Povežite se sa nama

FELJTON

Simbolična jabuka

Objavljeno prije

12 godina

na

jabuka

Ritual dvoboja u Crnoj Gori bio je specifičan, ali je suštinski bio koncipiran kao i u drugim zemljama. Istina je da nijesu postojala pisana pravila koja bi normirala postupak dvoboja ali jeste tradicija. No, bilo je toliko odstupanja od osnovnog modela, posebno kada su bili u pitanju kolektivni dvoboji, da crnogorski duel dosta gubi od svog zapadnog uzora. I kada je u pitanju bio postupak izazova, i njegovog prihvata, postojale su znatne razlike i nekoliko načina koji su imali isti značaj i posljedice.

U Crnoj Gori bacanje rukavice u lice kao gest revolta i izazova nije bio poznat. Umjesto toga, izazivač je slao svom protivniku jabuku koju bi prethodno probušio iglom i kroz nju provukao vunenu nit od ženske opregljace (kecelje). Ova nit, koja je bila provučena kroz jabuku, bila je simbolična uvreda koju je izazvani dobro shvatao jer je i svaka pomisao ili daleka asocijacija na ženu i njene atribute bila smrtna uvreda koja je negirala muško dostojanstvo onoga kome je jabuka stigla. Zbog intenziteta uvrede koja je u hijerarhiji smatrana najvećom, nije poznato da je neko odbio da prihvati izazov i pojede jabuku.

Skupa sa slanjem jabuke, izazivač je ponekada određivao vrijeme i mjesto gdje će se borba održati. Poruka je slata pismeno, zajedno sa jabukom ali češće usmeno jer su Crnogorci bili nepismeni osim visokih zvaničnika, ali je i njihovo obrazovanje bilo na nivou osnovca.

Kako navodi Milorad Medaković, čim izazvani dobije jabuku, bez oklijevanja je pojede, i „…prije je spreman da pogine nego da, to ne učini”. Potom po donosiocu jabu¬ke, odnosno prenosiocu izazova, izazvani izazivaču šalje drugu jabuku sa kontraporukom: „Toga¬ dana i na to mjesto, čekam te”!

Svaki od boraca nekada bira za sebe sekundanta a takođe poziva i svoje bratstvo ili čak pleme da prisustvuju dvoboju. Sekundanti nose po jedan dugački mač i štap. Mačevi su dugi i oštri sa obije strane. Kada ekipa dođe na dogovoreno mjesto, sekundanti predaju mačeve svojim borcima a zadržavaju štapove u rukama. Oni im služe da razdvoje borce kada vide da je dosta borbe ili kada je dvoboj završen kako je dogovoreno. Ako je dogovor bio da se bore dok ne padnu obojica onda se sekundanti ne miješaju, ako ne, onda ih razdvajaju čim jedan rani drugoga do krvi. Onaj ko prvi nanese rane svom prozivniku, smatra se pobjednikom. Nakon toga se razilaze – jedna strana sa trijumfom a druga sa stidom. Zavisno od slučaja, ovaj ritual se često ignoriše.

Interesantno je kod Crnogoraca da se cijeni samo pobjeda premda se i pobijeđeni hrabro borio, možda čak bio bolji i od pobjednika, ali je slučaj odlučio ko će prvi zadati udarac. Međutim, kada se ugovori da borba ima da traje do smrti izbor pobjednika ne podliježe tom neobičnom kriterijumu.

Nekada se dešavalo da se nakon dvoboja borba nastavi, ali ovog puta između sekundanata. Pošto su sekundanti najbolji prijatelji učesnika u borbi, svjedok pobijeđenog je obično nalazio za shodno da izazove protivničkog sekundanta na borbu, što protivrječi zapadnom dvoboju.

Jednom prilikom, dok su oba protivnika bila na zemlji od dobijenih udaraca, jedan sekundant je pozvao na dvoboj drugog koji je bio nadaleko poznat junak i mačevalac ali i čovjek od duha koji je volio da se šali.

„No, Pejo! Da se sada pobijemo ja i ti!”. Na to mu je Pejo odgovorio: „Vala neću jer nijesam poludio. Ako su ta dva nikogovića kao divlje svinje okrvavile jedan drugoga, zar i mi treba tako da uradimo? Što su tražili to su i našli. Hajdemo mi kući a njih đavo neka nosi ka što ih je ponio!”

 

Borbe su se vodile ili mačevima ili sabljama kada su oni bili uobičajeno oružje u borbi. Potom su ih zamijenili dugi noževi, jatagani ili handžari koji su se i u borbi prsa u prsa pokazali kao ubojito oružje. Zato su upotrebljavani u dvoboju. Kasnije su noževe zamijenile „kratke puške” (kubure), a potom pištolji odnosno revolveri.

Inače dvoboji dugim noževima su bili varvarski i izvanredno okrutni. Protivnici bi se međusobno bukvalno iskasapili, a pošto je za vrijeme knjaza Danila bilo zabranjeno prisustvo svjedoka (član 40 Zakonika knjaza Danila), a o ljekaru se nije moglo ni govoriti, protivnici su imali malo šanse da prežive borbu.

Takođe je bio besmislen dvoboj kada protivnici jednovremeno pucaju jedan na drugoga iz neposredne blizine jer pri ovome obojica padaju mrtvi sem ako nekome ne zataji oružje.

Ugledni i stariji Crnogorci već ovjenčani slavom, nerado su izlazili na dvoboj sa mladim saplemenicima. Očito, nije bio u pitanju starački kukavičluk jer oni najmanje gube, nego neugodnost što moraju da se bore protiv svojih ljudi. Kujo Marković, poznati junak iz Pipera, došao je u sukob sa nekim Mirčetom Pešićem iz Frutka kod Danilovgrada. Prethodno su razbili oveću grupu spuških Turaka. Kada je borba prestala, stariji Marković se obratio svom mladom protivniku riječima: „Ja sam star, a ti si u najvećoj snazi, moja slava je poznata, i da te ubijem više se neću proslaviti, a ti ćeš pobijediti, mlad si, hitriji, i zato ni ti nećeš steći slavu što si ubio starog Kuja”. I tako se pomire.

 

„Uzmi ovaj fišek”

Vrlo je interesantan izazov na dvoboj upućen slanjem fišeka (metak) koji je posebno bio odomaćen u sjevernim krajevima Crne Gore. Fišek je simbol uzvraćanja i poruka smrti. On treba da nedvojbeno saopšti adresatu da je stvar ozbiljna i da je jedini izbor koji mu preostaje borba.

Fišek je i vrsta psihološkog pritiska na protivnika. On ga čini nesigurnijim, i ranjivim, a uplašen čovjek je napola gotov. Pri sudaru sa odlučnim i na sve spremnim megdandžijom, njegove šanse nestaju.

Njegoš je bio savršeno svjestan učinka hrabrog odgovora na prijetnju i izazov. Zato on u usta svog junaka Vuka Mićunovića stavlja antologijske riječi upućene preko poslanika turskom veziru koji prijeti da će pregaziti Crnu Goru:

„Drž ridžale, uzmi ovaj fišek,

ponesi ga na poklon veziru,

i kaži mu da je to cijena

kojedrago crnogorske glave”!

I danas u komunikaciji među neprijateljima, poslati nekome puščani ili revolverski metak ozbiljna je opomena. Njegov prijem znači da je đavo odnio šalu i da se valja pripremiti za radikalan ishod. U svakom slučaju poslati metak ne treba shvatiti, bar ne u Crnoj Gori, kao optimističku poruku.

Slanje fišeka kao poziva na dvoboj ima više varijacija. „U Vasojevićima je bio običaj da se umjesto jabuke šalje „knjiga (pismo) i dva fišeka od mejdana”: jedan fišek kojim se pozvani razrešava odgovornosti ako izazivača ubije, i drugi koji pozvani treba da vrati izazivaču kao znak da i on njemu prašta svoj život ako pri dijeljenju megdana pogine”.

Dva fišeka simbolizuju dva života: izazivačev i izazvanog. Oni uzajamno opraštaju život jedan drugome ukoliko poginu. Jezikom savremenog prava rečeno, ovdje se radi o pristanku povrijeđenog na posljedice koje mogu nastupiti. Međutim, pristanak na vlastitu smrt ne eskulpira krivca od zakonske odgovornosti. Istina, sudovi blagonaklonije gledaju na smrt u dvoboju nego na ubistvo, čak i kada je ono isprovocirano.

