Senzacionalni pomak u istrazi o ubistvu Iva Pukanića je napravljen još u maju ove godine kada je hrvatskom tužilaštvu (Državnom odvjetništvu Hrvatske) iscrpni iskaz dao crnogorski državljanin, koji je od sredine 1990-ih bio partner Stanka-Cana Subotića u poslovima šverca duvana – saznaje izvještač Monitora. Sada je taj svjedok u Beogradu. Od ponedjeljka 19. oktobra ga saslušavaju u istrazi o ,,duvanskoj mafiji”, u kojoj je glavni osumnjičeni Subotić. Iskazi traju i po 10 sati. Ime ovog svjedoka, zbog osjetljivog statusa ne možemo objaviti; nalazi se pod zaštitom srpskog specijalnog tužilaštva za organizovani kriminal. Provjeravaju se okolnosti koje upućuju na otkrivanje naručilaca serije ubistava koja su pratila duvanske poslove, od kojih je Pukanićevo posljednje u nizu. Prvi je na postojanje ozbiljnih prijetnji direktoru Nacionala ukazao Srećko Kestner. On je 2001. dao intervju Pukaniću u kojem je, u dva navrata, govorio o „duvanskoj mafiji”. Proljetos je ovaj hrvatski nedjeljnik objavio Kestnerovu tonsku izjavu iz 2001. godine da će „Pukija probati da ubiju milion posto”.
Kestner je tada objasnio da su „poslali Pukiju više poruka, jedno 20 direktnih i indirektnih poruka da stane sa pisanjem protiv Mila Đukanovića i Subotića”, te da „sada samo biraju čovjeka koji će da ga rokne; oni ubijaju čovjeka ako im pičku pogleda a kako onda neće da ubiju ljude koji kontrolišu medije”.
O prijetnjama Pukaniću možda bi mogao da svjedoči još jedan insajder. Riječ je o Nikšićaninu Veselinu-Vesku Vukotiću, 1980-ih likvidatoru SDB SFRJ (vidi prošli broj Monitora). Ratko Knežević je tvrdio da se Vukotić svojevremeno javio Pukaniću i prenio kako mu je obećano da će, ukoliko ubije njih dvojicu (Pukanića i Kneževića), postupak u Kotoru (gdje je Vukotić 1997. ubio pomorca Duška Boškovića u jednoj diskoteci) biti obustavljen. Vukotić je krajem 2008. izručen Srbiji iz Holandije.
Srpski list Blic je izvijestio kako su napravljeni ozbiljni pomaci u rasvjetljavanju i dva ubistva visokih funkcionera u Beogradu. Hronološki je prvo po redu smaknuće generala Radovana-Badže Stojičića, načelnika Resora javne bezbjednosti MUP-a Srbije, 11. aprila 1997. u beogradskom restoranu Mama mia. Motiv: Stojičić je bio duboko umiješan u šverc cigareta i poželio je da mu se isplaćuje još veći reket. Uslijedila je smrtna kazna, ili, kako je slikovito opisao jedan policijski funkcioner, „Badžu su ubile cigarete”.
Drugi srpski policajac, Miodrag Zavišić, raniji šef policije Novog Sada – sada optužen u aferi šverca duvana Mreža kao saradnik Cana Subotića – na sudu je prošle godine izjavio da je „moguće da Subotić stoji iza ubistva Badže”. Rođeni Badžin brat, Siniša Stojičić, bio je do 1996, prema optužnici, Subotićev saradnik. Konačno, ljetos je Ratko Knežević – nabrajajući Subotića, Đukanovića i Jovicu Stanišića kao članove ,,duvanske mafije” – naveo i da je Stojičić ubijen ,,jer se usudio da reketira gospodina Subotića.”
Kao egzekutor isključivo je pominjan Željko-Maka Maksimović, plaćeni ubica odgovoran, tvrdi se, za niz drugih nerasvjetljenih ubistava iz 1990-ih. Maka je na suđenju tvrdio kako je 1995. imao razloga da vjeruje da je Badžin službenik, policajac Goran Radulović, bio poslat da ga na ulici ubije – preventivno ga je upucao, ,,ovjerio” hicem u glavu, pa je oslobođen odgovornosti pod originalnim objašnjenjem kako je postupao u samoodbrani!
Makina specijalnost, prema tvrdnji bivšeg ministra unutrašnjih poslova Srbije Dušana Mihajlovića, bila je ,,likvidacija funkcionera MUP-a”. Nakon ubistva policijskog generala Boška Buhe navodno je zbrisao u Crnu Goru. Njegov prijatelj, profesionalni falsifikator i slikar Dragan-Tapi Malešević je u intervjuu za list Oko avgusta 2002. (dva mjeseca prije smrti od srčanog udara u policijskoj stanici) tvrdio kako je u drugoj polovini 1990-ih bio izložen prijetnjama izvjesnih struktura MUP-a Srbije, ali da je u Crnoj Gori imao sigurno utočište. ,,Otišao sam u Crnu Goru, tamo se sakrio, a tamo nijesu mogli da me traže, jer su znali da kad sam dolje, da sam mnogo jak, čak i opasan za njih”, kazao je Tapi. Prijetnje su se obnovile u januaru 2002, kada se Tapi opet ,,sklonio u Crnu Goru na 14 dana”.
Tapi je Maku angažovao krajem 1980-ih kao izbacivača u diskoteci Amadeus koju je držao sa Željkom-Arkanom Ražnatovićem. Maka (star 46 godina), sin pukovnika KOS-a, dotad je već prolazio kroz policijske evidencije (prijava zbog nanošenja teških tjelesnih povreda, pokušaj ubistva, itd). Po izbijanju rata na prostoru SFRJ, Maka je dio paravojnih snaga koje kontroliše DB-e Jovice Stanišića, ali i navodni član grupe Amerika – što je operativni naziv korišćen u policijskoj istrazi – na čijem je čelu Crnogorac Vojislav Raičević iliti Vojo Amerikanac iz Danilovgrada (nestao bez traga 1997; njegov spaljeni džip je pronađen na periferiji Beograda).
O Makinim konekcijama sa crnogorskim gangsterima prve informacije stižu 2001. od izvjesnog Srećka, tajnog svjedoka koji sarađuje sa Upravom za borbu protiv organizovanog kriminala MUP-a Srbije. On kao članove grupe Amerika, pored Make, navodi i Ivana Delića, Branislava-Brana Mićunovića i njegovog brata Dula Mićunovića, Veselina-Veska Raičevića (brat Voja Amerikanca), kao i Danilovgrađane: Krsta Stanišića (kum Voje Amerikanca, uhapšen 2006. u Beogradu po ekstradicionom zahtjevu iz Njemačke), Nenada Grgurovića, poznatog i kao Nešo Brada, Pavla-Pašu Đurišića i Veselina-Para Pavličića (neki od njih su u Pobjedi objavili čitulje za svog nedavno ubijenog zemljaka Branislava-Brana Šaranovića).
Veze lica i događaja daju okvirnu sliku odnosa snaga i raspoloženja u kriminalnom netvorku. Krsto Stanišić je avgusta 2006. bio u društvu Sretena Jocića alijas Joce Amsterdama i njegovog kuma Uglješe-Uga Aranitovića (ubijen 2008.) u jednoj kockarnici; tom prilikom su Joca Amsterdam i Ugo uhapšeni. Ugo je bio u vozilu sa Mojkovčaninom Ivicom-Icom Jovanovićem kada je ovaj krajem 2002. izrešetan u Beogradu. Prema iskazu na suđenju svjedoka-saradnika Dejana-Bagzija Milenkovića, šef ,,zemunaca” Dušan-Duća Spasojević je kazao da Ico ,,mora biti ubijen, iako je član ekipe Ivana Delića”. Bagzi je pojasnio kako je Duća ,,vjerovao da Delić radi za crnogorsku DB-e koja štiti Maku Maksimovića, jedinog kriminalca koga se plašio”.
O Ivanu Deliću (star 39 godina) čulo se prvi put krajem 2001. kada je Anketni odbor Skupštine SRJ, kojim je predsjedavao Vojislav Šešelj, istraživao činjenice oko ubistva ministra odbrane Pavla Bulatovića. Zaključak je glasio da je Delić navodni ubica a da je smaknuće naručio srpski biznismen Filip-Cepter Janković. Delić se pozvao na alibi – na dan ubistva 7. februara 2000. godine tvrdi da je boravio sa desetinama svjedoka u Budvi. Nakon što je čuo za ubistvo Bulatovića, Delić je kazao kako je pomislio da možda ima svog imenjaka u Budvi.
Tokom rada Anketnog odbora otišao je i u budvanskoj policiji – čiji je šef u to vrijeme bio sadašnji gradonačelnik Rajko Kuljača – i samoinicijativno dao iskaz u kojem se pozvao na alibi. Delić je tvrdio kako, od diplomiranja na Fakultetu za fizičku kulturu 1996, uopšte nije dolazio u glavni grad Srbije (studije započeo u Sarajevu 1989, a 1992. ih nastavio u Beogradu).
Prije rada Šešeljevog odbora, Delić je bio predmet obrade KOS-a a višednevnu istragu na terenu je predvodio general Aleksandar Vasiljević. Prema podacima KOS-a, Delić je porijeklom iz Mojkovca a otac mu je radio u Libiji gdje je napravio početni kapital za privatni biznis. General Vasiljević je svjedočio kako je Delić bio blizak sa Darkom-Belim Raspopovićem (ubijen 2001. u Podgorici), načelnikom antiterorističke uprave DB-a Crne Gore, ali i nekim šefovima podzemlja. U intervjuu za beogradski NIN Delić 2002. nije negirao ,,poznanstvo” sa Raspopovićem, Branom Mićunovićem i Vojom Amerikancem.
,,Znam ih kao što ih zna i hiljadu drugih. Neću valjda zbog toga da se pravdam”, rekao je Delić i odbacio navode da ,,poznaje” i Andriju Draškovića. Nije demantovan navod iz štampe da ima službeni telefon DB-a Crne Gore.
U susjedstvu Vile Montenegro Caneta Subotića, Delić ima luksuzni hotel Azimut, ali mu aveti prošlosti ne daju mira. Preživio je četiri atentata, posljednji avgusta prošle godine kada je otputovao u Pariz gdje ga hapsi francuska policija i isporučuje Holandiji zbog, tvrdi se, rasvjetljavanja ubistava holandskog državljana Srđana-Serđa Miranovića (u Podgorici, 2006) i Aleksandra-Acike Bulatovića (2003. u Amsterdamu). Serđo je bio kum Joce Amsterdama, ali ne i jedini Crnogorac u njegovom okruženju.
