Nezapamćeni zločin u željezničkoj stanici Štrpci, koji se dogodio prije dvadeset i jednu godinu, opet se našao u žiži javnosti.
Francuska policija uhapsila je 4. aprila bosanskog Srbina Radomira Šušnjara, bivšeg pripadnika paravojnih formacija u BiH, za kojeg se sumnja da je jedan od otmičara voza u Štrpcima.
Tužilac za ratne zločine Srbije Vladimir Vukčević izjavio je da tužilaštvo Srbije ,,ima određena saznanja da je to lice učestvovalo u otmici u Štrpcima 1993. godine”.
Petog aprila odbornici bjelopoljskog parlamenta dali su vizu da se žrtvama iz Štrbaca podigne spomenik u Parku pjesnika, u centru grada.
Sjutradan, nevezano za ta dva događaja, Monitor je došao do zanimljivog dokumenta o tom zločinu, koji nosi datum 8. mart 1993. godine. Radi se o povjerljivoj informaciji, koju je pripadnik vojne bezbjednosti iz Podgorice otpravio Upravi bezbjednosti Vojske Jugoslavije. Naslovljena je: ,,Saznanja vezana za otmicu putnika iz voza Beograd – Bar, na ž.s. Štrpci”. Sačinjena je, dakle, nepunih desetak dana nakon zločina u Štrpcima i prema našim izvorima nikada nije javno objavljena.
Podsjetimo: tog 27. februara 1993. godine, iz voza 671 na liniji Beograd -Bar , oteto je i ubijeno 18 civila bošnjačke nacionalnosti i jedan Hrvat. Među njima je bilo i sedam državljana Crne Gore.
Sudski proces koji je u Crnoj Gori vođen povodom ovog zločina, nije ni izbliza rasvijetlio okolnosti pod kojima se on dogodio, a osuđen je samo Nebojša Ranisavljević iz Despotovca. Ranisavljević je pušten iz zatvora 2011. godine, nakon što je izdržao petnaestogodišnju zatvorsku kaznu.
Tokom suđenja utvrđeno je da je otmica bila planirana mjesec dana ranije, kao i da je Željezničko–transportno preduzeće Beograd u više navrata obavještavalo predstavnike Vojske Jugoslavije i Ministarstvo unutrašnjih poslova Srbije o pripremi otmice putnika. Ništa nisu preduzeli.
Zamjenik tužioca za ratne zločine Bruno Vekarić izjavio je u februaru beogradskom Blicu da su u otmici učestvovali i pripadnici policije Srbije.
,,Država je žrtvovala svoje državljane, došli smo do frapantnih podataka da su pripadnici policijskih formacija bili učesnici događaja. Oni koji su trebali da štite putnike od drumskih razbojnika – pomogli da se ta otmica izvrši”, kazao je Vekarić.
Vratimo se ,,vojnom raportu” poslatom iz Podgorice u Beograd.
Monitor će u dva nastavka objaviti njegovu sadržinu.
Na kraju tog dokumenta nalazi se ,,Opšti zaključak”, u kojem je još tada sažeto opisan taj zločin, koji su godinama nadležni pokušavali da zataškaju.
,,Otmica je djelo dobro organizovane akcije; oteti putnici su Muslimani. Otmicu je najvjerovatnije izvela paravojna grupa Milana Lukića, a otete putnike najvjerovatnije likvidirala; bez sprege otmičara sa službenim osobljem voza i drugim, otmica ne bi mogla uspjeti; izostala je bilo kakva pomoć otetim putnicima, posebno od onih koji su je morali pružiti: pratioci i osoblje voza; nekontrolisano defilovanje pripadnika paravojnih grupa RS po SRJ, osvetilo se; vješto širenje glasina i dezinformacija među putnicima u vozu doprinijelo je njihovoj zbunjenosti i pasivnosti u vrijeme izvođenja otmice; neiskrenost u saradnji na razjašnjavanju otimice između MUP Crne Gore, MUP Srbije i odgovornih u RS, mogu blokirati rad i rješenje slučaja; nešto ipak škripi u odnosima članica federacije; opšta gluvoća svih subjekata u Crnoj Gori na otmicu, izuzimajući časne, vjerovatno neće proći bez posljedica; ključ rješenja je u Beogradu”.
Na kraju informacije se upozorava da navedena saznanja treba provjeriti i dokumentovati, ali autor informacije je pesimista: ,,Plašim se da se prava istina o otmici neće brzo saznati. Traganje za otmičarima biće dugo i veoma teško. Traganje za otetim putnicima, po svoj prilici biće suvišno, izuzimajući traganje za njihovim grobovima”.
Bio je, nažalost, u pravu.
Informacija sadrži: kopiju saopštenja agencije Tanjug od 28. februara, preko kojeg je crnogorska javnost prvi put saznala o otmici putnika, saznanja iz razgovora sa ,,izvorima – putnicima voza”, ostalim izvorima i od ,,kolega iz MUP-a – nezvanično”, predigru otmice, reagovanja u Crnoj Gori na otmicu i predlog mjera.
U uvodu se navodi da je stigla ,,strašna vijest” da je oteta grupa putnika u Štrpcima. ,,Otmica je izvršena iz voza koji je vlasništvo pravne države SRJ – garanta sigurnosti i bezbjednosti njenih građana. Odgovorni u Crnoj Gori o otmici ćute. Ne vide, ili neće da vide, da je otmica putnika direktna prijetnja miru u Crnoj Gori, da je ona signal za uzbunu. Neće da shvate da fašistička svijest mir užasava, da će teroristi jednog dana morati da se vrate kući”, navodi se u informaciji.
