Među 400 svjetskih „zero waste“ gradova uskoro bi moglo biti i Gusinje. U toj varoši započela je relizacija projekta, kojim će deponije postati prošlost, a otpad ekonomski resurs, umjesto ekološki problem
Zvanje grada sa „nultim otpadom“ prvo će u Crnoj Gori steći Gusinje. Zahvaljući programu Gradovi bez otpada, ta varoš uskoro bi mogla da obezbijedi uslove da smeće korsti kao resurs. Sve u okviru uspostavljanja „cirkularnog“ upravljanja otapadom, umjesto, dosadašnjeg, „linearnog“. Ambiciozni projekat sprovodi organizacija Zero Waste Montenegro, u partnerstvu sa Regionalnom razvojnom agencijom – RDA Bjelasica, Komovi i Prokletije. Finansijska podrška obezbijeđena je od Evropske unije, preko IPA programa za međugraničnu saradnju između Crne Gore i Albanije.
„Gusinje postaje „zero waste grad“, vrijeme je da pošaljemo deponije u prošlost. Prije svega potrebno je smanjiti količinu otpada koju proizvodimo kroz ponovnu upotrebu i odbijanje ambalaže za jednokratnu upotrebu. Onaj otpad koji proizvedemo recikliramo ili kompostiramo. Projekat će ukupno trajati dvije godine i planiramo da sistemski promijenimo sistem upravljanja otpadom u toj opštini“, kaže za Monitor koordinatorka projekta Emina Adrović.
Kako je objasnila, koz projekat je planirano uspostavljanje sistema sakupljanja otpada od vrata do vrata, u pet različitih frakcija. Takođe, i kompostiranje, opremanje centra za obnovu materijala i još puno aktivnosti koje će dovesti do cilja. U toku je, kaže Adrović, edukacija Gusinjana o novom načinu odnosa prema otpadu i životnoj sredini. Ciljna grupa su svi, od najmlađih do najstarijih.
„U Gusinju je formiran Zero waste savjetodavni odbor sastavljen od lokalnih ljudi koji se bave javnim djelatnostima. Sprovedene su ankete i detaljne analize otpada sakupljenog iz domaćinstava, a nedavno smo održali i pet edukativnih radionica. No, to je tek početak. Postoji mnogo uspješnih opština nultog otpada koje se nalaze u ruralnim predjelima, gdje su zaista stvoreni idealno održivi sistemi. Ono što Gusinje ima od prirodnih ljepota zaslužuje jedino „cirkularni“ sistem tretiranja otpada. Nadamo se da će projekat dati zamah i održivom turizmu“, kaže sagvornica Monitora.
Ona kaže i da je prednost to što ta opština ima brojnu dijasporu, „koja već živi po principu nultog otpada ili sličnim modelima u razvijenim zapadnim zemljama“. Očekuje se njihova saradnja, podrška i prenošenje iskustava. Adrovićeva je zadovoljna i saradnjom sa lokalnom upravom i načinom na koji su prihvatili tu ideju. Ukazuje da opštine „nultog otpada“ imaju uslove „da budu ekonomski održive, da stvaraju nove poslove, pametnije upravljaju resursima, štede novac…“
Prema istraživanju koje je prethodilo projektu, domaćinstva u toj opštini za jednu sedmicu proizvedu od 1,5 do 50 kg otpada. Istraživanje je pokazalo i da je najviše organskog otpada, više od trećine, a zatim plastike i papira. S druge strane, gusinjska preduzeća, koja su bila uključena u istraživanje, za isti period prizvedu od 10 do 700 kg smeća.
„U toj opštini samo jedna kompanija i 13 odsto domaćinstava kompostiraju ostatke hrane, pokošenu travu i grane. Sve kompanije i domaćinstva uključeni u istraživanje naveli su da više od 80 odsto svog otpada odlažu na deponiju“, neki su od rezultata istraživanja.
Prema Planu upravljanja otpadom, cilj je da se do 2031. godine u Crnoj Gori reciklira 40 posto otpada. Do tog cilja, kako je više puta ocijenjeno iz civilnog sektora, biće teško stići, jer fali infrastruktura, ali i dovoljno razvijena svijest. U studiji Zero Waste Montenegro, takođe je konstatovana da je infrastruktura za upravljanje otpadom u našoj zemlji još nerazvijena.
Zemlje Evropske unije (EU) recikliraju između 40 i 50 odstvo plastike, papira i stakla. Njemačka, Austrija, Belgija, Švajcarska, Holandija i Švedska reciklirale su barem polovinu komunalnog otpada minulih godina. Brojne studije pokazale su jasnu vezu između rasta stope recikliranja i pada stope deponovanja otpada. U državama sa visokom stopom recikliranja broj deponovanja opada i to još brže nego što stopa recikliranja raste, pokazuje statistika.
U Evropi postoji 400 gradova u 22 zemlje, koji su u zvaničnom Zero waste programu. Najuspješniji primjeri opština nultog otpada su Ljubljana, Minhen, Salcea i Prelog.
Prema zvaničnim podacima, u našoj državi reciklira se svega 10 do 15 odsto otpada. No, česta su tumančenja iz NVO sektora da je stavrni procenat znatno niži, a da se zvanični podaci odnose na sakupljanje, ali ne i reciklažu. Kako piše u studiji Zero Waste, tačne podatke o količini proizvedenog komunalnog otpada u Crnoj Gori teško je dobiti. Razlog za to je, nepostojanje precizne evidenciju u opštinama. Međutim, prema podacima koje su, tokom 2017. godine, saopštili iz bivšeg Ministarstvo održivog razvoja i turizma, godišnje se proizvede oko 160.000 tona, odnosno oko 250 kg po osobi. Ti podaci, obično, ne uključuju otpad koji je nezakonito bačen.
„Prema MONSAT-u 2013. godini bilo je oko 230.000 tona komunalnog otpada koji je generisan u Crnoj Gori (370 kg po osobi) i oko 145.000 tona biorazgradivog otpada. Prema EuroStatu, u 2013. godini u Crnoj Gori je generisano 508 kilograma otpada po osobi, od čega je tretirano 451 kilogram. Kao prosjek postojećih podataka, mogli bismo procijeniti proizvodnju kućnog otpada po stanovniku u Crnoj Gori na 400-440 kg“, kostatuju u studiju Zero Waste Montenegro.
Prema istoj studiji u našoj zemlji postoji 155 malih, 68 srednjih i 50 većih neregulisanih deponija. Približno 60 odsto sakupljenog otpada završi na njima.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
Izdvojeno1 sedmica
Izdvojeno4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DETEKTOR4 sedmice
INTERVJU2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
FOKUS3 sedmice
DUHANKESA3 sedmice