Kada je osveta u pitanju, stvari stoje nešto drugačije. Kako navodi Ilija Jelić, ubistvo po pristanku kao svoju nužnu konsekvencu povlači za sobom krvnu osvetu. Međutim, ako ubijeni osim pristanka da ga drugi nekažnjeno može ubiti (npr. zbog bolesti, ili je neko dopao rana a ne želi da ga neprijatelj uhvati i na muke stavi i sl) ovome dade i svoju pušku i uz to i metak kojim, će ubistvo izvršiti, u tom slučaju izvršilac ubistva ne potpada pod stroge zakone krvne osvete. Smatra se da je čovjek samo uradio ono što je ubijeni i sam htio da uradi (da se ubije), pa ga je ovaj iz ljubavi i na njegovu molbu u tome zamijenio.

Očito je da se ovdje radi o eutanaziji – tipičnom ubistvu iz samilosti.

 

(nastavice se)

Komentari

POVEZANE VIJESTI:
nastavi čitati

FELJTON

VELIZAR RADONJIĆ: HRONIKA GRADITELJSTVA U CRNOJ GORI (XXVI): Crkve i manastiri iz doba Petrovića

Objavljeno prije

2 sedmice

na

24 Juna, 2022

Objavio:

Monitor prenosi djelove iz Hronike graditeljstva Crne Gore, Velizara Radonića, priče o ,,kratkim trenucima raskošne svjetlosti i o ljudima koji su tu svjetlost stvarali”. Nastavljamo sa pričom o izgradnji vjerskih objekata koji predstavljaju posebno značajan dio graditeljskog i kulturnog nasljeđa Crne Gore

 

U slobodnim djelovima Crne Gore, u vrijeme dok su njome vladali mitropoliti i Petrovići, obnavljane su ranije sagrađene i porušene ili gradile  su se nove crkve i manastiri kao duhovni i svjetovni centri ili mjesto dogovora za dizanje ustanaka.

U Dajbabama kod Podgorice, 1897. godine podignut je manastir posvećen Uspenju Presvete Bogorodice; u Ždrebaoniku je 1818. godine, podignuta crkva Sv. Arhangela Mihaila; Manastir Podmaine je više puta obnavljan i spaljivan; Obnovljeni su Reževići; Manastir Duga, prvobitno sagrađen na ušću Male rijeke u Moraču, zbog opasnosti od turske pohare, premješten je polovinom XVIII vijeka, na lokaciju Duga na ulazu u kanjon Platije…

Posebno mjesto među crkvama i manastirima podignutim u doba Petrovića zauzima Manastir Ostrog, sagrađen krajem XVII vijeka. Poseban je po mnogo čemu. Manastir je ugrađen u Ostroške grede po kojima je i dobio ime. Posvećen je Svetom Vasiliju Ostroškom koji je pred kraj života službovao u ovom manastiru i obnovio ga, o čemu svjedoči zapis:

,,…сагради се сија свјатаја и свјаштенаја церков, во име часнаго и животворјашчаго креста во љето 7170. года, (1662. г. од Христова рођења) а пописа се в љето 7175. (1667.) са благословенијем всеосвјаштенаго митрополита Захумскаго Кије Василије, трудом и подвигом и платоју јеромонаха игумана Исаија ва унук перваго свјатаго и преподобнаго оца нашего Исаије, од Оногошта от села Попе. Бог да их прости, иже почеше и савршише“.

Život Svetog Vasila Ostroškog u pećinskoj crkvi – nekadašnjoj ćeliji isposnici, po vjerovanju ima višestruko iscjeliteljske moći, zbog čega vjernici svih konfesija dolaze da im se poklone i pomole za iscjeljenje bolesti, zatraže oprost od grjehova i spas duše.

Jedna od posebnosti Manastira Ostrog je i u tome što je u njemu, 8. i 9. januara 1942. godine, u organizaciji rukovodstva Narodno-oslobodilačkog pokreta Crne Gore i Boke, održana skupština crnogorskih i bokeljskih rodoljuba, poznata kao Ostroška skupština. Učestvovalo je 65 delegata – predstavnika svih političkih partija predratne Jugoslavije koje su djelovale u Crnoj Gori i Boki. Na dnevnom redu je bilo jačanje borbe za jedinstvo i slobodu naroda Crne Gore i Boke… Učesnici Skupštine, nakon usvajanja rezolucije, položili su Ostrošku zakletvu:

,,Na ovom mjestu gdje su se naši đedovi zakljinjali osveti i slobodi, mi, učesnici Konferencije crnogorskih i bokeljskih rodoljuba, zaklinjemo se da ćemo ostati vjerni duhu svoga naroda, koji je u borbi za junačku slobodu stvarao svoje junake, pjesnike i svetitelje, svoje tvrđave i svoje manastire – zaklinjemo se da nećemo objesiti svoje puške dok naša pobjeda ne satre posljednjeg fašističkog krvnika, dok naša pobjeda ne osreći život naše djece i ne ograne grobove naših predaka”.

Kad je riječ o crkvenim objektima sagrađenim u doba Petrovića, ne mogu a da ne pomenem crkvu Svetog Spasa na Grahovcu. Podignuta je kao spomenik u čast velike bitke koja se tu odigrala 1858. godine i pobjede crnogorske vojse u toj bici. Podignuta je na mjestu gdje se nalazio šator komandanta turske vojske Husein-paše.  Crkva je izgrađena 1864. godine po naredbi knjaza Nikole i njena izgradnja je počela u utorak, a završena u četvrtak – na Spasovdan, baš kao i sama bitka na Grahovcu.

 

CRKVENI OBJEKTI U BOKI

Istorija Boke je slična istoriji stare Crne Gore, samo su osvajači bili drugi. Boka je, najvećim svojim dijelom, tokom XV vijeka potpala pod mletačku vlast. U XVI i XVII vijeku pojedini djelovi Boke bili su i pod turskom vlašću. Od kraja XVIII vijeka u Boki se smjenjuju habzburška, ruska, francuska i na kraju austrijska vlast koja je ostala do 1918. godine.

Ovaj period je u Boki ostavio značajno graditeljsko nasljeđe, gdje se posebno izdvajaju palate, crkveni objekti i vojne tvrđave.

Najznačajnije crkve izgrađene u tom vremenu su Gospa od Zdravlja, podignuta u XV vijeku na brdu Sveti Ivan iznad Starog grada Kotora. U istom vijeku podignuta je i Gospa od Milosti u Tivtu. Kotorska crkva Sv. Eustahija u Dobroti sagrađena je u XVIII vijeku. Crkva u Prčanju, posvećena Rođenju Bogorodice, izgrađena je u periodu od 1789. do 1809. godine po projektu venecijanskog arhitekte Bernardina Makarucija. Crkva Svetog Nikole u Perastu, sa zvonikom visokim 55 m, podignuta je 1616. godine po  projektu koji je uradio mletački arhitekta Đuzepe Beati (Giuseppe Beati)…

Posebno mjesto u graditeljstvu sakralnih objekata zauzima Gospa od Škrpjela u Perastu. Podignuta na vještačkom ostvcetu, nastalom nasipanjem kamenja oko hridi (škrpjel), koje se obavlja 22. jula, a datira još od 1452. godine i traje do danas. Prvobitna crkva posvećena Uspenju Bogorodice sagrađena je polovinom XV vijeka.

Redovnim nasipanjem ostrvce se uvećalo pa je u periodu od 1710. do 1725. godine crkva dograđena i dobila sadašnji izgled. Dogradnju crkve je projektovao arhitekta Ilija Katičić, a radove su izvodili Vuk Kandijot iz Dobrote i Petar Dubrovčanin.

Na brdu iznad Kamenara u Boki, podignuta je 1704.  godine crkva Svete Neđelje. Vijek kasnije, 1804. godine u  Starom grtadu u Budvi podignuta je crkva Svete  Trojice. Nešto kasnije, 1831. godine, na Savini kod Herceg Novog, sagrađena je velika crkva posvećena Uspenju Presvete Bogorodice, koju je gradio Nikola Foretić sa Korčule…

(Nastaviće se)

 

Komentari

nastavi čitati

FELJTON

VELIZAR RADONJIĆ: HRONIKA GRADITELJSTVA U CRNOJ GORI (XXV): Najstarije džamije na području Crne Gore

Objavljeno prije

3 sedmice

na

17 Juna, 2022

Objavio:

Monitor prenosi djelove iz Hronike graditeljstva Crne Gore, Velizara Radonića, priče o ,,kratkim trenucima raskošne svjetlosti i o ljudima koji su tu svjetlost stvarali”. Nastavljamo sa pričom o izgradnji vjerskih objekata koji predstavljaju posebno značajan dio graditeljskog i kulturnog nasljeđa Crne Gore

 

U drugoj polovini XV vijeka Turci zaposijedaju najveći dio Balkana. Nakon zauzimanja Skadra zaključuju sporazum sa Venecijom 1479. godine napadaju Crnu Goru i osvajaju veći dio njenih teritorija. Uporedo sa osvajanjima počinje i izgradanja vjerskih objekata. Negdje su gradili nove, a negdje postojeće crkve pretvarali u džamije.

Po nekim izvorima najstarija džamija podignuta na prostoru sadašnje Crne Gore (sa teritorijama koje prije osvajanja nijesu pripadale Crnoj Gori) je džamija sultana Murata II (Gornja džamija) u Rožajama, podignuta 1450. (ili 1455). Nešto kasnije, 1471.  godine, sagrađena je  Gradska džamija u Bijelom Polju i  Stara (carska) džamija u Plavu.  Vijek kasnije, 1570. godine, podignuta je Husein-pašina džamija u Pljevljima.

Stara ili Drvena džamija, podignuta 1471. godine najstarija je građevina u Plavu i jedna od najstarijih džamija u Crnoj Gori. Podignuta u vrijeme vladavine sultana Mehmeda II Osvajača i po njemu dobila ime Carska džamija. Prednji dio džamije izgrađeni su od drveta, pa je poznata i pod imenom Drvena džamija.

Među najstarije na prostoru Crne Gore spadaju pljevaljske džamije:  Hadži Zekerija džamija – Serhat (1607.g.), Hadži rizvan Čauš džamija (1609.g.) i Hadži Ačijina džamija (1763.g.); zatim Kučanska džamija u Rožajama (1779.g.); Redžepagića džamija u Plavu (1774.g.); Džamija sultan Ahmeda I, sagrađena u Gusinju od 1603. do 1617.g., stradala u požaru 1746/7. godine; Čekića džamija (1687.g.) i Vezirova džamija (1765.g.) u Gusinju.

Najstarije ulcinjske džamije su Lamova u Novoj mahali (1689.g.), Kalaja u Starom gradu (1693.g.), Pašina na Pristanu (1719.g). Omerbašića džamija, podignuta 1662.  godine, najstarija je u Baru. Među najstarijim džamijama u ovom gradu je i Derviš Hasanova džamija u Starom Baru iz 1723. godine

Džamija sultana Ahmeda III, podignuta 1704. godine, prva je džamija u Spužu, a 1723.  godine podignuta je i džamija Husein-age Mićukućića.

Pred kraj XVII vijeka u Nikšiću je podignuta Donjogradska džamija, zatim Hadžidanuša koju je u prvoj polovini XVIII vijeka podigao hadži Husein Danević, Rišnjanin. Glavna i najveća džamija u Nikšiću bila je Pašina džamija, koju je podigao ,,izvjesni Mehmad-paša”. Četrvrta i jedina džamija u Nikšiću koja i danas postoji je Hadži Ismailova džamija, koju je ,,o svom trošku podigao nikšićki trgovac hadži Ismail Lekić, iz grudskog bratstva Mehmednikića 1807. godine (1219. po hidžri)”. U okolinI Nikšića (Onogošta) postojale su i džamije u Kazancima, Crkvicama, Goranskom i Grahovu. Nikšić je oslobođen od Turaka 1877. godine. To znači da su sve pomenute džamije sagrađene prije toga.

Najstarija podgorička i jedna od najstarijih džamija na području sadašnje Crne Gore bila je džamija Mehmed Fatiha. Pretpostavlja se da je izgrađenja 1474. godine u blizini ušća Ribnice u Moraču. Srušena je 1890. godine. Glavatovića džamija je podignuta početkom XVIII vijeka, Hadži Mehmed-paša Osmanagić sagradio je krajem XVIII vijeka Sahat kulu i džamiju, koju zbog toga što su je održavali Lukačevići, nazivaju i džamija Lukačevića. U njenom dvorištu je turbe graditelja, Mehmed-paše Osmanagića, gdje je i pokopan. Među najstarijim džamijama je i Nizamska džamija, za koju se pretpostavka da je sagrađena 1476. godine ispod brda Dećić kod Tuzi. U XVII vijeku je sagrađena Dračka džamija, a 1770.  godine džamija u Dinoši…

(Nastaviće se)

Komentari

nastavi čitati

FELJTON

VELIZAR RADONJIĆ: HRONIKA GRADITELJSTVA U CRNOJ GORI (XXIV): Cetinjski manastir

Objavljeno prije

4 sedmice

na

10 Juna, 2022

Objavio:

Monitor prenosi djelove iz Hronike graditeljstva Crne Gore, Velizara Radonjića, priče o „kratkim trenucima raskošne svjetlosti i o ljudima koji su tu svjetlost stvarali“. Nastavljamo sa pričom o izgradnji vjerskih objekata koji predstavljaju posebno značajan dio graditeljskog i kulturnog nasljeđa Crne Gore

 

Nakon preseljnja prijestonice na Cetinje i sređivanja stanja u državi, Ivan Crnojević je od 1483. do1844. godine podigao na Ćipuru Cetinjski manastir. „V ime Rožestva ti presveta Bogorodice, sazidah si sveti xram tvoj v leti 6992 (1483/1484)“, u kome je i sahranjen 1490. godine.

Ivan Crnojević je  4. januara 1485. godine izdao manastiru osnivačku povelju „u Rece“, to jest na Obodu, kojom je novu zadužbinu obdario posjedima i prihodima, „vrlo skromnim doduše, jer su i njegove mogućnosti bile male“. Osnivačkom poveljom, u sporazumu s ondašnjim mitropolitom zetskim Visarionom, Ivan je odredio da „sveštenejši otci arhijereji“ sa svom „bratijom“ moraju održavati „opštežitije“ bez obzira na visinu manastirskih prihoda i da niko ne smije „ništa stezati ni u svoju kjeliju držati“.

Krajem XVII vijeka, u doba Morejskog rata, skadarski paša Sulejman Bušatljia dva puta zauzima Cetinje. Prilikom prvog pohoda 1685. godine opljačkao je manastir, a 1692. godine ga porušio do temelja.

Slučaj je htio da je nekoliko mjeseci prije rušenja manastira, na Cetinju boravio mletački arhitekta Frančesko Barbijeri. Svoj boravak na Cetinju je iskoristio da snimi manastir i napravi situacioni plan koji se čuva u Mletačkom muzeju.

Crnogorske vladike su više puta obnavljale manastir, a skadarske paše ga uporno rušile. Vladika Petar I Petrović, poslije još jednog rušenja, obnavlja manastir 1786. godine. Nakon smrti i proglašenja za sveca vladike Petra I Petrovića 1834. godine, njegov ćivot je smješten u Cetinjskom manastiru gdje se i sada nalazi. Manastir je više puta obnavljan, a sadašnji izgled je dobio 1927. godine.

Na mjestu prvobitnog manastira na Ćipuru kralj Nikola Petrović je 1886. godine podigao dvorsku crkvu, posvećenu Rođenju Bogorodice. U njoj su zemni ostaci Ivana Crnojevića, a od 1989. godine i zemni ostaci kralja Nikole, kraljice Milene i princeza Ksenije i Vjere preneseni z San Rema.

U XV i XVI vijeku podignuti su Manastir Svete Trojice kod Pljevalja, Pivski manastir, Crkva Sv. Nikole u Nikoljcu kod Bijelog Polja, crkva u Tvrdošu…

Preseljenje Pivskog manastira: Pivski manstir je podignut između 1573. i 1586. godine na obali rijeke Pive, nedaleko od Plužina. Podigao ga je mitropolit hercegovački Savatije Sokolović. Manastirska crkva posvećena je Uspenju Presvete Bogorodice.

Manastir je 1982. godine, prilikom izhradnje HE Mratinje, razgrađen i preseljen na višu kotu, na lokaciji Sinjac.

Preseljenje je trajalo punih 13 godina. Izvršeno je detaljno snimanje i mapiranje kompletnog manastira. Svaki kamen je obilježen i svaki kvadratni santimetar fresaka. Nakon preseljenja svaki kamen je postavljen na označeno mjesto na kom je bio prije preseljenja.

Preseljenje manastira, poduhvat koji do tada nije bio poznat u svijetu, izveli su stručnjaci i radnici Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture sa Cetinja, zajedno sa kolegama iz cijele Jugoslavije i svijeta, ekspertima UNESKO-a, Instituta za očuvanje kulturnih vrijednosti iz Rima. Pored institucija treba odati priznanje i pojedincima koji su ovaj projekat iznijeli na svojim leđima: Anika Skovran, Dušan Nonin, Ljubomir Ivanišević i čitava armija njihovih saradnika i neposrednih izvršilaca ovog izuzetno složenog projekta.

 

(Nastaviće se)

Komentari

nastavi čitati

Izdvajamo