U zagrebačkom zatvoru Remetinac već godinu dana se nalazi Slobodan-Kardinal Đurović, crnogorski državljanin iz Bara, koji je, tvrdi se, bio glavna spona između zločinačke grupe i svoga kuma Joce Amsterdama, navodnog finansijera Pukanićevog ubistva. Kardinal je bio potpuna nepoznanica za javnost što je razumljivo ukoliko je tačno svjedočenje „krunskog svjedoka”, saradnika hrvatskog tužilaštva, da je za Jocu Amsterdama obavljao delikatno ugovaranje, isplate i koordinaciju smaknuća šefa Nacionala.
Kardinal je do sredine 1970-ih bio vojno lice; potom emigrira u Pariz (navodno je ostao na vezi sa KOS-om) gdje se bavio biznisom, pa je – poput Cana Subotića, koji je takođe bio u Parizu – otvorio šnajderske firme. On poznaje Jocu Amsterdama najkasnije od sredine 1980-ih. Prema raspoloživim činjenicama, Kardinal se 2004. nakratko vratio u Bar – u to vrijeme Joca Amsterdam je, nakon hapšenja u Budvi, izdržavao zatvorsku kaznu u Holandiji – da bi se potom preselio u apartman hotela Interkontinental u Beogradu.
Proljetos je Nacional objavio integralno svjedočenje koje je poslužilo za zaključak da „postoje iznimno čvrste indicije da je Pukanićeva likvidacija naručena zbog pisanja o crnogorskoj duhanskoj mafiji”. Prema iskazu ,,krunskog svjedoka”, Kardinal je još 2005. dok je Robert Matanić – osumnjičeni član zločinačke grupe – tada bio u zatvoru u Sremskoj Mitrovici, radio na organizovanju njegovog bjekstva.
Prema krivičnoj prijavi srpskog tužilaštva Joca Amsterdam je 2007. isplanirao Pukanićevo ubistvo. Navodno, to se dogodilo tokom njegovog boravka na Crnogorskom primorju, gdje je, zbog nošenja oružja, uhapšen jedan njegov tjelohranitelj. Mediji su naveli kako je to navodno isplanirano u ,,vili” Kardinala Đurovića, iako on, osim relativno malog nasljeđa, nema u Crnoj Gori upisanu drugu nekretninu. Njegova braća su u Baru poznati biznismeni, vlasnici Zlatne obale i Tropikane.
Nove činjenice o aktivnostima Joca Amsterdama na Crnogorskom primorju dao je Dušan Erceg, koji je u sremskomitrovačkom zatvoru do 2006. dijelio ćeliju sa Robertom Matanićem. Erceg je postao svjedok hrvatskog tužilaštva i tvrdi kako mu je, par mjeseci nakon Pukanićevog smaknuća, ,,jedan osuđenik iz Crne Gore koji ima državljanstvo Srbije”, na mobilnom telefonu pustio snimak na kojem je Matanić ,,na moru, sa ljudima iz Crne Gore, koji su jako poznati”.
Taj snimak sada je u posjedu Državnog odvjetništva Hrvatske, potvrđeno je iz Zagreba izvještaču Monitora. Na njemu se, u restoranu na Slovenskoj plaži u Budvi vide Matanić i Kardinal Đurović u društvu Brana Mićunovića i Radojice-Kobca Božovića, pukovnika bivše Jedinice za specijalne operacije DB-a Srbije i doskorašnjeg direktora FK Zeta.
I Šarići članovi „Amerike”
Dvojica biznismena iz Pljevalja, Darko i Duško Šarić, u objavljenim operativnim podacima srpske policije iz 2006. se takođe navode kao članovi grupe Amerika. Oni su u Srbiji vlasnici dva hotela i splava u Beogradu kod hotela Jugoslavija.
Crnogorske veze
Andrija Drašković je, nakon što je Joca Amsterdam bio na slobodi u Beogradu od 2007. godine, viđan u njegovom društvu na beogradskim splavovima. Drašković je sin Milorada-Miša Draškovića (svojevremeno bio predstavnik beogradskog Jugometala u Milanu) koji je u intervjuu novinaru Marku Lopušini kazao kako je, osim velikog prijateljstva sa generalom Ratkom Mladićem, takođe „veliki prijatelj sa Milom Đukanovićem”. U srpskoj štampi nije demantovan podatak da je Andrija Drašković „drugar i poslovni saradnik sa Željkom-Makom Maksimovićem” i da su obojica „porijeklom iz Crne Gore”. Drašković je rođen na Kosovu a njegovi su porijeklom sa Čeva. Navedeno je kako je „Makin otac, pukovnik KOS-a, bio prijatelj i Vukašina Maraša i Brana Mićunovića”.
Nedavni istup Novaka Đokovića, najboljeg sportiste Srbije svih vremena, protiv vlasti braće Vučić, izazvao je bijes režimskih medija. Vlast ne štedi ni sveštenike ni episkope Srpske crkve koji se usude podržati studente, ili se distanciraju od pljuvačkog rječnika države i vrha SPC-a
Dok Srbiju potresaju protesti više od godinu dana od pada nadstrešnice u Novom Sadu (kada je stradalo 16 osoba i još niko nije odgovarao) sve veći broj eminentnih ličnosti staje na stranu studenata i borbe za pravdu. Nedavni istup Novaka Đokovića, najboljeg sportiste Srbije svih vremena, protiv vlasti braće Vučić je izazvao bijes režimskih medija. Vlast ne štedi ni sveštenike ni episkope Srpske crkve (SPC) koji se usude podržati studente, ili, u najmanju ruku, se distanciraju od pljuvačkog rječnika države i vrha SPC-a.
