MONITOR: Pošto je Vaša doktorska teza Evropska unija i budućnost nacionalno-teritorijalne države, a situacija u EU je i inače aktuelna, molim Vas da za početak ovog razgovora objasnite kakva je organizacija Evropska unija – federacija ili konfederacija?
JOVANOVIĆ: Sasvim sigurno, Evropska unija nije konfederacija. U stvari, ona to nikada nije ni bila. To jest, kada je u pitanju istorijat ove organizacije, nemamo ono istorijski prepoznatljivo transformisanje kakve konfederacije u federaciju. Već je Evropska zajednica za ugalj i čelik, začetnik EU, koncipirana kao neka vrsta federacije, neslična bilo kojoj do tada, pa i do danas poznatoj međunarodnoj organizaciji… strogo izbjegavajući konfederalni model. Otuda, ovdje makar samo provizorno i prema principium exclusi tertii formalne logike, možemo odgovoriti jasno i jednostavno: Evropska unija je federacija.
Naravno, to je jedan lapidaran odgovor, takav u kojem se svjesno previđa dosta toga zarad onoga što je suštinsko u pojmu ili pojavi, kao kada umjesto 9, 58 kažemo 10.
MONITOR: Vaša teza je da evropske integracije u osnovi podražavaju izgrađivanje i nastajanje moderne nacionalno teritorijalne države…
JOVANOVIĆ: Da. No prije nego što na to odgovorim samo da napomenem nešto što nije suvišno napomenuti. Naime, kada govorimo o EU kao o federaciji, mi zapravo govorimo o EU kao o državi. A i kako bi moglo biti drugačije?
Razumije se, ovdje se koncept federacija koristi manje ili više u striktnom, političkom i pravnom smislu, dakle, konkretno se opisuje ili objašnjava kao oblik državnog uređenja.
Ako moje petogodišnje istraživanje ima neku originalnu vrijednost, ona bi, mislim, bila u koliko krunskom toliko i iznenađujućem saznanju da tako nazvane evropske integracije ponavljaju ili podražavaju izgradnju moderne države ili države uopšte, ponegdje do tančina, en detail isto i istovjetno.
Ova je analogija najupadljivija kada je u pitanju postajanje američke države-federacije. Naširoko je razmatra studiratelj evropskih integracija Serđo Fabrini u studiji Složene demokratije: Zašto SAD i Evropa postaju slične.
Ovo saznanje je koekstenzivno i sa stavovima i saznanjima autora kao što je Stefano Bartolini. Na stranicama njegove studije Prestrukturiranje Evrope Bartolini ubjedljivo dokazuje da su evropske integracije, citiram ,,jedan pokušaj izgradnje države”.
MONITOR: Kako komentarišete Bregzit, izlazak Velike Britanije iz EU?
JOVANOVIĆ: U kontekstu prethodnih pitanja i odgovora, izlazak Velike Britanije iz EU predstavlja i jak argument protiv teze i konstatacije da je EU federacija. Neko može s pravom reći: da je EU federacija, Velika Britanija ne bi mogla da istupi.
U pravnom smislu Britanci su njihovu ,,secesiju” zasnovali na članu 50. Lisabonskog ugovora koji državi članici omogućava sporazumno istupanje. U XIX vijeku u federaciji SAD ili u XX vijeku u federaciji SFRJ ovakva ista težnja nekih federalnih jedinica nije imala pravno uporište i bila je, kao što znamo, povod za intervenciju federalnih oružanih snaga i građanski rat.
Međutim, ne treba ići predaleko s ovim argumentom. Uzmite, primjera radi, namjeru Škotske da istupi iz Velike Britanije. Da je na referendumu izglasana škotska secesija, da li bi to bio neki argument da Velika Britanija nije država? Ne. A Velika Britanija je k tome još i unitarna država.
Osim toga, treba znati da su i neke federacije dozvoljavale mogućnost secesije. Tako, čak je i Rusija, to jest SSSR, dozvoljavao takvu mogućnost. Recimo, ustav SSSR iz 1977. godine veli da će ,,svaka republika u Federaciji zadržati pravo da slobodno istupi iz SSSR-a”.
MONITOR: Kakva je budućnost EU po Vašem mišljenju?
JOVANOVIĆ: U decembru 2012. godine američki National Intelligence Council se u analizi pod nazivom Alternativni svjetovi bavi i budućnošću EU i mogućnošću da dođe do kolapsa evra i EU. U analizi se konstatuje i to da je „kriza evro-zone ogoljela tenzije i podjele između država članica i, prvi put za nekoliko decenija, pokrenula temeljna pitanja u vezi sa budućnošću Evrope”.
Dalje se u pomenutoj analizi navode tri scenarija budućnosti EU. To su scenario kolapsa, scenario „sporo opadanje” i scenario renesanse.
Interesantno je da autori ove analize smatraju da bi slom Evropske unije mogao biti okidač za globalnu recesiju i još jednu Veliku depresiju.
MONITOR: Šta će Crna Gora dobiti učlanjenjem u EU?
JOVANOVIĆ: Nakon britanske secesije i nulifikacije sve je u vezi sa evropskim integracijama iznova podložno preispitivanju. Jer, laiku baš kao i analitičaru, nameće se neko ovakvo pitanje: Ako je u EU tako dobro i ako je EU tako neodoljiva, zašto je onda Britanija otišla?
U stvari, Velika je Britanija htjela da napusti EU još početkom 1980-ih, kada je premijer bila Margaret Tačer. Manje je poznato da je Tačerova, zapravo, izgubila podršku prvo u vlastitoj partiji i otišla s vlasti zato što je htjela da Britaniju izvede iz, kako je to u svojim govorima znala da kaže, evropske super-države sa Briselom kao glavnim gradom. To je jedan razlog. Drugi je razlog finansijske prirode. Ukratko, ne bez sličnosti sa nekadašnjom nesrećnom SFRJ, gvozdena lejdi je smatrala da Britanija previše izdvaja za EU, a da joj se premalo vraća. Ovaj argument je galvanizovao Kameron u raspravama i razdorima u vezi sa aktuelnim budžetom EU.
To su, manje-više, dva glavna parametra oblikujuća referentni sistem za jednu odgovornu i objektivnu, skrupuloznu cost-benefit analizu u vezi sa članstvom u EU: politički i ekonomski.
MONITOR: A šta dobija ulaskom u NATO?
JOVANOVIĆ: Eventualnim članstvom u NATO Crna Gora će izgubiti. Odluka da se stupi u ovu organizaciju bila bi jedna od onih zbog koje će buduće generacije pitati sadašnje kako su mogle biti neodgovorne da je donesu.
U osnovi, NATO ,,misije” su geopolitičke a ne mirovne. Uzmite i primjer napada na Libiju. Medijsko ,,ispiranje mozga” iz tog vremena je portretisalo Gadafija kao zločinca… Sad znamo da sve to nije bilo tako. A čak iako je tako i bilo, i ako pretpostavimo da je Gadafi bio takav, postavlja se pitanje šta su kriva djeca, Gadafijevi unuci.
MONITOR: Kako bi, po Vašim procjenama, opozicija u Crnoj Gori mogla da bude pobjednik na oktobarskim izborima?
JOVANOVIĆ: Bazična pretpostavka da do tako nečega konkretno dođe jeste da se opozicija ujedini, da se fomira najšira izborna koalicija.
MONITOR: Kakva je aktuelna situacija u državi Srbiji u kojoj sve kontroliše, kako ga nazivaju nezavisni srpski mediji, bogoliki premijer Vučić?
JOVANOVIĆ: Po mom mišljenju, sve države Balkana, pogotovo države nekadašnje SFR Jugoslavije, nalaze se u nekoj vrsti polukolonijalnog položaja. Njima je prostor za djelovanje nečuveno sužen. Postavlja se pitanje, čak, da li uopšte vode vlastitu unutrašnju politiku. Ako je jedna zemlja potopljena u drastična dugovanja, ako je kao što je slučaj sa Srbijom njen javni dug oko 25 milijardi – što iznosi skoro 80 odsto bruto domaćeg proizvoda – onda se postavlja i pitanje da li su njeni čelni ljudi stvarno autoritativni lideri svoga naroda ili neka vrsta stečajnih upravnika koji račune polažu adresama koje su izvan i iznad njihove vlastite domovine. Ali to više nije usamljen slučaj, eksces, već stanje stvari. Tako, recimo, dugovanja Japana iznose preko 200 odsto japanskog BDP.
MONITOR: Napetosti u regionu, ali i u svijetu, stalno se umnožavaju. Da li aktuelni političari ne znaju da ih smire ili to ne žele?
JOVANOVIĆ: Vidite, mi smo kao građani, kao stanovništvo Crne Gore, danas slično kao građani i stanovništvo čak i najrazvijenijih država svijeta, dovedeni volens nolens u situaciju da je gotovo svejedno ko je na vlasti, budući da ko god je na vlasti mora da sprovodi bazično jednu te istu neoliberalnu i transnacionalnu agendu. Jedan od prvih koji je u novije vrijeme to demonstrirao bio je francuski predsjednik Miteran kada je 1980-ih pokušao da sprovede izborna obećanja koja su ga dovela na vlast, to jest da vodi autonomnu francusku politiku.
Današnje nacionalne države se nalaze u situaciji sličnoj onoj u kojoj se nađoše i u kakvu zapadoše gradovi-države sa povijesnom pojavom i postajanjem tih istih nacionalnih, modernih država. Došlo je unutar njih do mnoštva problema i kriza koje ovi gradovi-države više nijesu mogle rješavati, jer je problem solving instrumentarij jednostavno transferisan na ,,viši nivo” nacionalne, moderne države.
Veseljko KOPRIVICA
Stav1 sedmica
DUHANKESA4 sedmice
DANAS, SJUTRA3 sedmice
FELJTON4 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
IN ENGLISH4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
FOKUS2 sedmice