Slijedi osvrt na ,,famozno saopštenje agencije Tanjug”. Iz saopštenja je, kako se kaže u tom dokumentu, posebno uočljivo ,,pozivanje na nezvanične krugove bliske VJ”, da je ,,nepoznata naoružana grupa zaustavila voz na pruzi Beograd – Bar na teritoriji bivše BiH i odvela grupu putnika u nepoznatom pravcu”, te da se u otetoj grupi ,,pored putnika Muslimana (njihov broj se ne zna) nalazilo 8 (osam) Srba i jedan Hrvat”.
Autor informacije potom kaže da se treba zapitati ,,koji su to nezvanični krugovi bliski VJ, koji daju izvještaje Tanjugu, zašto VJ ćuti ako saopštenje Tanjuga nije tačno, ako je otmica izvršena van teritorije SRJ, čije su vlasništvo voz i objekti na pruzi Beograd – Bar, ko obezbjeđuje te objekte, čije je osoblje voza, čija policija i vojska može iz voza skidati građane SRJ, da li to znači da se SRJ odriče ovih objekata u korist BiH itd”, kao i ,,otkud VJ (Tanjugu) podatak o raznolikom nacionalnom sastavu otetih putnika, ako izvor saznanja nije učesnik akcije”.
Slijede svjedočenja petoro putnika očevidaca otmice i saznanja o otmici iz razgovora sa još tri osobe. Taj dio informacije objavićemo u narednom broju Monitora.
U dijelu naslovljenom ,,Predigra otmice” piše:
,,Izbor voza i relacije, za otmicu putnika, nije se dogodio ni slučajno ni neorganizovano.
Da li su sljedeći pokazatelji predigra otmice:
– različitost stavova državnih organa u Crnoj Gori i Srbiji vezano za (ne)ravnopravnost članica federacije, ubiranje carina, raspolaganje deviznim rezervama ili možda različitost pogleda između SPS i DPS;
– raspirivanje nacionalne i vjerske netrpeljivosti između srpskog i muslimanskog življa na području Sandžaka i sjeverne Crne Gore;
– terorističke akcije na radnje, kafiće, kola i druge objekte vlasništvo Muslimana u opštinama sjeverne Crne Gore, posebno u Pljevljima;
– postavljanje rampi na putevima između Srbije i Crne Gore, kojima se doturaju prehrambeni i drugi proizvodi za Crnu Goru”.
Podsjetimo još jednom: sve ovo, i mnogo toga još ružnijeg, dešavalo se u Crnoj Gori tih ratnih devedesetih godina.
Ćutanje državnog vrha
U dijelu Informacije naslovljenim ,,Reagovanja u Crnoj Gori na otmicu putnika” navodi se:
– Zvanična sredstva informisanja prenijela su samo saopštenje agencije Tanjug;
– Predsjednik RCG, predstavnici Vlade i Skupštine RCG – mudro ćute;
– MUP se oglasio saopštivši imena otetih crnogorskih građana, a to su: iz Bijelog Polja Esad Kapetanović, Iljaz Ličina, Fehmi Bakija i Rifat Husović; iz Podgorice Ismet Babačić i Samir Rastoder (kasnije je utvrđeno da se radi o Jusufu Rastoderu, prim. V.K.) ; iz Bara Senad Đečević;
– Od opozicionih stranaka oglasile su se SDP i LSCG, osuđujući čin otmice;
– Ostali, posebno sindikat, student i omladina, ostali su nijemi, što treba posebno da brine.
Nišan kao simbol žrtve
Za umjetničko rješenje spomenika žrtvama u Štrpcima izabran je rad vajara Zlatka Glamočaka, umjetnika uvrštenog u Svjetsku istoriju skulpture 20. i 21. vijeka. Njegovo idejno rješenje, pod nazivom Sat života, biće visoko tri metra jer, kako je za beogradski Danas nedavno objasnio ovaj umjetnik iz Bara koji stvara u Parizu, svi memorijalni spomenici na svijetu su na neki način obilježje jedne kulture i prostora, pa čak i jezika. Na njegovoj skulpturi uočljivi su ostaci žrtava i njihovih stvari – kostiju, novčića, naočara, dijelova odjeće i obuće, a tu je i Miki Maus. ,,Miki Maus je samo ironija. Trebao bi biti izvor sreće – poklon. A taj izvor sreće, taj poklon, našao se u ostacima nesreće u reljefu zločina. Za osnovu spomenika uzeo sam nišan, kao tradicionalni nadgrobni spomenik Bošnjaka. Drugi razlog zašto baš taj, među mnogim oblicima nišana, uzeo sam onaj koji po svojoj čistoti djeluje sasvim moderno, a u nečemu podsjeća na vječnost egipatskih obeliska. To je onaj nišan koji je već korišćen u Srebrenici i na neki način već je postao simbol žrtve, ne samo u Srebrenici, već i u Višegradu, Bihaću, Zvorniku, Mostaru”, kazao je Glamočak.
Veseljko KOPRIVICA
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FOKUS4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DUHANKESA3 sedmice
ALTERVIZIJA4 sedmice