„Naša je misija da održavamo tradiciju, pomažemo svim ljudima, posebno nevoljnicima. Sufizam je nauka čiji je cilj čišćenje srca. Derviši nastoje odvratiti srce od svega što nije Bog”, kaže šejh Islamskog derviškog reda Saadi u ulcinjskom naselju Kodre dr Rešit Lola.
Sa zadovoljstvom navodi da je titulu naslijedio od oca, šejha Rasima, koji je prije ravno 40 godina u Prizrenu dobio odobrenje za rad ove tekije (sufijsko svetište ili dom), jedine u Crnoj Gori koja je otvorena svakog dana. U njoj derviši obavljaju zikr, odnosno spominju Bogu, klanjaju, uče Kur’an, pjevaju ilahije, razgovaraju, piju čaj… ,,Radimo ono što se činilo vjekovima”, navodi Lola.
A prvi derviši stigli su u Ulcinj s osmanskom vojskom, krajem 16. vijeka. Brzo prihvatanje islama u ovoj regiji može se pripisati upravo tim najboljim islamskim misionarima. Njihov otvoren i tolerantan način komunikacije sa stanovništvom stvarao je povjerenje prema islamu i novoj vlasti. Zajedničke tačke dvije velike religije predstavljale su most za prelazak hrišćana u islam, uz zadržavanje tradicije. U Ulcinju su od derviških redova uz bektašije (čiji je svjetski centar danas Albanija, gdje su uvaženi kao praktično posebna vjera), najviše bili zastupljeni rifaije i sadije, koji su se često nazivali i vojničkim redovima.
Prije tri stoljeća na Pristanu je postojala tekija sadija. Njihovi ugledni šejhovi učestvovali su u odbrani Ulcinja 1718. godine. Dvojici poginulih, Ulcinjani su, u znak zahvalnosti i stalnog podsjećanja budućih generacija na njihovo herojstvo u odbrani grada od Mlečana izgradili turbe (mauzolej).
Sufije su, prije svega, bili praktičari. Kao vjernici svojom pobožnošću i primjenom vjerskih propisa, kao humanisti svojom solidarnošću i pomaganjem drugima i kao vojnici svojom hrabrošću i odlučnošću – bili su primjer praktičnog života muslimana. Vjerska tolerancija koju su propovijedali igrala je glavnu ulogu u njihovom učvršćivanju i širokom prihvatanju u narodu. Oni su imali veoma značajnu, često i presudnu ulogu, u svim socijalnim, kulturnim, vojnim i drugim događanjima.
Prema riječima dr Dragane Kujović s Istorijskog instituta Crne Gore, sufijska ili derviška bratstva, „tarikati”, predstavljaju organizovani oblik vjerskog života u islamu. „Njihovi sljedbenici prihvataju Božju volju u svakom trenutku svog života. Strogi asketizam nije karakteristika islamskog misticizma. U pronalaženju puta k spoznaji jedinstva Božjeg bića, njegove veličine i savršenosti, sa ciljem potpunog samozaborava, utapanja i nestajanja u njemu, islamski mistik mora ispuniti uslov ostvarenja unutrašnje ravnoteže, čistote i plemenitosti duha i srca”, pojašnjava Kujović za Monitor i navodi da se i na ovim prostorima u okrilju islamskog misticizma razvila i posebna islamska književna, prvenstveno poetska grana – sufijska književnost, odnosno poezija, kao medij prenošenja sufijske spoznaje.
Šejh Rešit potvrđuje da derviši veoma cijene književnost, posebno poeziju, te da se vole izražavati u stihovima i metaforama. „Dakle, mi nijesmo islamski fanatici ili ekstremisti. Nijesmo ni lutajući hodočasnici ili asketski isposnici. Sasvim obični ljudi, koji kroz sufijsku praksu, evolucijsku tradiciju islama, nastoje dublje zaroniti u svoje vlastito nasljeđe i tim putem osloboditi i pročistiti svoja srca. Današnji ulcinjski derviši žive obične živote dvadeset i prvog vijeka. Oni su profesori, trgovci, umjetnici, zanatlije, doktori, porodični ljudi”, kaže on i citirajući hazreti (svetog) Aliju dodaje: ,,Čovjek je neprijatelj onoga što ne poznaje”.
U Ulcinju je takođe aktivan rifaijski tarikat, koji je poznat po specifičnom obliku molitve, tokom kojeg im se lica probadaju iglama, a zirk često obuhvata i igre s vatrom. Tokom čina probadanja lica, derviške rane ne krvare, što se pripisuje dubokom stanju meditacije vjernika. Inače, vjernici pristupaju određenim tarikatima (ima ih ukupno 12,) na osnovu vlastitih osjećaja. Na primjer, nakšibendijski tarikat poznat je po tome što privlači karakteristično mirne i pacifističke osobe. U našoj zemlji ima dosta sljedbenika u Baru i u Podgorici.
Mjesec ašure
Posljednjih dana u tekiji Saadi bilo je dosta aktivnosti, jer je obilježavan dolazak muharema, prvog mjeseca u islamskom kalendaru. Jedna od njegovih karakteristika je što se u tom mjesecu spravljaju ašure. To je kultna slastica, pa ako hoćete i jelo, koje se priprema samo tokom muharema. Tom prilikom se upotrebljava što veći broj neparnih sastojaka (voće, orašasti plodovi i žitarice), koji se pripremaju i režu ručno, s puno strpljenja i ljubavi. Posude s ašureom dijele se rođacima i komšijama, a derviši smatraju da ih treba služiti kao desert u ulcinjskim hotelima i restoranima.
Mustafa CANKA
INTERVJU4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FOKUS4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
HORIZONTI4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice