Albanija poštuje rokove koje je postavila za izgradnju regionalnog puta od Skadra do graničnog prelaza Baškim, odnosno Grnčar nadomak Gusinja, dok crnogorska strana, osim izrade projekta, nije ni započela realizaciju obaveza koje je preuzela ugovorom o otvaranju novog graničnog prelaza u Dinoši.
Albanci su tako daleko odmakli i skoro priveli kraju izgradnju ovog puta o kojem mještani Gusinja i Plava decenijama sanjaju, dok naši nisu ni prstom mrdnuli.
„Valja se prisjetiti da je crnogorsko Ministarstvo saobraćaja obećalo da će završiti svoj dio posla makar dan prije Albanije. Možda su zaboravili, davno je bilo kada su to obećali”, kaže u polušali predsjednik Partije za Gusinje dr Rusmin Laličić.
On za Monitor kaže da se nedavno, prolazeći tim putem, uvjerio u to da je albanska vlasti ispoštovala sve rokove koje je postavila kada je zahvaljujući evropskim fondovima započela gradnju ovog puta u okviru velikog projekta otvaranja ruralnih područja u toj susjednoj državi.
Proboj puta je pri kraju, a najvećim dijelom je i asfaltiran. Albancima je preostalo još asfaltiranje od prevoja Tamara do našeg graničnog prelaza, što je nekih desetak kilometara. Preostali su im još završni radovi i signalizacija. Realno, oni bi to mogli da završe za mjesec dana, a naši nisu pokušali ni da zabodu lopatu na izradnji dionice od Dinoše do granice i novog graničnog prelaza Grabon Cijevna zatrijebačka”, priča Laličić za Monitor.
On objašnjava da su iz takozvanih IPA fondova odobrena sredstva da se napravi zajednički granični prelaz i tri i po kilometra puta od tog prelaza do puta koji prave Albanci prema Vrmoši.
„Albanci će i to završiti. Šta naši čekaju i zašto se odlaže s početkom radova sa crnogorske strane, to niko ne zna”, kaže Laličić.
Prema njegovim riječima, i sada ima dosta bajkera i stranaca koji terenskim vozilima prolaze tim putem, ali u nedostatku graničnog prelaza u Cijevni zatrijebačkoj moraju ići praktično skoro do Skadra i graničnog prelaza Božaj.
„To su, moglo bi se reći, avanturisti od kojih nema koristi. Da bi se turistički valorizovao čitav posao i ovaj kraj Crne Gore, mora se dovesti do kraja i otvoriti novi granični prelazi”, kaže Laličić.
Sada više niko ne postavlja pitanje koje se do prije dvije godine postavljalo – hoće li se Gusinje i Plav konačno povezati s Podgoricom na pedeset kilometara, zaboravljenim putem kroz Albaniju, dolinom rijeke Cijevne, umjesto sadašnjih više od dvjesta. To je potpuno izvjesno, samo je preostalo da crnogorska strana počne da radi.
Gusinje, živopisna varoš koja je tek prije dvije godine, poslije mnogo vremena, izvojevala bitku za status opštine, nalazi se bukvalno u crnogorskom zapećku. Iz ovog se planinskog gradića sada, u nedostatku saobraćajnica, može samo nazad.
Laličić ukazuje da bi za saobraćajno otvaranje najznačajniji bio upravo put koji vodi dolinom Cijevne do Podgorice. On podsjeća da taj put predstavlja još karavansku trasu iz starih vremena. Tuda je, u zlatno doba za Gusinje, bilo najbliže od Skoplja do Dubrovnika. Predanja kažu da je karavanska trasa počinjala čak u Kini a završavala u Veneciji.
U to vrijeme, nekoliko vjekova unazad, naselje Gusinje imalo je 600 domaćinstava i 200 trgovinskih i zanatskih radnji. Danas lagano odumire, a jedini put, obično bez povratka, odavde vodi za Sjedinjene Američke Države.
Ovo malo urbano mjesto postalo je saobraćajno slijepo crijevo Crne Gore u vrijeme Envera Hodže i staljinizma 1948. godine, kada su granice prema Albaniji za tadašnju Jugoslaviju postale neprobojni bedem. Ta vjekovna saobraćajnica jednostavno je prekinuta. Od tada mještani Gusinja i Plava za Podgoricu putuju „kružnim tokom”, preko Berana, Ribarevina i kanjonom Morače.
Osim što je to najkraća veza Plava i Gusinja s Podgoricom, ovaj put ima i tu prednost što najvećim dijelom prolazi kroz mediteransku klimu.
„Gusinje je ispod Prokletija, na nadmorskoj visini od 900 metara, a sredozemna klima, vjerovali ili ne, ovim putem je u neposrednoj blizini”, pojašnjava Laličić.
On kaže da je najveći prevoj na tom putu, od hiljadu i dvjesta metara, u Albaniji na samo 12 kilometara od Gusinja, dok već poslije šesnaestog kilometra od ove planinske varoši u Crnoj Gori, u Albaniji počinje sredozemna klima i više ne pada snijeg, što znači da bi taj put bio veoma lak za održavanje u zimskim uslovima.
„Ovaj kraj bi i u bukvalnom smislu postao ono što zapravo jeste – ne sjeveroistok, već jugoistok Crne Gore”, kaže Laličić.
Ranije su i gusinjiski iseljenici u Americi iskazivali interesovanje da finansijski pomognu u rekonstrukciji ovoga puta. Dolazeći na ferije sa svih kontinenata, oni prelaze milje i okeane, ali uglavnom svi ističu kako im najteže od svega pada dionica od Podgorice do Gusinja.
Gusinjani uzalud objašjavaju da za njih, kao i za čitavo Gornje Polimlje, više znači ovaj regionalni put od projektovanog autoputa preko Mateševa. Čak i da se autoput sjutra završi, oni bi, kako kažu, morali da se voze četrdeset kilometara do Andrijevice da bi se vezivali na njega. Kada autoput dođe do Andrijevice.
Laličić podsjeća da je put od Gusinja do Podgorice kroz Albaniju najbliža i najprirodnija veza jadranskog i crnomorskog sliva. U prilog tome govori podatak da su upravo tom trasom vjekovima unazad vodili karavanski putevi.
Gusinjani i Plavljani se nadaju kako bi saobraćajno otvaranje značilo zaustavljanje i ekonomskog potonuća i nazadovanja ovog dijela Crne Gore koje se sada kreće geometrijskom progresijom. Nadaju se i da bi mogao dovesti investitore i turiste do netaknutih ljepota crnogorske prirode, jezerskih bisera i završetka Dinarida, odnosno albanskih Alpa, kako Albanci nazivaju planinski masiv Prokletija.
„Ulcinj ima tri granična prelaza prema Albaniji i izgrađene puteve. Zašto Gusinje ne može da ima makar jedan, a može takođe da ima tri granična prelaza prema susjedstvu”, pita Laličić.
On objašnjava kako su Albanci sa svoje strane izgradili put od doline Valjbona i grada Kuks, i doveli asfaltirani put širine šest metara do granice sa Crnom Gorom između Gusinja i Plava u mjestu Ćaf Vranica.
„Od Gusinja do Đakovice preko Albanije tim putem je svega šezdeset kilometara. Odavno je gotov i put preko Čakora, ali se ni tu ne otvara granični prelaz i ne koristi se ni taj put kojim se do Peći stiže na sedamdeset kilomatara. Zašto se čeka s otvaranjem ovog kraja”, pita Laličić.
Asfalt je, tako, do granica plavske i gusinjske teritorije stigao ili će brzo stići na tri mjesta iz pravca Albanije i Kosova. Samo je potrebno da se otvore granični prelazi. I da ovaj kraj prestane da bude slijepo crijevo Crne Gore.
Tufik SOFTIĆ
HORIZONTI3 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
FOKUS3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FOKUS4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU4 sedmice