Iako je pomirenje prva stvar koju je pomenuo kao novi predsjednik parlamenta, Mandićevo političko djelovanje do sada uglavnom se vezuje za inteziviranje podjela, te nacionalističku ideologiju devedesetih. A njegov politički put pokazuje i da „četnički vojvoda“ zna da bude i pragmatičan

Dok je u ponedjeljak veče, 30. oktobra, ispred zgrade parlamenta gorela njegova zapaljena fotografija, tokom protesta opozicije i Foruma slobodnih građana Luča, Andrija Mandić, jedan od  lidera koalicije Zajedno za budućnost Crne Gore (ZBCG), izabran je za predsjednika Skupštine.

Za njegov izbor glasali su predstavnici partija koje čine buduću vlast. Opozicija je  u tom momentu napustila parlament. I na protestu i u parlamentu, Mandićevom  izboru kritičari su zamjerali isto. Kad se sabere, to što je –   proruski orjentisan četnički vojvoda, sa bliskim odnosom sa predsjednikom Srbije Aleksandrom Vučićem. Podsjećalo se i na stav Zapada koji nije blagonaklon prema Mandićevom izboru, na Mandićevo negiranje genocida u Srebrenici, zalaganje za ukidanje priznanja Kosova, ukidanje sankcija Rusiji i izlazak Crne Gore iz NATO.

Neki su bili zadovoljni. Među prvim čestitkama Mandiću su stigle one Milorada Dodika, predsjednika RS, Željke Cvijanović, članice Predsjedništva BiH, Draška Stanivukovića, gradonačelnika Banja Luke, Vladimira Orlića, predsjednika Narodne skupštine Republike Srbije, Petra Đokića, ministra u vladi Republike Srpske, mitropolita Joanikija… Mandiću je iz zatvora, čestitao i uhapšeni partijski kolega, gradonačelnik Budve Milo Božović. Od domaćih,  čestitke su uputili – gradonačelnik Nikšića Marko Kovačević. Vladislav Dajković, predsjednik Slobodne CG, predsjednik Crne Gore Jakov Milatović….

Nakon što je izabran za šefa parlamenta, Mandić je saopštio da kao “čovjek koji je srpske nacionalnosti, vjeruje u Boga, pripada SPC, govori srpskim jezikom i piše ćirilicom,  nije stranac u ovoj zemlji koja je njegova i svih njegovih koji su hodali ovim kamenom“

“Mi nijesmo i ne smijemo biti stranci jedni drugima, mi smo braća po zemlji kojom hodamo”, poručio je i naglasio da je „pomirenje“ ono čemu želi da služi. „Ono u šta danas iskreno vjerujem i čemu želim da služim je samo jedno – pomirenje i samo pomirenje. Ono je izuzetno važno jer vidim da je svijet na ivici sukoba. Zbog toga moramo biti ujedinjeni pomireni i složni”, bile su prve riječi novog šefa crnogorskog parlamenta.

To je bilo lijepo čuti. Problem je što se  Mandićevo političko djelovanje do sada uglavnom  vezuje za izazivanje podjela te nacionalističku ideologiju devedesetih.

Politički put, međutim, prema više izvora, započeo je drugačije – u Saveznim reformskim snagama Anta Markovića. Marković nije uspio da pobijedi na izborima i spriječi nacionalističke snage da zapale ratni požar. A Mandić je, očito, krenuo u suprotnom smjeru. Podatak da je bio član Reformskih snaga, ne navodi se  u njegovoj zvaničnoj biografiji. Po toj verziji, Mandić u politiku ulazi kao jedan od osnivača Srpske narodne stranke, partije koja je nastala 1997. godine, nakon političkog raskola u Narodnoj stranci. I Mandićevo članstvo u Narodnoj stranci tokom devedesetih izostaje u biografiji na sajtu njegove stranke.  Kao i podatak da je u vrijeme SRJ, 1999. godine, bio zamjenik saveznog ministra privrede Milana Beka, u rekonstruisanoj Vladi Momira Bulatovića.

Mandić je  put nastavio  u srpskim nacionalnim strankama, koje su se dijelile u raskolima. Mandić je birao mahom radikalna krila.  Srpska narodna stranka, sa kojom zvanično počinje Mandićev politički put,  raspala se 2009. godine, kada se njen većinski dio pripojio Novoj srpskoj demokratiji, čiji je prvi predsjednik bio Božidar Bojović, a posljednji, nakon raskola upravo Andrija Mandić.  Kada je Mandić došao na čelo  SNS-a, Bojović je formirao Demokratsku srpsku stranku, optužujući suprotni tabor da je izveo puč,  razbio partiju  indirektno nazivajući SNS dijelom “režimske opozicije”.

Nije to bila jedina slična optužba na Mandićev račun. Iako je borba protiv Đukanovićevog režima ono što Mandić posebno voli da apostrofira u svojoj biografiji,  njegova politika tokom proteklih decenija nerijetko je definisana upravo kao politika koja je hranila Đukanovića, omogućivši mu da se decenijama održava i vlada na podjelama i identitetskim pitanjima.  Da je ta veza bila dublja od suprotnih političkih stavova, tvrdili su i neki od Mandićevih saboraca, poput Dobrila Dedejića.  On je  optuživao Mandića za direktne veze sa strukturama Đukanovićeve vlasti.  Mandić je, tvrdi Dedeić, između ostalog i kazao: „Gledajmo sebe, svoje porodice, DPS će vladati još deceniju. Hoćemo li da neko drugi uleti sa DPS-om, a mi da srbujemo sa strane”.  Neobično partnerstvo Đukanovića i Mandića prepoznato je i pred ovogodišnje predsjedničke izbore, kroz komplementarne odluke njihovih predstavnika u DIK-u, ali i privatnu debatu Đukanovića i Mandića u svom aranžmanu.

U vrijeme referenduma o nezavisnosti Crne Gore 2006. godine, Mandić je bio jedan od lidera unionističkog bloka. Naredne godine, dobio je titulu četničkog vojvode, oporukom Mila Rakočevića, četničkog vojvode koji je umro 6. februara 2007 u Francuskoj. Mandić je bio jedan od četiri crnogorska kandidata za tu titulu, ali se nije pojavio na ceremoniji.

U aprilu 2008, na prvim predsjedničkim izborima nakon obnove državnosti, Mandić je bio kandidat koalicione Srpske liste.  Protivnici su kritikovali njegovu kandidaturu i zbog toga što je Crnu Goru nazvao “državolikom tvorevinom”, Mandić je tada poručio da priznaje Crnu Goru, a da je okarakterisao tako “jer je od pravne države udaljena taman onoliko koliko je čovjekoliki majmun udaljen od čovjeka”.

Nakon što je Đukanovićeva vlada u oktobru 2008. godine priznala nezavisnost Kosova, Mandić je, u znak protesta,  štrajkovao glađu 13 dana u parlamentu.

SNS je predvodio do januara 2009, kada je  ujedinjenjem sa Narodnom socijalističkom strankom Momira Bulatovića, formirana nova stranka – Nova srpska demokratija (NSD), čiji je predsjednik i danas. Ta partija postala je 2012. godine dio Demokratskog fronta.  Demokratski front raspao se početkom ove godine, kada je iz saveza izašao Pokret za promjene Nebojše Medojevića, koji je programski bio suvrenistička i građanska partija.

U istoriji DF bilo je epizoda kada su pravljeni vidljivi  otkloni od nacionalističke retorike.  Iako se njegova partija generalno prepoznaje kao proruska i anti NATO,  Mandić je u diplomatskim krugovima zbog tih epizoda dobio oznaku  “prozapadnog srpskog nacionaliste”.

On je, navodi se u depeši Ambasade SAD, koju je Vikiliks objavio 2011. godine, “2007. pokušao da ubijedi članstvo SNS-a da podrži učlanjenje u NATO. U dokumentu pod nazivom Prozapadni srpski nacionalista u Crnoj Gori, piše da je Mandić tadašnjem savjetniku za politička pitanja u Ambasadi SAD rekao da je GO SNS-a odbacio njegovu ideju, tvrdeći da glasači ne bi pristali na to. U depeši se navodi da je, dok je izdvajao značaj Rusije za Crnu Goru, saopštio da pokušava da nagovori partiju da okonča protivljenje NATO-u, nazivajući se “prozapadnim”.

Po ulasku Crne Gore u NATO, Mandić nastavlja sa anti Nato retorikom, izjavljujući i  da će Crna Gora “biti prva zemlja koja će napustiti Alijansu”. Ipak,  pred izbor za predsjednika parlamenta, kao i nakon pada Đukanovićevog DPS u avgustu 2020,  potpisuje dokument, u kom se navodi da će poštovati spoljnopolitičku orjentaciju zemlje.

Iako se Mandić nerijetko pohvali doprinosom za obaranje DPS-a s vlasti, on je na listi koja je tada pobijedila na izborima,  bio na začelju, navodno po želji pokojnog mitropolita Amfilohija.

Mandić je zajedno sa Milanom Kneževićem, prvestepeno  osuđen na pet godina zatvora za navodni pokušaj terorizma 2016. godine, inspirisan iz Rusije.  Mnoštvo je  dokaza da se radi o  montiranom procesu.  Presudu je prije dvije godine poništio Apelacioni sud, a ponovljeno suđenje krenulo je u novembru. Da se protiv njega još vodi proces, kao i onaj u kom se utvrđuje ima li srpsko državljanstvo, bili su neki od argumenata kritičara Mandićevog izbora za šefa parlamenta.

Mandić i Knežević su se nakon sastanka sa Putinom u Beogradu pohvalili da im je Putin tada rekao da su “pravi heroji'” i “da izdrže”.

Mandić  je u međuvremenu ne samo izdržao nego i postao predsjednik parlamenta.

Milena PEROVIĆ