Samo u Polimkinim objektima i dalje se nalazi više od pedeset tona zapaljivih i otrovnih materija, koji su korišćeni u procesu prerade i štavljenja kože. Mještani okolnih naselja naglašavaju da je krajnje začuđujuće što opasne hemikalije i pored brojnih upozorenja niko i ne pokušava da ukloni s prostora gdje svakodnevno cirkuliše veliki broj ljudi, tim prije što se zna da je riječ o supstancama koje mogu da izazovu ekološku katastrofu neslućenih razmjera.
,,Godinama se poteže priča da su u krugu Polimke nakon njenog zatvaranja, ostale tone i tone otrovnih i zapaljivih materijala koji su korišćeni u procesu proizvodnje i prerade kože. Ti materijali uglavnom su skladišteni u takozvanom atomskom skloništu, koje se nalazi s gornje strane bivše fabrike, odnosno iznad sadašnjeg tržnog centra KIPS, okruženog sa dva izbjeglička naselja, gdje živi više od hiljadu ljudi. Toksični materijali odlagani su i u jedno manje sklonište blizu ulaza u KIPS”, pričaju stanovnici ovih naselja.
Prema njihovim riječima, u tim skloništima ostale su i velike količine boja i lakova, razređivača, kao i drugih otrovnih materijala, poput sumporne, mravlje i sirćetne kisjeline.
,,Ipak, niko ne pokušava da ovako opasne materije ukloni s ovog mjesta, što izaziva strah kod lokalnog stanovništva. Zato pozivamo nadležne da to urade jer se radi o pravoj ekološkoj bombi smještenoj u jednoj prenaseljenoj zoni”, kažu mještani Rudeša i okolnih naselja.
Bivši radnici fabrike Polimka takođe smatraju da bi stručne ekipe morale da istraže cijeli prostor koji je pripadao fabrici kože i da odstrane sve ono što bi moglo negativno da utiče na zdravlje ljudi.
,,Hemikalije su bile upakovane u plastične bačve koje su sigurno u fazi raspadanja. To znači da godinama dolazi do isparavanja tako opasnih materija koje zagađuju vazduh. Da stvar bude još opasnija, radi se o kisjelinama, bojama, lakovima i razređivačima koji pri maloj nepažnji mogu da planu i izazovu eksploziju, što bi moglo biti opasno i za čitav grad. S obzirom na to da se radi o toksičnim materijama koje su vrlo opasne po okruženje, moralo bi se što prije pristupiti njihovom uklanjanju, dok za tako nešto ne bude kasno”, upozoravaju bivši radnici Polimke.
Iz preduzeća KIPS, koje je svojevremeno kupilo Polimkine bivše pogone, nezvanično su kazali da oni nemaju nikakve veze s hemikalijama, jer stari magacinski prostori ne pripadaju njihovoj firmi već firmi koja je u međuvremenu ugašena.
Iz KIPS-a su ranije tvrdili da su oni u martu 2009. godine postupili po nalogu inspekcije i da su sakupili hemikalija iz proizvodnih pogona, da bi ih potom uskladištili u betonsko skladište, kao i da je to skladište pod stalnim nadzorom ekološke inspekcije.
Da zaboravljene opasne hemijske supstance u starim fabričkim objektima u Beranama i dalje nijesu uklonjene, iako je Monitor na ovaj problem ukazivao još prije godinu, svjedoči i situacija u fabrici papira, gdje su vlasnici pokušali da problem riješe tako što će hemikalije prikriti zatrpavanjem.
„Pokušali su da hemikalije prekriju pilotinom i otpacima od prerade drveta iz obližnje fabrike. Naravno, to nije nikakvo rješenje”, ispričao je jedan dobro obaviješteni stručnjak.
Više bivših radnika i poznavalaca ovog problema potvrdilo je da je situacija alarmantna i da je krajnje vrijeme da državne inspekcije izađu na teren i natjeraju vlasnike ove fabrike da hemijske materije najprije lageruju na sigurno mjesto i da ih potom i unište.
Prema njihovim riječima, u fabrici postoje velike količine hemijskih supstanci u buradima koja su tu ostala još iz vremena Fabrike celuloze dok se koristila takozvana prljava tehnologija, kao i da se u neobezbijeđenim prostorijama bivše laboratorije nalaze dodatne količine drugih hemijskih supstanci koje se i danas mogu koristiti čak i u terorističke svrhe.
Pored kaustične sode i natrijum metasilikata rumunske prizvodnje, kalcijumoksida i aluminijum sulfata, tu se nalazi i ogromna količina nedefinisanih supstanci. U magacinu ima makar trideset tona raznih sirovina i na desetine buradi s nepoznatim sirovinama. Dobrom dijelu tih hemikalija istekao je i rok trajanja, a potpuno je nepoznato šta se dešava nakon toga.
Beranska fabrika celuloze i papira imala je svojevremeno najbolju laboratoriju na čitavom sjeveru države. Ta laboratorija, koja danas propada, bila je opremljena kao i sve laboratorije u svijetu. U njoj je bilo svega, i od toga svega danas ima ponešto što je vrlo opasno.
Koliko su hemikalije koje se nalaze u bivšoj fabrici papira opasne, govori i podatak da se 1987. godine, dok je fabrika još bila u punom pogonu, dogodilo trovanje radnika i da je jedan od njih nešto kasnije preminuo. Taj događaj je vješto sakriven od javnosti i o tome se danas skoro ništa ne zna. Upravo te hemijske i mnoge druge opasne supstance i dalje se naleze u magacinima ove fabrike za koju se više ne zna ni čija je.
Fabrika papira u Beranama trenutno je u fazi potpunog propadanja. Iskusni stručnjaci i poznavaoci prilika postavljaju pitanje šta će biti s opasnim hemikalijama koje se nalaze u oronuloj zgradi bivše laboratorije ili su razasute po krugu kompanije. Oni ukazuju da je možda i veći problem hemikalija koja se nalazi u bivšoj fabrici kože Polimka.
Zato su se pored bivših radnika ovih fabrika, koji veoma dobro znaju kakvu potencijalnu opasnost predstavlja zaboravljena hemija, uz mještane okolnih naselja na Rudešu, oglasili i stanovnici Beransela. Ovo medijima poznato naselje vazdušnom linijom veoma je blizu dvjema fabrikama. I oni su zatražili da se pod hitno uklone opasne hemijske supstance koje su uskladištene u fabrikama koje nijesu daleko od njihovih kuća.
Osim fabrike papira i fabrike kože u Beranama, ekolozi upozoravaju da bi trebalo provjeriti kakve zaostale hemije i u kojim količinama ima u magacinima bivše fabrike impregnacije u Kolašinu, zatim u fabrici Dekor u Rožajama, u Vunarskom kombinatu u Bijelom Polju, kao i još nekim fabrikama na sjeveru.
To su samo neka od mjesta gdje bi moglo biti opasnih hamijskih supstanci zaostalih iz procesa proizvodnje. Sagovornici Monitora smatraju da se ovaj problem može kriti još neko vrijeme, ali samo do trenutka kada Crna Gora otvori poglavlje koje se tiče zaštite životne sredine. Tada će problem zaboravljene hemije u fabrikama na sjeveru možda imati međunarodni karakter.
Tufik SOFTIĆ
DRUŠTVO4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
FOKUS3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice