, Petnjica, Plav i Andrijevica do početka pedesetih godina prošlog vijeka i masovne elektrifikacije, bilo čak 35 malih hidroelektrana. Nijedna nije sačuvana

 

Pripremajući knjigu o prvim hidroelektranama Gornjeg Polimlja, istraživač u toj oblasti Miodrag Barjaktarović potražio je jednog od pionira elektrifikacije iz perioda poslije Drugog svjetskog rata, Toma Dimića. Pronašao ga je u staračkom domu u Beogradu, gdje je provodio posljednje dane.

„Na Bežanijskoj kosi, u Gerontološkom centru, odjeljenje B-2 u sobi 115, praktično u bolesničkom krevetu, do prozora, zatekao sam Toma. Bio je oslonjen na uzglavnici jastuka “ – prisjeća se Barjaktarović tog susreta od prije deceniju i po.

Uhvatio ga je za ruku, i Tomo se prenuo iz polusna. Iako mu je bilo oko devedeset godina, živo se sjećao dalekih vremena kada je, na zahtjev novih jugoslovenskih vlasti, izgradio nekoliko prvih hidrolektrana na području Berana.

„Tomo je bio student tadašnjeg elektromašinskog fakulteta u Beogradu, davne 1936. godine, i neposredno prije rata, pošao je na razmjenu studenata u Čehoslovačku. Njemački avioni već su bombardovali fabrike u kojima je obavljao praksu. Rat ga je spriječio da položi posljednje ispite i dobije diplomu elektromašinskog inženjera. Kada se vratio u Berane, prvi zadatak mu je bio da osposobi termoelektranu koja je bila oštećena od bombardovanja“ – priča Barjaktarović.

Dimić je nakon rata poželio da završi studije, ali su ga sačekali mnogo preči poslovi u vezi sa izgradnjom prvih hidrocentrala.

„On je, osim elektrotehnike, poznavao i mnoge druge oblasti, a sva tri njegova brata bila su poznati mehaničari. Najprije se radilo na izgradnji hidroelektrane na Bistrici, za potrebe tadašnjih sela, danas prigradskih naselja Buča, Lušca i Pešaca“ – kaže Barjaktarović.

Tada je to predstavljalo nadčovječanski napor, jer nije bilo materijala i opreme, ali je, prilikom povlačenja Njemaca, ostalo mnogo kamiona.

„Tomo je sa kamiona italijanske proizvodnje FIAT-66 i SPA skinuo diferencijale, mjenjače i kardane, kao i dinamomašinu snage petnaest kilovata na naizmeničnu struju. Zatim je provodio besane noći na proračunu i izumu“ – kaže Barjaktarović.

Voda je dovedena jazom sa rijeke Bistrice, a lokacija hidrolektrane je bila na privatnom imanju u selu Lužac. Na izgradnji su pomagali njemački i italijanski zarobljenici, koji su bili pod Tomovom komandom.

„Napravljeno je vodeno kolo prečnika četiri metra, od drveta okovanog šinama. U sredini vodenog kola Tomo je ugradio diferencijal od kamiona, a pomoću poluosovine snaga vode sa vodenog kola prenošena je na drugi diferencijal van kola, istog tipa i na istoj horizontalnoj osovini. Zatim je ugradio mjenjač, kardanski zglob i spoj sa dinamomašinom koja proizvodi struju. Dobio je hiljadu i po obrtaja u minuti. Voda je padala sa visine od četiri metra na široke lopatice i pokretala vodeno kolo“ – objašnjava Barjaktarović.

Za ostatak potrebnih djelova, Tomo je putovao u Zagreb. Građani su nabavljali stubove i kopali rupe, dok su zarobljenici razvlačili žicu i izolatore.

„Svako domaćintvo je za sebe nabavljalo stub, ko to nije uradio, nije mogao biti priključen na struju. Tako su završeni radovi i puštena struja kojom su se napajala sva tri sela. Tadašnji rukovodioci Miljan Tomičić i učitelj Panto Mališić, po kojem se danas zove Gimnazija u Beranama, bili su oduševljeni, i na njihov predlog Tomo je dobio Patizansku spomenicu 1941“ – kaže Barjaktarović.

Nakon izgradnje hidrolektrane u Lušcu, Tomo Dimić je na istom principu konstruisao hidrolektranu na izvoru kod manastira Đurđevi stupovi.

„Izgradnju te male elektrane finansirao je tadašnji Sreski odbor, a sa nje su struju dobile sve važnije društvene ustanove u gradu“ – kaže Barjaktarović.

