Opoziciona ruska novina Novaja Gazeta Evropa je u saradnji sa Transparency International Russia nedavno objavila i strukturu vlasništva ovih crnogorskih kompanija.

Hotel Lazure sa pet zvjezdica je investicija kakva se samo može poželjeti u Crnoj Gori i biznis ambijentu koji je kreirala i promovisala prethodna vlast. Nalazi se na samoj obali mora u Meljinama, opština Herceg Novi. Hotel posjeduje dva krila luksuznih i standardnih soba i apartmana, dva restorana, spa centar i fitness centar sa bazenom. Ima i sopstveno pristanište za jahte.

Vlasnik je crnogorska kompanija Lazure Montenegro, registrovana u Herceg Novom. Ovu kompaniju je osnovao Imperio Holdings Limited koji posjeduje 100 odsto Lazure.

Izgradnja hotela počela je 2015. godine i završena je za samo tri godine. Novi kompleks je dijelom smješten u istorijskom objektu Lazaretske tvrđave, izgrađene u 18. vijeku. Prema investicionom ugovoru Imperio Holdings Ltd. je 2015. godine sa crnogorskim DPS vlastima usaglasio tehničke uslove za podizanje hotela, uključujući dobijanje dozvole od komisije zadužene za očuvanje kulturne baštine države koja je deklarativno punom parom koračala ka evroatlatnskim integracijama pod vođstvom tadašnjeg premijera  Mila Đukanovića.

Opoziciona ruska novina Novaja Gazeta Evropa je u saradnji sa Transparency International Russia nedavno objavila i strukturu vlasništva ovih crnogorskih kompanija. Neki od investitora su javni. Potvrda o registraciji Imperio Holdings Ltd., koja je vlasnik Lazure Montenegro, pokazuje da su udjeli u kompaniji podijeljeni između četiri državljanina Rusije: Valerij Pustarnakov (koji je 2015. godine doneo svoju kolekciju slika umjetnika realista iz Sankt Peterburga), Igor Kalajda, Sergej Martinov i Fjodor Homjakov. Svi oni imaju zanimljive biogrfije. U Lazurevoj potvrdi o registraciji ovih osoba nema, ali se zato pojavljuje kćerka Martinova, Ana Martinova kao menadžer i brat Valerija Pustarnakova Vjačeslav. S

Izvori Novaja Gazete kažu da su crnogorski računi Imperio Holdings Ltd. možda blokirani nakon početka ,,specijalne vojne operacije” kako zvanični Kremlj naziva svoj pohod za uništenje ukrajinske države i naroda. Međutim, u registru privrednih društava takva informacija ne postoji. Hotel Lazure je zvanično bio zatvoren više od mjesec dana, između 4. januara i 9. februara. Uprava hotela saopštila je da se priprema za turističku sezonu.

Izvori Novaja Gazeta i Transparency tvrde da Fjodor Homjakov i Valerij Pustarnakov, suvlasnici kompanije, nisu uspjeli objasniti porijeklo najmanje 30 miliona eura koje su prebacili na račune Imperio Holdings Limited na zahtjev crnogorskih finansijskih službi 2022. godine. Na upite ruskih novinara i istraživača vlasti Rusije do danas nisu odgovorile. Kao razlog za to, navodi se da su suvlasnici crnogorske firme povezani sa državnim energetskim gigantom Gazprom.

Novaya i Transparency dalje navode da je Fjodor Homjakov (45 god.) zaposlen u Gazinformservis kao finansijski direktor i da je sin šefa bezbjednosti Gazproma Sergeja Homjakova. Sergej Homjakov je u Gazpromu od 2007. godine i trenutno je na poziciji potpredsjednika Upravnog odbora i šef je Službe korporativne bezbednosti ovog ruskog državnog giganta usko povezanog sa Kremljom. Sergej je iz Karelije, i desna ruka svemoćnog generalnog direktora Gazproma Alekseja Milera. Homjakov je predstavnik lenjingradsko-karelijskog klana unutar Gazproma, koji uključuje i nekoliko bivših i aktivnih službenika ruske objavještajne službe FSB (bivši KGB), uključujući i Nikolaja Patruševa, sekretara Saveta za bezbednosti Rusije i ranijeg direktora FSB-a. Sergej Homjakov je, po izvorima ruskih istraživačkih novinara takođe služio u KGB/FSB-u između 1976. i 2002. gdje je upoznao Patruševa koji je služio u Lenjingradskoj oblasti u kojoj je radio i sadašnji ruski predsjednik Vladimir Putin.