Sinod SPC-a (crkvena vlada) formirao je 7. oktobra Posebnu komisiju koja treba da ocijeni kako vladika Justin Stefanović vodi Eparhiju žičku sa sjedištem u Kraljevu. Navodno postoje optužbe da na “upitan način” upravlja svojom jurisdikcijom. Vučićevski Srpski telegraf tvrdi da se „protiv Justina pobunila bratija manastira Studenica — koju je pokušao da komercijalizuje”. Navodno je manastirski konak nuđen za iznajmljivanje kao hotel na svjetskim booking platformama. Vučićevci tvrde da Justin „sprovodi teror nad monasima”, vodi „biznis sa manastirskim vinom”, „mulja sa zemljištem na Kopaoniku”….
Sinod je obavezao Komisiju da posjeti vladiku 23. oktobra iako je on tražio odgađanje posjeta za 3. novembar zbog “ličnih obaveza” i odsustva više saradnika. Mitropolit Justin je u objavljenom pismu Sinodu tražio uvid u “izveštaj komisije Patrijaršijskog Upravnog odbora iz jula ove godine a koji se odnosi na kontrole od 25. marta do 9. maja ove godine u Eparhiji”. Julski izvještaj pominje “krajnje zabrinjavajući sadržaj” o stanju u Eparhiji. Za postojanje izvještaja Justin je saznao iz odluke o dolasku Posebne komisije da izvrši “dodatni pregled”.
Interesantan je i sastav Posebne komisije. Rukovodilac je mitropolit bački Irinej Bulović, jedna od udarnih “duhovnih” pesnica vučićevskog režima, i uzdanica Kremlja i KGB Moskovske patrijaršije. Bulović je poznat i po biznisu koji je daleko veći od onog koji se zamjera Justinu. Bulović je poznat i kao duhovni otac sadašnjeg srbijanskog patrijarha i pisac raznih “patriotskih saopštenja” na zvaničnom sajtu SPC-a. Tokom zadnjeg boravka u Moskvi Irinej je sa patrijarhom „informisao“ ruskog diktatora Vladimira Putina da se u Srbiji dešava „obojena revolucija“.
U komisiji je i vučićevski profašistički episkop budimljansko-nikšićki Metodije Ostojić koji je u utorak od policije dobio rješenje suda o privremenom oduzimanju spomenika zločincu i naci-kvislinškom komandantu Pavlu Đurišiću. Spomenik je iz Gornjeg Zaostra ljetos prvo prebačen u lokalnu crkvu, pa onda prenešen u manastir Đurđevi stupovi kod Berana. Policija za sada nije uspjela pronaći spomenik koji je Metodije, koji Đurišića gotovo smatra za svetosavskog sveca, očigledno sakrio. Metodije je ljetos odlikovao srbijanskog gospodara ordenom Svetog Georgija Pobjedonosca prvog reda. Dodijelio je i zahvalnice najzagriženijim funkcionerima vučićevskih partija u Crnoj Gori. Tokom lokalnih izbora u Beranama Metodije je javno pozivao da se glasa kandidatkinja braće Vučić za gradonačelnicu.
U Komisiji je crkvenom biznisu veoma sklon i materijalno situiran protojerej-stavrofor Velibor Džomić. On je ranije služio u Crnogorsko – primorskoj mitropoliji pod vladikom Amfilohijem. Tokom boravka u Podgorici razvio je prisne odnose sa ljudima iz podzemlja ili tzv. kontroverznim biznismenima. Često je navođeno da je redovno u društvu kriminalno – obavještajnog miljea pri vrhu Đukanovićevog režima. U DPS režimskim medijima je dugo stajala zabrana kritike djelovanja i prenošenja skandaloznih izjava Dzomića pod izgovorom da “on je sada na našoj strani”.
Iako je formalni razlog za istragu i dolazak komisije Justinovo upravljanje eparhijom, očigledno je da je glavni razlog istrage njegova podrška građanima i studentima, kao i osuda režimske represije nad srpskim narodom posljednjih godina. Justin je u februaru bio potpisnik pisma koje su šestorica SPC episkopa uputila patrijarhu Porfiriju Periću. U pismu, koje je potpisao i crnogorski mitropolit Joanikije Mićović, osuđene su pljuvačke izjave kruševačkog episkopa Davida Perovića i kvazicrkvenih botova i portala koji su studente nazivali “srpskim ustašama” i “neprijateljima srpskog naroda”. Kao jedini episkop od šestorice koji ima sjedište u Srbiji, ubrzo je počeo dobijati patrijaršijske inspekcije iz Beograda dok su ga kvazicrkveni portali počeli napadati, kao i Joanikija, i tražiti njegovo pokajanje i povlačenje potpisa ako ne želi smjenjivanje. U julu se episkop Justin oglasio nakon policijske represije nad studentima i ostalim demonstrantima tokom protesta u Valjevu i drugim gradovima njegove eparhije. Rekao je “moć nije data radi nasilja… zloupotreba sile ne može doneti mir” i da su “hapšenja i prebijanja rane o kojima govorimo” javno. Krajem oktobra Justin je u manastiru Studenica ugostio i studente Državnog univerziteta u Novom Pazaru i dao im prenoćište na putu za Novi Sad gdje je obilježena godišnjica pada nadstrešnice. Ugošćavanje studenata muslimanske vjeroispovjesti i služenje iftar večere istima je izazvalo bijes nacionalista i kriminalaca i vjerovatno ubrzalo istragu protiv njega. Za sada se Patrijaršija još nije oglašavala za zaključcima i odlukama. U međuvremenu su studenti episkopu Justinu poslali podršku i zahvalnost što je uz njih.
Nisu samo članovi Posebne komisije politički aktivni u borbi za “srpski (krimo) svet”. Nedavno se predsjedniku Jakovu Milatoviću javno obratio Mitropolit zvorničko-tuzlanski Fotije preko eparhijskog portala reagujući na navodno obrazloženje povodom posthumnog odlikovanja mitropolita Amfilohija u Podgorici. Fotije je poručio Milatoviću da je pročitao predsjednikovo obraćanje i da “čudom sam se čudio šta čitam i šta čujem”. Fotije tvrdi da je Milatović rekao da je Amfilohije samo Crnogorac i da ništa nije činio 2006. godine da spriječi odvajanje Crne Gore. Fotije dalje kaže i da je Milatović izjavio da je Amfilohije litije pokrenuo 2019/20. “da bi samostalnost Crne Gore potvrdio i što više je od Srbije udaljio”. Fotije je na kraju zaključio da je Milatovićev stav o litijama “čista laž”. Sve bi se ovo i moglo shvatiti kao političko polemiziranje da je išta od ovoga Milatović stvarno rekao. Tekst Milatovića koji je dostupan online i u video obliku ne sadrži ni jednu tvrdnju Fotija koju on pripisuje Milatoviću. Milatović nigdje nije izjavio da se Amfilohije izjašnjavao kao Crnogorac, ni da su litije organizovane da se potvrdi samostalnost zemlje i udaljavanje od Srbije. Ovakvo “čudom se čudim” saopštenje koje je napisano na “čistoj laži” kako sam autor reče pripisujući je Milatoviću, nije ni malo pobudilo Sinod da se pozabavi javnim blamiranjem vlastitih episkopa. Valja se podsjetiti i da se Bulovićev Sinod ranije oglašavao oko svega i svačega. Episkopu pakračko – slavonskom Jovanu Čulibrku zabranio da dovodi u sumnju komunističko – udbašku brojku o navodnih 700 hiljada žrtava logora Jasenovac koju je vrh SPC prihvatio kao nebesku informaciju. Izgleda da Fotijeve javne izmišljotinje i pripisivanje istih drugom može proći Bulovićevu cenzuru bez problema.
S druge strane, paroh barski Jovan Plamenac je još aprila 2023. javno opisao dešavanja u Sinodu i Patrijaršiji. Plamenac je napisao da je srbijanski vladar (koji po Ustavu ima samo ceremonijalna ovlašćenja) „na sjednici (arhijerejskoga) sabora, iz svoje tašne izvadio kompromitujući materijal, koji mu je pripremila BIA (Bezbedonosno informativna agencija) i rekao episkopima ponaosob: ovo si radio, ovđe si snimljen”. Plamenac je rekao da je to razlog ćutanja episkopata SPC-a na francusko-njemački sporazum o Kosovu i da se “u narodu raspaljuju sumnje i priče da je patrijarh ucijenjen”. Plamenac je nedavno dobio zabranu SPC-a da nastupi na javnom skupu u Beogradu o vantjelesnoj oplodnji.
Ostaje da se vidi kako će se dalje ponašati crnogorski mitropolit Joanikije, koji za sada principijelno ćuti na dešavanja u Srbiji nakon što je potpisao pismo šest episkopa u februaru ove godine. Njemu se takođe može desiti da mu Bulović (sa Markom Parezanovićem) pošalje Posebnu komisiju.
Sinod i Arhijerejski sabor (uz mig Andrićevog venca) lako mogu i ukinuti Mitropoliju crnogorsku ako im se hoće i bez pitanja ikoga u Crnoj Gori.
Novinara Vukovića su zbog besprekornog profesionalnog angažmana predložile renomirane nevladine organizacije iz oblasti medija, no upravo je to i problem vladajućoj većini koja taj izbor nikako da aminuje
Da političari ponekad znaju biti iskreni, pokazala je protekle sedmice predsjednica Administrativnog odbora Jelena Nedović, poslanica Pokreta Evropa sad (PES). Ona je na konferenciji Agencije za audiovizuelne usluge (AMU) preložila nevladinim organizacijama da batale sa predlaganjem Duška Vukovića za člana Savjeta AMU te da kao mjeru kompromisa predlože drugog kandidata: ,,Možda se poslanici usaglase oko tog drugog kandidata jer, ipak, na kraju krajeva, zakon je takav da se u parlamentu bira kandidat”.
Novinara Vukovića su zbog besprekornog profesionalnog angažmana predložile renomirane nevladine organizacije iz oblasti medija, no upravo je to i problem vladajućoj većini koja taj izbor nikako da aminuje.
Posljedica te opstrukcije je da je Savjet AMU od kraja prošle godine u krnjem sastavu sa samo tri od pet članova Savjeta. ,,Vladajuća većina je Agenciju, planski i uz kršenje zakona, ostavila na ivici kvoruma da bi je držali zarobljenom, i to kada se Crna Gora suočava sa ozbiljnim stranim dezinformacionim kampanjama s ciljem da zaustave njen put ka EU i osnaživanje pozicije u okviru NATO. Nezavisni regulator, posebno u ovakvom kontekstu, ne smije biti talac partijskih kalkulacija”, poručili više puta iz NVO(Media centar, Institut za medije, Centar za građansko obrazovanje, Centar za istraživačko novinarstvo, Društvo profesionalnih novinara Crne Gore, Ul Info, Bjelopoljski demokratski centar, Multimedijal Montenegro, NOVA – Centar za feminističku kulturu, Đakomo Adriatic, Centar sjevera, Sua Sponte Bar).koje su predložile Vukovića.
Opstrukcija AMU od strane vladajuće većine traje već 15 mjeseci. Prvo je sam konkurs za izbor članova Savjeta, nakon što je istekao mandat predstavniku nevladinih organizacija iz oblasti medija Milanu Radoviću i Crnogorskog P.E.N. centra Rajku Todoroviću, kasnio. Iako je konkurs trebalo da se raspiše polovinom prošle godine, predsjednik Skupštine Andrija Mandić je to učinio u januaru ove godine, ali je ubrzo poziv povukao, objašnjavajući da to čini ,,zbog tehničke greške”. Od tada Vukovića i i Nika Martinovića, predloženog kandidata ispred Crnogorske akademija nauka i umjetnosti (CANU), poslanici tri puta ne biraju bez ikakvog objašnjenja. Jednostavno im se može.
,,Ne uživam u ulozi lakmus papira koji pokazuje istinski sadržaj i kvalitet aktuelne vlasti, ali ta vlast, izgleda, uživa u tome da ne poštuje zakone koje je sama donijela. Volio bih da znam šta je u mome liku i djelu toliko problematično za parlamentarnu većinu što me čini nepodobnim za člana Savjeta AMU. Tokom konsultativnog saslušanja na sjednici Administrativnog odbora niko od prisutnih nije o meni rekao ništa loše, niti se sporio sa mnom oko nečega. Neki članovi/ce Odbora su samo navirili i nijesu mene i gospodina Nika Martinovića udostojili ni pozdrava, a onda su svi, bez obrazloženja, bili uzdržani kad se glasalo”, kaže za Monitor Duško Vuković.
Posljednji izbor kandidata za Savjet AMU propao je 30. jula kada poslanici na plenumu nijesu dali podršku Vukoviću i Martinoviću. Prije glasanja u Skupštini, a nakon konsultativnog saslušanja kandidata na Administrativnom dobru, na mjesto direktora Direktorata za medije pri Ministarstvu kulture i medija ostavku je podnio Neđeljko Rudović.On je tada kazao da vladajuća većina hoće, po uzoru na one prije njih, političku kontrolu nad Javnim servisom i regulatornim tijelom. Ukazao je da postoje najave da će se članovi upravljačkih tijela Radio televizije Crne Gore (RTCG) i AMU ponovo birati po mjeri političke podobnosti i poslušnosti.
Dva člana Savjeta Agencije za audiovizuelne usluge (AMU) moraju biti hitno izabrana, navodi se u Izvještaju koji je objavila Evropska komisija 4. novembra.
,,Skupština je u julu imenovala tri nova člana Savjeta RTCG-a, ali je više puta propustila da imenuje dva člana Savjeta AMU, čime je značajno prekoračen rok propisan Zakonom o audiovizuelnim medijskim uslugama. Skupština je dva puta poništila konkurs za izbor članova. Dodatno, i u trećem ponovljenom pokušaju, u julu 2025., Skupština ponovo nije imenovala članove Savjeta AMU. Ovakvo stanje onemogućava punu primjenu zakonskog okvira i može imati posljedice po poglavlje 10 u pregovorima sa EU. Crna Gora mora hitno imenovati preostale članove Savjeta AMU“, poručuje se u Izvještaju EK.
Iz Brisela u kontinuitetu upozoravaju da je standard EU da Agencija za audiovizuelne medijske usluge mora biti profesionalna i nezavisna od partijskog uticaja. Medijski zakoni usvojeni u junu 2024. u sklopu tkz. IBAR zakona su stvorili preduslove da se ispuni taj standard EU. Zato je Evropska komisija privremeno zatvorila pregovaračko Poglavlje 10 – Informatičko društvo i mediji. Međutim, ukoliko iz vlasti nastave sa dosadašnjom praksom iz EU prijete ponovnim otvaranjem privremeno zatvorenog Poglavlja 10.
Blokadom Agencije vladajuća većina jasno poručuje da je odluka o snaženju, profesionalizaciji i nezavisnosti ove institucije bila samo privremena, a da je težnja za kontrolom stalna. O kakvoj se neozbiljnosti radi, govori i činjenica da je poslanica Nedović nakon što je njena izjava o ,,kompromisu” izazvala smijeh u sali dala dodatno objašnjenje: ,,Nijesam rekla da predlože drugog kandidata, nego da je eventualno postojalo više prijavljenih kandidata, možda bi se jedan od njih izabrao i imali bi potpun Savjet. Samo da se ispravim jer sam pogrešno shvaćena i kolegama u publici je to očigledno bilo smiješno”.
Iako bi političari željeli da biraju dok ne izaberu one koji su njima po volji, sudeći prema najavama tu vrstu izbora neće imati. Nevladine organizacije koje su ga ranije podržale istakle su da i dalje čvrsto stoje iza kandidature Dragoljuba Vukovića za člana Savjeta AMU, pa će ga i po četvrti put preložiti. Nadaju se da ni CANU neće odustati od svog kandidata.
,,Pošto oni koji me žele vidjeti u Savjetu AMU ne kane odustati, a ja nemam obraza da se povučem, ostaje da vidimo kako će se ova studija slučaja okončati. U međuvremenu nijesam učinio ništa što bi me diskvalifikovalo kao čovjeka i profesionalca”, kaže Vuković za Monitor.
Goran Đurović, direktor Media centra, jedne od organizacija koja je predložila Vukovića, kaže da političke partije i dalje da imaju kontrolu nad institucijom koja može da ,,sankcioniše medije kada krše zakon, kada šire govor mržnje ili da zabrani emitovanje sadržaja medija iz država regiona kada se podstiče mržnja, diskriminacija, vrijeđaju pripadnici etničkih zajednica, kao što je slučaj sa medijam iz Srbije, Pink, Happy”.
I pored upozorenja Skupština još nije raspisala javni konkurs za izbor nedostajućih članova Savjeta Agencije za audiovizuelne medijske usluge. Četvrti po redu za kandidate koje predlažu medijske NVO i CANU.
Skupština je početkom oktobra trebala da raspiše i javni konkurs za člana Savjeta iz reda Univerziteta, jer Zakon o audiovizuelnim medijskim uslugama nalaže da se poziv objavi šest mjeseci prije isteka mandata. Poziv bi trebalo raspisati i u decembru, jer za dvoje članova mandat ističe u junu naredne godine.
Savjet trenutno ima tri člana, od propisanih pet, a čine ga dr Branko Bošković, predstavnik Univerziteta (mandat traje do aprila 2026. godine),Edin Koljenović, predstavnik NVO koje se bave zaštitom ljudskih prava i sloboda (mandat traje do juna 2026. godine) i prof. dr Andrijana Nikolić, predstavnica udruženja komercijalnih emitera (mandat traje do juna 2026. godine).
Ako novi kandidati ne budu po volji vladajuće većine, zna se šta slijedi.
Premijer brani vladinu odluku o“privremenom“ uvođenju viza građanima Turske, insistirajući da je „riječ o mjeri zasnovanoj na bezbjednosnoj procjeni, a ne na pojedinačnim incidentima“. Kao da ne primjećuje da su te procjene zasnovane na pogrešno utvrđenim činjenicama. Pošto bi, u tom slučaju, morao postaviti pitanje odgovornosti, svoje ili svojih saradnika
Jedna greška proizvela je drugu, druga treću… Onda je izvršna vlast riješila da se iz problema koji su eskalirali demonstracijom nasilja i mržnje protiv građana Turske koji borave u Crnoj Gori, te odlukom Vlade da im ukine bezvizni režim, izvuče tako što će prevrnuti stranicu. Započeti neku novu priču kao da te prethodne nije ni bilo. Uz nadu da ih preskočena lekcija neće stići u nekom još nezgodnijem trenutku.
Bez objašnjenja, izvinjenja i preuzimanja odgovornosti.
Dvojica državljana Azerbejdžana (33 i 45 godina), osumnjičena da su 27. oktobra na Zabjelu učestvovala u tuči u kojoj je povrijeđen M.J. iz Podgorice, uhapšena su na graničnom prelazu Božaj prilikom pokušaja da napuste Crnu Goru. „Nakon dovođenja lica u službene prostorije Odjeljenja bezbjednosti Podgorica, sprovedene detaljne kriminalističke obrade i pregleda, nedvosmisleno je utvrđeno da su J.M. i E.M. sa još dva lica, čiji je identitet poznat policiji, učestvovali u navedenom događaju“, navedeno je u saopštenju Uprave policije.
Hapšenje je uslijedilo dan nakon što je Viši sud ukinuo pritvor dvojici prethodno privedenih (državljani Turske i Azerbejdžana). Oni su, uz pomoć snimaka nadzornih kamera iz naselja u kome stanuju, dokazali da nijesu bili učesnici poslijeponoćnog sukoba ispred kafane Komanka. Iz policije su saopštenjem objasnili i tu zabunu: „Prilikom sprovođenja radnje prepoznavanja osumnjičenih lica, oštećeni M. J. je direktnim prepoznavanjem, pred državnim tužiocem, nedvosmisleno ukazao i prepoznao dva osumnjičena lica – strane državljane, što je poslužilo kao osnov za preduzimanje daljih mjera i radnji – zadržavanje lica…“.
Time se ne završava niz nedvosmislenoutvrđenih činjenica za koje se, naknadno, pokazalo da su neistinite. Počev od tvrdnji poznatih i nepoznatih autora da više od sto hiljada Turaka u Crnoj Gori pljačka, otima djecu, siluje i ubija. Navodno, prema pripremljenom planu i, uglavnom, nekažnjeno.
Vlast se na jedvite jade nakanila da javnosti predoči zvaničan podatak po kome je državljana Turske koji borave u Crnoj Gori desetostruko manje (oko 13 hiljada). Onda su mediji, a ne Vlada ili resorno ministarstvo, podsjetili na službene evidencije koje pokazuju da su turski državljani, prema broju evidentiranih krivičnih djela koja su počini stranci, tek na šestom mjestu. Iza Srbije, BiH, Albanije, Kosova i Rusije. Dok je Turska zemlja iz koje je tokom ove godine prispio nejveći iznos stranih investicija u Crnu Goru.
