Zelene pijace ili tržnice mjesta su od posebnog značaja u svakom gradu, tu se ogleda duh, način života, bogatstvo i kultura njegovih stanovnika. Pijace su mjesto susreta, kupovine, prezentovanja proizvoda i preduzetništva. U pojedinim svjetskim metropolama neka od ovakvih mjesta imaju karakter kulturno-istorijskog spomenika i uživaju zaštitu države. Pijace predstavljaju i važan dio turističke ponude jer se na njima može procijeniti kakvi su, u kulturološkom i svakom drugom pogledu, ljudi koji u tom mjestu žive.
Zelena pijaca u Budvi je odraz haotičnog i komunalno neuređenog grada u kome privatni interes povlašćene manjine dominira u svakom segmentu društvenog života, pa i u domenu organizovane prehrane građana.
Nema grada u Crnoj Gori niti u bližem okruženju da je glavna gradska pijaca u stopostotnom privatnom vlasništvu, kao što je to slučaj u Budvi.
Pijaca je vlasništvo preduzetnika Miodraga Mitrovića koji je do ovog objekta došao kupovinom zgrade tržnog centra zajedno sa tržnicom 2010. godine od prethodnog vlasnika, privatne firme Montenegropromet.
Budvanskom je pijacom godinama upravljalo društveno preduzeće Jadran trgovina čija je bila i zgrada tržnog centra. Nakon privatizacije većinski vlasnik Jadrana, preduzeća ogromne vrijednosti sa velikim brojem nekretnina postao je fond HLT, nakon čega je preimenovano u Montenegropromet AD.
Poznati budvanski biznismen Mitrović, vlasnik lanca samousluga Megapromet i poslovni partner Opštine, postao je vlasnik pijačnog prostora jer se lokalna uprava ni tada, a ni ranije nije potrudila da ovaj komunalni objekat zadrži ili ga izmjesti i upravlja njime u skladu sa zakonom.
Komunalne djelatnosti su poslovi od javnog interesa kao nezamjenljiv uslov života i rada građana i njihovo obavljanje obezbjeđuje i uređuje jedino lokalna samouprava preko javnih komunalnih preduzeća, određeno je Zakonom o komunalnim djelatnostima.
Pijacama mogu upravljati i privatni preduzetnici ali na osnovu ugovora o javno-privatnom partnerstvu, povjeravanjem poslova na određeni rok na osnovu javnog oglasa ili koncesijom, što u slučaju budvanske pijace nije napravljeno.
Zakon izričito propisuje da svojina komunalne infrastrukture, objekta za obavljanje ove djelatnosti može biti samo lokalne samouprave, odnosno Crne Gore.
Mitrović je dobio saglasnost Opštine da na svom posjedu zadrži i vodi gradsku pijacu na način koji su građani Budve osjetili po svom novčaniku jer plaćaju najviše cijene poljoprivrednih proizvoda u zemlji. Cijene voća, povrća, mlječnih prozvoda i ribe, dostižu vrtoglave cifre.
Budvanska pijaca je puna preprodavaca i nekvalitetne robe jer proizvođači iz Grblja i sela oko Cetinja, Crmnice i Bara, koji su gravitirali budvanskoj pijaci, nemaju novca da plaćaju visoki zakup tezgi i okreću se susjednim gradovima sa daleko povoljnijim uslovima.
U poređenju sa načinom gazdovanja pijacama u gradovima na Crnogorskom primorju primjer Budve je šokantan. Pokazuje koliko se moćnici ugrađuju čak i u cijene krompira, paprike i paradajza.
U novoj zgradi opštinske uprave u Tivtu smještena je tržnica na kojoj mjesečni najam radnog stola dužine 1 metar iznosi 60 eura, dok dodatni kaskadni sto staje 30 eura. Obično se uzimaju po dva što zakupca staje 180 eura mjesečno.Slična ponuda u Budvi staje od 350 do 450 eura.
Godišnji najam prodajne tezge dužine 180 cm na pijaci u Baru iznosi od 492 eura do 1.800 sa PDV-om, zavisno od njenog položaja i vrste proizvoda.
Za tezgu dužine 2,2 m u Budvi za godinu treba platiti 3.800 eura uz popust od 10 odsto ukoliko je plaćanje u gotovini, dok prodavci ribe na budvanskoj pijaci tezgu plaćaju fantastičnih 7.000 eura. Vitrina za prodaju suhomesnatih prozivoda postavlja se po cijeni od 15.000 eura.
JP Komunalno u Kotoru nudi razne varijante iznajmljivanja, 15 tezgi u ljetnjem periodu izdaju se putem licitacije dok ostale mogu da se rezervišu na godišnjem nivou.
