Crnogorske privrednike, političare i analitičare pitali smo šta je obilježilo crnogorsku ekonomiju u 2017. A šta očekuju da bi je moglo obilježiti u narednoj godini

SUZANA RADULOVIĆ, GENERALNI SEKRETAR UPCG: Čekamo novi zakon o radu

I pored određenih pozitivnih kretanja koja su se desila, 2017. godina je bila i teška i izazovna, posebno za mala i srednja preduzeća koja čine oko 99 odsto privrede Crne Gore. Prema posljednjim podacima CBCG (od 30. novembra), na listi onih čiji su računi u blokadi nalazi se čak 12.711 preduzeća i preduzetnika, što je više u odnosu na stanje iz oktobra. Dodatno, treba podsjetiti da članstvo UPCG iz dana u dan ukazuje da redovno poslovanje preduzeća otežavaju nestabilan i nepredvidiv regulatorni okvir, problemi u implementaciji zakonskih rješenja, siva ekonomija i nelojalna konkurencija, otežana naplata potraživanja, neujednačena praksa u postupanju upravnih i sudskih organa (naročito inspekcijskih), neodmjerena kaznena politika kojom se (često) zanemaruje težina prekršaja i ekonomska snaga obveznika, kao i brojni fiskalni i parafiskalni nameti na nivou države i lokalnih samouprava – što su potvrdili i podaci iz istraživanja koje je UPCG objavila 24. novembra, u okviru svog Izvještaja o parafiskalitetima u Crnoj Gori.

Nakon dvije godine, tripartitna radna grupa je konačno završila rad na kreiranju Nacrta Zakona o radu. Iako isti sadrži određena rješenja koja su kvalitetnija u odnosu na ona regulisana važećim zakonom, postoji izvjesna bojazan od amandmanskog djelovanja u Skupštini koje može dovesti u pitanje obezbjeđenje suštinske zaštite i zaposlenih i poslodavaca.

U dijelu procesa pristupanja Crne Gore u EU, otvorena su nova pregovaračka poglavlja, što ukazuje na napredak po pitanju sprovođenja reformi i ispunjavanju kriterijuma za članstvo. Takođe, važan događaj koji je obilježio 2017. godinu je ulazak Crne Gore u članstvo NATO od kojeg se očekuje da, uz obezbjeđenje političke stabilnosti, na duži rok doprinese i podrži ukupne procese ekonomskog razvoja zemlje.

Izgradnju autoputa Bar–Bo¬lja¬re koja je u toku, uz evidentan infrastrukturni značaj, karakterišu i ekonomske performanse prepoznate kroz angažman domaćih preduzeća, njihovo povezivanje sa stranim partnerima, kao i otvaranje novih radnih mjesta.

Iako donešene 2017. godine, mjere fiskalne konsolidacije obilježiće ekonomske aktivnosti i tokom 2018., posebno u smislu uvećanja opšte stope PDV na 21 odsto. UPCG brine da će povećanje PDV-a uticati i na povećanje opšteg nivoa cijena, smanjenju kupovne moći stanovništva i na pad potražnje, što će se negativno odraziti na sposobnost plasiranja proizvoda i usluga od strane preduzeća, i samim tim na njihove prihode.

Mjere koje su predložene predstavljaju „najlakši” mehanizam prikupljanja javnih prihoda. Povećanje stope PDV, uvođenje novih akciza i povećanje postojećih su mjere koje dovode do uzimanja novca iz skoro praznih džepova privrede i građana. Šta može biti rezultat ovih mjera? Upravo kontra efekat, smanjeni prilivi sredstava u Budžet uslijed opšteg pada kupovne moći građana te dodatnog slabljenja privrede. Pitamo se da li je ovo stvarno scenario koji želimo da se desi u narednom periodu.

Takođe, za narednu godinu je najavljeno da će nacionalni Socijalni savjet raspravljati o mogućnosti povećanja iznosa minimalne zarade, kao i promjeni metodologije obračuna iste. Shodno tome, inicijativa UPCG će biti usmjerena ka tome da se razmotri uvođenje neoporezivog dijela osnovne zarade.