Sporno je, duže od deset dana, i mnoštvo detalja sukoba koji je bio neposredan povod za opasna dešavanja na ulici i u državnim institucijama. Da li su stranci, tri državljanina Azerbejdžana i jedan Turske, bili ti koji su „dobacujući nešto na turskom jeziku“ inicirali sukob u kome je povrijeđen M.J? Jesu li oni jedini koji su u taj sukob ušli potpomognuti hladnim oružjem? Zašto su Upravi policije trebala dva dana da demantuje navode o sedam ubodnih rana, i obavijesti da je, prema nalazu ljekara, povrijeđeni u tuči zadobio lakše tjelesne povrede? Da li je policija na vrijeme obaviještena o sukobu u kome ima povrijeđenih i šta je uradila tim povodom prije nego je na podgoričkim ulicama počeo lov na „turke“?
A sjutradan: Ko je organizovao i okupio grupu mladića koja je na Zabjelu, pokušavajući uzeti pravdu u svoje ruke, krenula u potjeru za grupom stranaca koju su, možda, prepoznali kao aktere prethodnog sukoba? Ili im je, možda, bilo dovoljno to što presretnuti liče na (pokazalo se – pogrešno) identifikovane neprijatelje. Da li su pripadnici policije uradili sve kako treba kada su priveli progonjene, a progonitelje ostavili da kliču „ubi Turčina“? U prisustvu ministra unutrašnjih poslova Danila Šaranovića koji je ustvrdio „znamo sve šta se desilo“. Da bi se pokazalo kako ne znaju skoro ništa. Ili taje to što znaju. Da li je premijer Milojko Spajić, te večeri, samoinicijativno ili na nečiji podsticaj i prezentovane podatke najavio hitno ukidanje bezviznog režima za građane Turske?
Umjesto makar jednog preciznog odgovora, iz Uprave policije su, „u cilju sprječavanja širenja dezinformacija”, najavili da će „nadležno državno tužilaštvo u daljem toku postupka, vršiti detaljnu analizu i potrebna vještačenja u cilju potpunog razjašnjenja događaja“. Paralelno, iz tužilaštva je stiglo obavještenje da je formiran predmet kako bi se utvrdilo „da li u radnjama bilo kojeg lica ima elemenata krivičnog djela izazivanje nacionalne, rasne i vjerske mržnje”. Naknadno, stigla je i nezvanična informacija o pokretanju postupka protiv ranjenog mladića zbog sumnje da je dao lažan iskaz.
Mnogo najavljenog a premalo urađenog da se adekvatno odgovori na lavinu pogrešnih pretpostavki, brzopletih odluka i zapaljivih reakcija koje su ugrozile građanski mir u zemlji i odnose Crne Gore sa jednim od ključnih ekonomskih partnera i (NATO) saveznika na Balkanu.
Vlada je odluku o „privremenoj suspenziji“ bezviznog režima za građane Turske donijela dan po Spajićevoj najavi. Bez održavanja sjednice. „Prilikom donošenja ove odluke Vlada Crne Gore polazi prevashodno od potrebe da očuva javni red i bezbjednost svih građana“, saopšteno je u obrazloženju. Odluka je ostala na snazi i nakon što se pokazalo da su učesnici tuče bili, u velikoj većini, državljani Crne Gore i Azerbejdžana. Usput, Azerbejdžan je, za razliku od Turske, ostao na listi zemalja za čije građane EU traži ukidanje bezviznog režima prilikom dolaska u Crnu Goru. A mi ih ne damo.
Potom je potpredsjednik Vlade i ministar vanjskih poslova Ervin Ibrahimović izjavio da nije glasao za odluku koja se, prvenstveno, tiče resora u njegovoj nadležnosti. Uz poruku kako odnosi Crne Gore i Turske ne mogu biti ugroženi bilo kojom odlukom. „Ovi nesretni događaji moraju nas naučiti da čuvamo prijateljstvo, ali i da svi koji šire sjeme islamofobije i ksenofobije moraju odgovarati“, kazao je Ibrahimović. Lijepo zvuči, ali ne izgleda baš realno.
Ambasador Turske u Crnoj Gori Bariš Kalkavan poručio je iz Bara, gdje je obišao radnje turskih državljana koje su zapaljene, pa obnovljene uz pomoć komšija i privrednika iz Bara, da će Turska odgovoriti recipročnim mjerama ukoliko odluka o uvođenju viza njenim državljanima ne bude povučena. “Crnu Goru svake godine posjeti skoro 200.000 turskih turista, očekujemo da će se vizni režim uskoro ukinuti i da će turski turisti moći doći u ovu prelijepu zemlju sa mirom uma. Suočeni s nedavnim dezinformacijama, ksenofobijom, strahom i mržnjom, povjerenje u institucije i vladavinu prava bio bi najprikladniji odgovor“, saopšteno je iz Ambasade Turske, „veza između naših naroda je dovoljno jaka da prevaziđe sve teškoće i osujeti igre određenih krugova“.
Premijer Spajić brani vladinu odluku insistirajući da je „riječ o privremenoj mjeri zasnovanoj na bezbjednosnoj procjeni, a ne na pojedinačnim incidentima“. To što su bezbjednosne procjene, ukoliko stvarno postoje, zasnovane na pogrešno utvrđenim „nespornim“ činjenicama – ne primjećuje. Pošto bi, u tom slučaju, morao postaviti pitanje odgovornosti, svoje ili svojih saradnika. To mu ne pada na pamet. A da zbog osjećaja odgovornosti za propuste tokom ovih događaja, podnese ostavku niko se ni iz Vlade ni iz vrha policije nije javio. Pritiska javnosti ionako nije bilo.
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
INTERVJU4 sedmice