Gazinformservis sertifikacioni centar u kome radi sin Sergeja Homjakova, Fjodor (suvlasnik Hotela Lazure) je dio Gazpromove mreže za ovlašćene sertifikacije sofvera (CCA) i formalno je akreditiran kod ruskog Ministarstva za digitalne tehnologije dok licencu za rad dobija od FSB-a. Ova licenca mu omogućava razvoj, proizvodnju i distribuciju kriptografskih alata, šifriranje informacija i održavanje informacionih i telekomunikacionih sistema. Dio je brojnih vladinih ugovora sa Gazpromom i njegovim kompanijama putem aukcija. Gazinformservis je zaradio gotovo 53 miliona eura na državnim ugovorima između 2014. i 2019. godine. Na web stranici Gazinformservicea stoji da su kompaniju osnovali „stručnjaci za IT (informacione tehnologije) i zaštitu podataka sa dugogodišnjim iskustvom“. Gazinformservis je osnovan 2011. godine, a 90 odsto njegovog kapitala sada pripada Valeriju Pustarnakovu, istom čovjeku koji posjeduje dio elitnog hotela u Meljinama.

Pustarnakov je radio u istraživačkim ustanovama ruskog Ministarstva odbrane u isto vrijeme kada i Igor Kalajda – još jedan suvlasnik hotela u Meljinama. Klajda i Pustarnakov su zajedno osnovali još jedno preduzeće, Tech Systems & Hardware (TSH) koje se bavi isporukom hardvera za IT bezbjednosne sisteme. TSH radi isključivo sa Gazpromom i preduzećima koja pružaju usluge za gasnog giganta na osnovu državnih ugovora. Kompanija je zaradila preko 25 miliona eura na poslovima zaštite podataka Gazproma u periodu između 2014. i 2017. godine.

Pustarnakov je, po navodima ruskih istraživačkih novinara 2007. godine osnovao još jednu kompaniju – Uralski centar za bezbjedonosne sisteme (UCSS). Usluge su iz oblasti tehnologije za zaštitu bezbijednosti informacija i održavanje takvih sistema.

Međutim, Transparency i Novaya još jednu firmu koja povezuje Lazure Montenegro, ruskog energetskog giganta i obavještajne službe. Gazprom takođe sarađuje sa Istraživačkim institutom za kompleksne bezbjednosne sisteme kako bi zaštitio svoje baze podataka.

Glavni proizvod Instituta je SafePhone (bezbjedni telefon)- platforma koja pokreće mobilni sistem poslovanja i osigurava diskreciju. Istraživački institut je također proizveo još jedan program – SafeOperator koji automatizira medicinske preglede  i prati zdravstveno stanje zaposlenih. Kompanija takođe ima licencu FSB-a za rad sa povjerljivim podacima kao i dozvolu da proizvodi i prodaje „poseban tehnički hardver i softver za tajno prikupljanje informacija”.

Igor Kalajda, suvlasnik hotela u Meljinama, je radio u istraživačkom institutu Ministarstva odbrane Rusije, dok sada vodi Istraživački institut za kompleksne bezbjedonosne sisteme. Prema web stranici Istraživačkog instituta, čini se da je Gazprom njihov najveći i vjerovatno jedini klijent.

Istraživački institut je registrovan i radi u Moskvi. Alyans Real Estate, druga kompanija koju je suosnivač Kalajda, nalazi se u istom poslovnom centru kao i Institut. Sergej Martinov je suosnivač i kao glavnu djelatnost naveli su lizing nekretnina, a dodali su rad kompjutera i opreme. Kao što je ranije navedeno, njegova kćerka Ana je menadžerka hotela u Meljinama. Na njenom profilu na društvenim mrežama se navodi da takođe radi u IHL-u (Imperio Holdings Ltd.) od 2015. Novaya Gazeta navodi  da je Ana jednom u šali na društvenim mrežama pomenula svoju vojnu službu u ruskoj ambasadi u Pakistanu kao kćerka špijuna što upućuje da je i njen otac Sergej Martinov vjerovatno nekada bio obaveštajni ili bezbjednosni oficir, kao i Sergej Homjakov. Martinov je suvlasnik SIS Group registrovane na istoj adresi u Moskvi koja se bavi i digitalnom bezbijednošću i partner je Gazinformservis.

Slučaj Lazuro Montenegro je samo jedan od velikog broja slučajeva „strateških partnera“ iz KGB/FSB-a koje je režim Mila Đukanovića doveo u Crnu Goru koja je tobože težila evropskim vrijednostima i čije standarde navodno želi implementirati. Svi ruski „investitori“ su bez problema prolazili sigurnosne provjere Đukanovićevih službi dok je njegova Vlada glasovito kritikovala „maligni ruski uticaj“.

Nedavno je crnogorski portal Press objavio priču o još jednom ruskom „investitoru“ iz bezbjedonosnog sektora – Sergeju Šiškarevu, pripadniku tajnih specijalnih jedinica Ruske federacije i predsjedniku rukometnog saveza te zemlje.   Osim poslovnih veza sa Crnom Gorom, Press navodi nezvanične podatke iz crnogorskih sigurnosnih službi koji govore da je Šiškarev bio povezan sa Predragom Boškovićem, poslanikom DPS-a, bivšim ministrom odbrane i dugogodišnjim predsjednikom Rukometnog saveza Crne Gore. Bošković je i potpredsjednik Evropske rukometne federacije (EHF) i akter mnogih korupcionaških afera na čije skidanje imuniteta čeka Specijalno tužilaštvo.

Šiškarev je posjetio Crnu Goru 2016. sa suprugom i sugrađaninom Denisom Bogomolovom, iz Rukometnog saveza Rusije. Bošković je, navodno – prema istim informacijama koje je objavio portal Press, privatnim letom kompanije Euro Jet u društvu Bogomolova, putovao u Rusiju.

Javnosti je dobro poznat Hotel Splendid i grupe hotela Montenegro Stars. Mediji su pisali da je osnivač i većinski vlasnik Viktor Ivanjenko, glavni direktor zloglasnog KGB-a koji je u njegovo vrijeme preimenovan u FSB. Hotel Splendid se slovi kao jedan od obavještajnih punktova koji, osim ruskih obavještajaca, redovno posjećuju visoko rangirane osobe iz crnogorskog podzemlja. Hotel je i mjesto redovnih održavanja ToBeSecure konferencija Atlantskog saveza Crne Gore koji isto deklarativno propagira evroatlantske vrijednosti i na čijem čelu je bio Savo Kentera, nedavno smijenjeni šef crnogorske obavještajne službe

Jovo MARTINOVIĆ

Komentari

Malo koji događaj u novijoj istoriji regiona je tako dobro dokumentovan od obje strane (izvršioca i žrtava) a tako glasno prećutan kao što je bio pokušaj fizičkog uništenja kompletnog muslimanskog stanovništva u dolini Lima i gornjem Podrinju u 1943. godini

Ove godine se navršava osam decenija od jezivog zločina iz Drugog svjetskog rata koji se po kriterijumima Konvencije Ujedinjenih nacija (UN) još davne 1948. godine može slobodno nazvati genocidom. Po članu 2 Konvencije, genocid obuhvata mentalni element, tj. „namjeru da se potpuno ili djelimično uništi nacionalna, etnička, rasna ili religiozna grupa“ kao takva. Fizički element uključuje ubijanje pripadnika grupe (tj. naroda), uzrokovanje teških tjelesnih i mentalnih povreda i namjerno podvrgavanje uslovima koji dovode do potpunog ili djelimičnog uništenja ciljane skupine. Član 3 navodi kriterije ,,plana za izvršenje genocida“ i „direktno i javno podsticanje na izvršenje“. Malo koji događaj u novijoj istoriji regiona je tako dobro dokumentovan od obje strane (izvršioca i žrtava) a tako glasno prećutan kao što je bio pokušaj fizičkog uništenja kompletnog muslimanskog stanovništva u dolini Lima i gornjem Podrinju u 1943. ratnoj godini. Tim prije što se crnogorska Skupština puno bavila pitanjem genocida u Srebrenici, koje se nalazi u susjednoj državi i u kojem Crna Gora nije direktno učestvovala – osim ako se ne uzmu u obzir logistika, prevashodno isporuke goriva i municije Vojsci Republike Srpske (VRS) čime se tadašnji premijer i sadašnji predsjednik Milo Đukanović javno hvalio a isto ga je javno pohvalio i Momčilo Mandić, ministar pravde Republike Srpske i bliski saradnik ratnog zločinca Radovana Karadžića.

Nakon što je prvi post-DPS crnogorski ministar pravde Vladimir Leposavić pokušao negirati srebrenički genocid, na prijedlog premijera, Skupština ga je smijenila. Poslije toga donesena je juna 2021. godine Rezolucija o zabrani negiranja genocida u Srebrenici kojim se osuđuju izjave, postupci i politike koje negiraju ili dovode u pitanje da li se u Srebrenici desio genocid. Za Rezoluciju je glasao i Đukanovićev DPS prećutavši ranije „zasluge“ svoga vođe.

Nakon toga, valjda da bi se umirio dio prosrpskog biračkog tijela i napravila kontrateža priči o Srebrenici, Demokrate Crne Gore su predložile Rezoluciju o genocidu u Pivi i Velici koji je Skupština i usvojila krajem jula 2022. godine. Navodeći da su  „prema nepobitnim dokazima, u Pivi u junu 1943. godine ubijeno 1.290 civila, među kojima 550 djece, a u Velici godinu kasnije, 550 civila, uključujući djecu i stara lica“. Zločin u Pivi i Velici su počinili pripadnici SS-jedinica (partijska vojska Hitlerove Nacionalne socijalističke radničke partije) kao odmazdu protiv civila zbog partizanskih aktivnosti i gubitaka koje su nacisti pretrpili. Njihovim komandantima je suđeno poslije rata i pogubljeni su. Sličan zločin u otprilike isto vrijeme kao u Velici se desio u okupiranom dijelu Francuske u selu Ordur-sur-Glan kada su pripadnici SS-a nakon partizanskih aktivnosti u okolini pobili, u znak odmazde, 643 franskuska civila od kojih su 247 žene i 205 djece. Žene i djeca su posebno ugurane u seosku crkvu koja je onda zapaljena sa svima unutra. Muškarci su takođe živi spaljeni u štalama. Slične užase je Hitlerova partijska vojska činila diljem okupirane Evrope.

Ostaje nevjerovatno da crnogorska Skupština nikada nije našla za shodno da se pozabavi događajem koji je detaljno planiran još krajem 1941. godine i unesen u temeljna dokumenta četničkog velikosrpskog projekta i kasnije sproveden iste godine nekoliko mjeseci prije zločina u Pivi. Tim prije, što se čin nesumnjivog genocida desio na teritoriji koja je većim dijelom u Crnoj Gori i čiji su neposredni izvršioci i kolovođe većim dijelom Crnogorci (bez obzira da li se nacionalno ili samo geografski tako izjašnjavaju). O tome se, maltene, šuti i Bošnjačka stranka (BS) koja sebe smatra nacionalnom strankom Bošnjaka čiji pripadnici su bili meta uništavanja kako u Drugom svjetskom ratu tako i tokom agresije na BiH čiji aktivni i voljni saučesnik je bio i BS-ov „tradicionalni koalicioni partner“- Milo Đukanović.

Vođa Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVuO) Draža Mihailović je još u septembru 1941. u depeši jugoslavenskoj izbjegličkoj vladi u Londonu poslao depešu gdje je izložio program kojim se trebaju „omeđiti de facto srpske zemlje i učiniti da u njima ostane samo srpski živalj“ i da je u srpskoj jedinici „naročito težak problem pitanje muslimana“ koji treba „po mogućnosti rešiti ga u ovoj fazi“ (tokom rata). Mihailović u decembru 1941. u instrukcijama Pavlu Đurišiću,  jednom od četničkih komandanata u Crnoj Gori,  navodi da je jedan od ciljeva JVuO i stvaranje Velike Srbije i „čišćenje državne teritorije od svih narodnih manjina i nenacionalnih elemenata“. Jedan od bitnih ciljeva koje treba ispuniti „u datom trenutku“ je i stvaranje neposredne zajedničke granice između Srbije i Crne Gore, „čišćenjem Sandžaka od muslimanskog življa i Bosne od muslimanskog i hrvatskog življa“.

Pogodan momenat je došao početkom 1943. kada je počela koncentracija četničkih snaga. Mihailović je 3. januara formalno objavio zapovijest komandantima da „preduzmu  najstrožije mere da se svaka pljačka zabrani, ubijanje nevinih ljudi, žena i dece spreči i zavede najveći red i disciplina“ kako bi se „ugled JVuO očuvao na dostojnoj visini“.

Prvi je počeo Pavle Đurišić koji je Mihailoviću raportirao 10. januara o uništenju 33 sela na desnoj obali Lima „po tačno utvrđenom planu“ kao i da je ubijeno oko 400 muslimanskih boraca i oko 1000 žena i djece. Da bi okuražio i opravdao svoje četnike da nastave sa uništenjem, Pavle Đurišić je 29. januara izdao zapovijest da su „zvjerstva Muslimana, komunista i ustaša u Čajničkom, Fočanskom i Pljevljanskom srezu prema srpskom življu prešla sve granice”, pa će zarad spasa Srba od ,,narodnih izroda i izdajica” biti preduzete ,,akcije za njihovo uništenje”.

Glavni napad je počeo 5. februara kako sa juga snagama kojima je komandovao Đurišić tako i sa sjevera snagama kojima su komandovali Rade Korda i Vojislav Lukačević. Otpor slabo naoružanih muslimanskih milicija je skoro nepostojeći – po Đurišićevom izvještaju od 8. februara „Turci skoro ne daju nikakav otpor, Tetkići (Talijani) mole i preklinju da se prestane“. Đurišić 13. februara raportira Mihailoviću o rezultatima četničkih akcija i Pljevaljskom, Fočanskom i Čajničkom srezu gdje su „operacije izvedene tačno po naređenju i izdatoj zapovijesti, svi komandanti i jedinice izvršili su dobijene zadatke na opšte zadovoljstvo“.

Đurišić navodi da su „sva muslimanska sela u tri pomenuta sreza potpuno spaljena“ te da se „pristupilo potpunom uništavanju muslimanskog življa bez obzira na pol i godine starosti“. Četnici su imali svega 22 mrtva od kojih 2 nesrećnim slučajem i 32 ranjena. Kod muslimana je stradalo oko 1200 boraca (svi muškarci vojno sposobne dobi su smatrani borcima) i ,,do 8000 ostalih žrtava: žena, staraca i djece”. Kasnije će se u martu Mihailović pohvaliti komandantima da su Muslimani po selima pobijeni i da su ostali samo oni u varošima (gdje su postojali jaki talijanski garnizoni koji nisu dozvolili četnicima da uđu). Zaharije Ostojić će 21. februara poslati Draži Mihailoviću depešu u kojoj objašnjava četničku strategiju u drugim krajevima navodeći da „Fazlagića Kulu (u Hercegovini) zavaravamo pregovorima dok se ovo završi, a posle ćemo joj prirediti sudbinu Čajniča“.