UPCG očekuje da će 2018. obilježiti intezivniji rad Vlade na suzbijanju sive ekonomije, ukidanju brojnih postojećih parafiskalnih nameta, kao i eliminisanju svih ostalih vidljivih i nevidljivih biznis barijera koje vode stvaranju ambijenta za održiva preduzeća.

MLADEN BOJANIĆ, EKONOMSKI ANALITIČAR

MONITOR: Šta je obilježilo crnogorsku ekonomiju u 2017. godini?
BOJANIĆ: Dodatnim bogaćenjem već privilegovanih pojedinaca ostali građani nisu postali bogatiji.

MONITOR: Šta će obilježiti 2018-u?
BOJANIĆ: Ekonomija Crne Gore zavisiće od Vlade koliko i izgradnja autoputa od ministra saobraćaja Osmana Nurkovića.

DEJAN MIJOVIĆ, EKONOMSKI ANALITIČAR I ČLAN PREDSJEDNIŠTVA URA: Postali smo klijenti MMF i SB, slijedi rasprodaja

Ispunila su se, nažalost, tačnim upozorenja stručne javnosti da će dugo odlaganje strukturnih reformi i gradnja parčeta autoputa od Smokovca do Mateševa za 1,2 milijarde eura dokrajčiti budžet i da će Crna Gora na duže vrijeme postati klijent MMF i Svjetske banke (SB). Crnogorska vlada se bez njihove podrške više ne može zaduživati ni radi otplate kredita a one za uzvrat zahtjevaju strogu štednju, tj. smanjenje plata, penzija i socijalnih davanja koji će najmanje tri godine usporiti privredni rast i zapošljavanje. Uz to, međunarodne finansijske institucije i Evropska komisija su stavile veto i na državno finansiranje sljedećih dionica autoputa, pa će ispasti da smo milijardu uložili u Ski rezort Bjelasica. Svega ovog ne bi bilo da je prije par godina prioritet dat ulaganju u manje ali produktivnije investicije širom države. Pitanje je, međutim, da li bi isti donosioci odluka drugačije postupili da su to tada znali, jer je njima i njihovim građevinskim tajkunima ovo parče autoputa znatno podiglo standard.

U narednom periodu možemo očekivati znatno ubrzanje napora da se rasprodaju preostala državna preduzeća, uključujući i Elektroprivredu Crne Gore, jer se jedino od njene potpune privatizacije u kratkom roku mogu očekivati značajniji prihodi koji mogu amortizovati nezadovoljstvo zbog prinudnih mjera štednje i osigurati opstanak postojeće garniture na vlasti. Pošto je usvojen i novi Zakon o planiranju prostora koji je izuzeo opštine i građanstvo iz procesa odlučivanja, od dosadašnih vlastodržaca se takođe mogu očekivati znatno agresivniji pokušaji rasprodaje preostalih prestižnih lokacija na primorju, kao što su Buljarica, Jaz, Kraljičina plaža, Valdanos, Ada Bojana, Boka i druge, uz znatnu ,,efikasniju” eksproprijaciju većinskog privatnog zemljišta. To je možda nepopularno, ali kreativnijih i manje bolnih projekata za sada nema ni u nagovještaju.

ALEKSA LUKIĆ, GLAVNI IZVRŠNI DIREKTOR ERSTE BANKE: Turizam i autoput pogurali BDP

Godinu su, globalno gledajući, obilježili geopolitički događaji, odmjeravanje ekonomskog i političkog uticaja velikih sila, događaji na Bliskom istoku, pregovori o Bregzitu. Crna Gora je takođe dio te šire slike, što se možda najkonkretnije potvrdilo ovogodišnjim prijemom u Sjevernoatlantsku alijansu. Taj događaj će svakako imati i efekte na lokalnu ekonomiju.

U ekonomskoj sferi, najupečatljiviji događaj u ovoj godini u Crnoj Gori je snažan rast BDP-a, mnogo jači od očekivanog i planiranog, a koji je ostvaren zahvaljujući izuzetno dobroj turističkoj sezoni koja je ostvarila dvocifreni rast i realizaciji infrastrukturnih projekata. Konkretno, gradnja dionice auto-puta je doprinijela rastu ekonomije, a ohrabruje to što je realizacija tog kapitalnog projekta „povukla” sa sobom i domaće kapacitete u sektoru građevine, transporta, trgovine… Već je izvjesno da će BDP porasti za više od četiri odsto u 2017.

U sektoru finansija su dešavanja pozitivna, ključni pokazatelji unaprijeđeni, banke mogu da kvalitetno podmire potrebe privrede i građana, kamatne stope su nastavile silazni trend, procenat „loših” kredita u sistemu je značajno niži. Na drugoj strani, ostaje briga zbog neravnoteže u spoljnoj trgovini, visoke stope nezaposlenosti, posebno među mladima u Crnoj Gori, uticaja rasta poreskog opterećenja na konkurentnost privrede, investicije i potrošnju.

Posljednji kvartal ove godine obilježile su pozitivne poruke iz rejting agencija – izmjena izgleda rejtinga iz negativnog u stabilan, a što je efekat poteza u sferi konsolidacije javnih finansija. Konsolidacija i upravljanje javnim dugom ostaće u fokusu i u narednim godinama. U narednoj godini, kako bi bile ostvarene neophodne stope rasta, važna je realizacija najavljenih investicionih projekata. Najavljena ulaganja u turizam i energetiku mogu biti dobra prilika za razvoj lokalnih biznisa i rast standarda lokalnog stanovništva.

ALEKSANDAR DAMJANOVIĆ, POSLANIK: Podsticaj sivoj ekonomiji

Tekuća godina nije donijela ekonomski napredak, niti rast životnog standarda najvećeg broja crnogorskih građana. Neodgovorno upravljanje javnim finansijama je rezultiralo tzv. Sanacionim planom koji se najvećim dijelom oslonio na mjere štednje kroz ukidanje stečenih prava iz oblasti socijalne zaštite, dok su na drugoj strani povećane akcize na duvanske proizvode kao još jedan udar na budžet prosječnog građanina. Povećanje stope PDV-a i još jedno povećanje akciza su mjere sa kojima će Vlada nastaviti i u narednoj godini, dok se o progresivnoj stopi poreza na dohodak ili povećanju poreza na dobit ne razmišlja. Nema ni adekvatnih mjera za svođenje sive ekonomije na prihvatljiv nivo, a u sivoj zoni se nalazi svaki treći evro u Crnoj Gori, a obuhvata i tržište cigareta i rada na crno i neplaćanje boravišne takse…

Uz stidljivo popravljanje dinamike radova na autoputu, kao i uz rast turističkog prometa koji nema svoj adekvatan iskaz u realnoj naplati državnih prihoda iz te oblasti, nije došlo do realizacije investicije u drugi blok Termoelektrane, iako je tokom cijele tekuće godine javnost ubjeđivana da je početak radova na pomolu (vijest o raskidu ugovora sa Skodom Praha stigla je nakon izjave našeg sagovornika – primjedba Monitora). Nije razriješena ni svojevrsna pat pozicija u trouglu Vlada – A2A – EPCG, sa represkusijama i na status Rudnika uglja, niti je uspiješno završen pokušaj privatizacije Luke Bar. Kontraverzan aranžman izdavanja pod zakup Ulcinjske rivijere biće na provjeri naredne godine, kao i ostale investicije koje se odvijaju usporenom dinamikom poput Luštice, ili Porto novi, a dominantan uticaj na ekonomske tokove, sudeći bar po predloženom budžetu, imaće dinamika predviđenih radova na dionici autoputa, a naravno i cijena tih radova.

Javnost i dalje nije u prilici da se upozna sa dosadašnjim odnosom cijene koštanja realizovanih aktivnosti i stanja na terenu, a ta netransparentnost može svima nama da se vrati kao bumerang u nekoj kasnijoj fazi, naročito u slučaju prekoračenja predviđenih rokova ili povećanja cijene investicija.

Priredio: Zoran RADULOVIĆ

Komentari