Hidrocentrale Toma Dimića bile su samo neke od velikog broja koje su postojale na području Gornjeg Polimlja, odnosno opština Berane, Petnjica, Plav i Andrijevica. Neki podaci govore da je na ovom prostoru do početka pedesetih godina prošlog vijeka i masovne elektrifikacije, bilo čak 35 malih hidroelektrana. Nijedna nije sačuvana.

Potreba za njima prestala je izgradnjom hidroelektrane na Mušovića rijeci kod Kolašina. Tada je električna energija u Gornje Polimlje i na čitav sjever Crne Gore dovedena dalekodovom sa ove hidrocentrale.

Barjaktarović objašnjava da su te hodroelektrane iz sadašnje perspektive bile primitivne i veoma male, ali da su neke od njih u to vrijeme bile vrlo značajne.

„To su bile centrale snage od jednog do četrdeset kilovat sati. Od ukupno 35, šesnaest ih je bilo koje su snabdijevale strujom po jednu kuću, pet koje su snabdijevale po nekoliko kuća, i 14 sa kojih su se strujom napajala čitava naselja” – priča Barjaktarović.

Tomo Dimić je, nakon što je popravio termoelektranu u Beranama, bio njen upravnik. Zatim se odselio za Beograd i tamo doživio duboku starost.

„Nikada neću zaboraviti taj naš posljednji susret u staračkom domu, kada je drhtavom rukom nacrtao skicu vodenog točka i šemu po kojoj je u mladosti gradio prve hidrocentrale“ – prisjeća se hroničar malih elektrana Miodrag Barjaktarović.

Da Barjaktarović to nije zapisao u svojoj knjizi, danas se niko ne bi sjećao pionira elektrifikacije iz dalekih poratnih vremena koji su život podredili dobrobiti zajednice koja se rađala. Njihovo djelo ostalo je samo u tragovima, kao što su ostaci male elektrane kod manastira Đurđevi stupovi.

Nepuni vijek kasnije, tajkuni su uzurpirali mnoge od rijeka na kojima su nekada bile te prve protočne elektrane. Uništili su prirodu i napunili džepove, a narod preko računa za struju plaća izgradnju tih elektrana.

Ekološke tragove njihovih elektrane biće teško sanirati i izbrisati.

                                                                                                   Tufik SOFTIĆ

Komentari

Izdvojeno

KAKO JE NOVINAR SAŠA RADOVIĆ POSTAO PERSONA  NON GRATA U OPŠTINI ZETA: Karleuša, priganice, mediji  i politika

Objavljeno prije

na

Objavio:

Na ovogodišnji Dan zetskih kolača i priganica koji  je predstavljen kako  najveći spektakl  u istoriji ove mlade opštine zbog nastupa Jelene Karleuše,  sjenku je svojim izvještavanjem, tvrde u Opštini Zeta, bacio novinar RTCG Saša Radović. Traže od rukovodstva Javnog servisa da ga oštro kazni, a oni su sa svoje strane novinara proglasili personom non grata

 

Pjevačica Jelena Karleuša je proteklog vikenda održala koncert u okviru festivala Dan zetskih kolača i priganica u kompleksu Plavnica u Zeti. Pred početak koncerta u Zeti saobraćajni haos, pa su mediji saopštili da je i muzička zvijezda od gužve jedva uspjela da dođe do bine.

Najveći muzički događaj od osnivanja ove opštine poklopio se sa praznovanjem Svete Petke. A pjevačicin  nastup je javno u televizijskoj emisiji ranije dogovorio poslanik Demokratske narodne partije Milan Knežević.

,,Zeta, čuvena po svojoj bogatoj istoriji i tradiciji, dočekala me je kao niko nikad. Hvala svima koji su bili u nepreglednim kilometarskim kolonama, hvala policiji Crne Gore, hvala Milanu Kneževiću i ministaru saobraćaja Maji Vukićević na divnom gostoprimstvu. Znam da mene Crnogorci vole kao i ja njih, ali je ovo prevazišlo sva moja očekivanja iako su mnogi govorili da ja u Podgorici neću zapevati”, izjavila je nakon koncerta Karleuša.

Njen koncert  bio je zakazan za 9. maj ove godine, ali ga je uprava Hotela Podgorica otkazala. Odluka je uslijedila nakon javnog Karleušionog oglašavanja povodom pitanja Rezolucije o Srebrnici. Ona je između ostalog navela da ,,Crna Gora po ko zna koji put glasa protiv Srbije, a da se pola Crnogoraca nalazi u toj istoj Srbiji i ne vidi neki moralni problem ili politički problem”. Onda je održala lekciju iz ,,istorije”, balkanskim narodima: ,,Jer svakom Crnogorcu je ded Srbin, svakom Hrvatu je ded ubijao Srbe, svakom Bošnjaku ded nije došao ni iz Turske, ni iz Saudijske Arabije jer smeta ono “ić” i razumevanje srpskog jezika, a svakom Albancu sa Kosova je ded bio u plemenskoj bandi koja je napadala srpsku vojsku koja se povlačila prema Grčkoj u Prvom svetskom ratu”.

Predrag NIKOLIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 1. novembra ili na www.novinarnica.net

 

Komentari

nastavi čitati

Izdvojeno

ŠUGA OPET  U ZATVORU: Prenatrpanost ne pomaže

Objavljeno prije

na

Objavio:

Prema zvaničnim podacima, od početka godine, od zaraznog kožnog oboljenja šuge bolovalo je dvanaest lica lišenih slobode.  Trenutno je  jedan pritvorenik obolio od šuge. O ponovnom obolijevanju u zatvoru ne bi se saznalo da nije odgođeno suđenje bivšem šefu policije Veselinu Veljoviću, upravo zbog bolesti ovog pritvorenika

 

Da  još od januara ove godine u Upravi za izvršenje krivičnih sankcija, zatvorenici obolijevaju od zaraznog kožnog oboljenja šuge, saznalo se tek ove sedmice, nakon što je  u srijedu, u podgoričkom Višem sudu, odgođeno suđenje bivšem direktoru crnogorske policije Veselinu Veljoviću.

Suđenje je odloženo  uz obrazloženje da je jedan od optuženih Arsenije Kalezić, u spuškom pritvoru obolio od  šuge.

Prema zvaničnim podacima, koji su potom dostavljeni medijima, od početka godine, od zaraznog kožnog oboljenja šuge bolovalo je dvanaest lica lišenih slobode.  Da je  jedan pritvorenik trenutno obolio od šuge,  potvrđeno je iz uprave spuškog zatvora.

“Trenutno od ovog zaraznog oboljenja boluje jedno lice smješteno u Istražnom zatvoru Podgorica, kojem je dana 16.10.2024.godine dijagnostikovano zarazno oboljenje kože šuga (scabies). U cilju sprječavanja širenja zaraze, ovaj pritvorenik je izolovan od ostalih pritvorenih lica i obezbijeđena mu je sva potrebna terapija”, navode iz Uprave zatvora.

Svetlana ĐOKIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 1. novembra ili na www.novinarnica.net

 

Komentari

nastavi čitati

Izdvojeno

OTLOVI U SKERLIĆEVOJ PONOVO RADE: Grijanje kasnilo, vazduh čistiji

Objavljeno prije

na

Objavio:

Kotlarnica u centru Pljevalja i narednih mjeseci zagađivaće vazduh u tom gradu. Nadležni tvrde mnogo manje u odnosu na ranije. Zbog izmjene tehničkih karakteristika tog postrojenja,  sezona grijanja za oko 500 korisnika počela je skoro mjesec kasnije

 

 

“Griju, ali slabo”, uglavnom su tako, sredinom sedmice korisnici kotlarnice u Skerlićevoj ulici  u Pljevljima odgovarali na pitanje je li im   konačno pušteno grijanje. Trebalo je da im radijatori budu topli još prije mjesec. Iako je  tokom oktobra  u tom gradu  temperetaura vazduha  bila često “oko nule”, rad kotlarnice nije bio moguć. Čekalo se da preduzeće koje gazduje kotlarnicom ugradi prečišćivač dimnih gasova, stručno –  trimulticiklon.

Više od 650 Pljevljaka  potpisalo je 25. oktobra peticiju  kojom su tražili od ekološke inspekcije da dozvoli  postrojenja  iz koje se zagrijavaju stanovi i poslovni prostori u centru grada. Korisnici su podsjetili i da  većina zgrada nema odžak, kao ni podrume za skladištenje ogrjeva, a za mnoge je grijanje na struju skupo.

Na potpaljivanje kotolova čekalo se zbog rješenje ekološke inspekcije, kojim je opštinskom preduzeću Grijanje naloženo da do 15. septembra “preduzme odgovarajuće tehničke mjere kako bi se smanjilo zagađenje”. U suprotnom, zaprijetili su, zabraniće rad kotlarnice.

U ponedjeljak je, 28. oktobra, konačno počela isporuka toplotne energije za blizu 500 korisnika u Pljevljima. Direktor Grijanja Vlade Tošić saopštio je da je  inspektor naredio izmjenu tehničkih karatkeristika u kotlarnici,  što su, kažu,  uradili. Očekuju rezultate mjerenja Centra za ekotoksikološka ispitivanja (CETI).

Dragana ŠĆEPANOVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od petka 1. novembra ili na www.novinarnica.net

 

Komentari

nastavi čitati

Izdvajamo