Godišnja rezervacija stola dužine 1,20 m staje 192,60 eura, što je obično namijenjeno prozvođačim sa sela. Pijačna uprava je u obavezi da čuva mjesto do 8 sati izjutra, nakon čega može da ga izda drugome.
Godišnji zakup 14 prodajnih mjesta za ribu ide na javnu licitaciju sa početnom cijenom od 100 eura.
Niske cijene zakupa tezgi nadomjeste se plaćanjem dnevnih pijačnih taksi od 3,70 do 7,49 eura. Za one koji svoje proizvode na kotorsku pijacu donose samo pijačnim danima koji predstavljaju poseban ritual u primorskim gradovima i priliku da se kupuje direktno od proizvođača, obezbijeđen je zakup stola za godinu dana po cijeni od 58 eura.
U Budvi takva mogućnost ne postoji.
Obezbjeđenje javnog interesa u obavljanju komunalne djelatnosti vrši se davanjem saglasnosti na cjenovnik usluga od strane skupštine lokalne samouprave.
Odbornici SO Budva lišeni su te zakonske obaveze pa se cijene na pijaci u Budvi formiraju prema slobodnom nahođenju privatnog vlasnika. Visoke namete zakupci ugrade u cijenu svojih proizvoda a ceh aranžmana plaćaju građani i turisti.
Pijace obezbjeđuju dobar izvor prihoda lokalnim upravama ali ih se Budva iz nepoznatih razloga odrekla. JP Komunalno Tivat prihodovalo je za 2011. godinu 82.000 eura od zakupa pijačnih tezgi, pa se na osnovu toga može naslutiti koliki se prihod ostvaruje u Budvi, na koji lokalna uprava nema kontrolu.
U pojedinim primorskim gradovima obezbijeđeni su posebni uslovi za prodaju osjetljivih proizvoda, hladnjače i komore za ribu, klime u zatvorenim prostorima, dok su slične inovacije i savremena tehnologija na najskupljoj pijaci nepoznanica.
U Beogradu, na primjer, uprava gradskih pijaca postavila je vazdušne zavjese na ulaze u hale sa mlječnim prizvodima koje sprečavaju prolaz insekata, prašine, neprijatnih mirisa i toplog vazduha.
Budvanskom se pijacom u vrelim ljetnjim danima miješaju teški mirisi ribe, ustajalog voća i povrća i javnog wc-a i amonijaka koji oštrim zadahom prosto „ubija”, a muve šetaju po siru, ribi i ostaloj hrani dok ih prodavci nonšalantno rastjeruju rukama.
Visoke cijene zakupa Mitrović opravdava velikim ulaganjima u modernizaciju pijace, koja golim okom nije vidljiva. Opštinske komunalne i sanitarne inspekcije zaobilaze ovo mjesto u širokom luku, higijena je na zabrinjavajućem nivou, vitrine sa mlječnim prizvodima postavljene su uz tezge na kojima se prodaje riba na suvom, bez leda i hladnjaka, neposredno pored wc-a, odakle se pijacom sliva prljava voda preko koje kupci kljačkaju u letnjoj obući.
Pijaca je smještena u prizemlju tržnog centra, u poluzatvorenom zagušljivom prostoru, bez ventilacije. Do nje je teško stići kolima a još teže pješice, zbog ponižavajućeg provlačenja između načičkanih vozila. Glavna gradska pijaca turističke metropole raspolaže sa desetak parking mjesta smještenih u uskom, gotovo neprohodnom tunelu iza velelepnog tržnog centra Plaza.
Tih nekoliko parking mjesta pokriva potrebe velike samousluge i tržnog centra na spratu Megaprometa, pa se može samo zamisliti kakva atmosfera vlada ispred ovih hramova budvanske privatizacione i urbanističke zbilje.
Koliko do juče pijaca je raspolagala sa prostranim parkingom i trgom sa palmama i zelenilom na kome se sada uzdiže kontroverzni stambeno-poslovni centar Plaza.
Sudeći po brizi koju lokalna uprava pokazuje za život rađana koji je otežan do granica izdržljivosti, Budvani su postali brojevi na izbornim listićima.
Prodato je sve što im je služilo ali je i pored toga Budva najzaduženiji grad u zemlji i turistički centar bez duše, bez biblioteke, bioskopa, pozorišta. Prodata je gradska tvrđava Citadela, filmska kuća Zeta film sa domom kulture, prodaju se legati i zadužbine, parkovi i trgovi, pa zašto ne bi i glavna pijaca na kojoj se hrane.
Branka PLAMENAC
ČEGA SE BOJE KRUPNE RIBE
A za kuma – zatvor
Izdvojeno2 sedmice
FOKUS3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
FOKUS2 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno2 sedmice