Neki velikosrpski revizionisti su pokušali izvještaje Đurišića predstaviti kao falsifikate komunističkih vlasti nakon rata ali da su izvještaji autentični potvrdio je i sam Draža Mihailović na suđenju u Beogradu 1946. godine rekavši da je Đurišićev „izveštaj preteran“ ali da je ,,mržnja Crnogoraca prema muslimanima poznata“. Đurišić je i dodao da ,,nije mislio da će on (Pavle Đurišić) na taj način raščistiti” Bukovicu kada je poubijao sve što je zatekao.

U poslijeratnom popisu utvrđene su niže brojke ubijenih. U Pljevaljskom kraju je popisano 1380 žrtava od kojih su 42 odsto bila djeca do starosti od 10 godina dok je broj stradale djece do 15 godina bio 50,5 odsto ukupno nastradalih.

Na području opštine/sreza Priboj popisano je 1547 žrtava februarskog pokolja 1943. Od njih su djeca do 15 godina činila 43 odsto ubijenih. Djeca do 10 godina starosti su činila skoro 36 odsto ili 553 djece koje su  četnici ubili u krvavom piru. Ako se ukupno pogleda godište i pol nastradalih izlazi da su preko 70 odsto ubijenih činila djeca, žene i stare osobe. U Foči je ubijeno oko 3,5 hiljada Muslimana mada je najveći broj stradao u pokoljima 1942. godine dok je u februaru 1943. ubijeno nešto preko hiljadu ljudi.

Brojke nekih istraživača i istoričara prikazuju veće cifre. Safet Hasanagić navodi da je samo u pribojskoj opštini ubijeno 3.708 Bošnjaka. Edicija Bijela knjiga žrtava Sandžaka 1941-1945. autora Fehima Džogovića u uredništvu, mentorstvu i koautorstvu akademika Šerba Rastodera navodi puno veće brojke i pojedinačno popisane žrtve: – Petnjica (311 ), Bijelo Polje (4.634), Pljevlja (5.555), Priboj(3.682) …

Bez obzira na razlike u broju žrtava,  definicija genocida je potpuno definisana i nije omeđena brojem potrebnih mrtvih u datom događaju. Činjenica je da i danas u Crnoj Gori ima puno poklonika „lika i djela“ Pavla Đurišića i Draže Mihailovića a parastosi za „pokoj duše“ ovih zločinaca se održavaju svake godine uz prisustvo najvećih zvaničnika Srpske crkve koji javno kažu da su dotični „služili Bogu, znajući da će dobiti nagradu“.

Ne smije se zaobići ni teški mirnodopski pokolj muslimanskog stanovništva novembra 1924. godine u Bjelopoljskom srezu, u selu Šahovići i okolini, kada je razularena crnogorska rulja pobila između 600 i 800 civila uz masovna silovanja i pljačku. Ostaje da se vidi da li će na kraju crnogorska država nastaviti sa politikom voljnog zaborava kao i u slučaju deportacija BiH izbjeglica na nož Radovanu Karadžiću 1992. (čiji akter je bio, po komandnoj odgovornosti, sadašnji predsjednik) ili će doći do sučeljavanja sa istorijskim mrljama. Radi sadašnjosti i budućnosti.

Jovo MARTINOVIĆ

Komentari

I Kremlj i mnogi zapadni analitičari su očekivali da će blitzkrig trajati od jedne do možda dvije sedmice te da će ruska vojska biti dočekana sa cvijećem kao „oslobodioci“. Mnoge ruske jedinice su umarširale u zemlju pod tom pretpostavkom i debelo je platile

Prije ravno godinu  i na ukrajinske aerodrome i druge vojne baze sručila se salva od preko 300 krstarećih projektila. Ruski predsjednik Vladimir Putin je napao Ukrajinu bez objave rata nakon što je ranije mjesecima uvjeravao svjetsku javnost da nema namjeru napasti susjeda i da su sva upozorenja rezultat histerija i laži koje šire Zapad i NATO. Na dan agresije ruski diktator je objavio da je pokrenuo „specijalnu vojnu operaciju“ čiji cilj je „denacifikacija i demilitarizacija Ukrajine“ i pozvao ukrajinsku vojsku da „preuzmu vlast u svoje ruke“ jer će mu biti lakše sklopiti dogovor sa njima nego sa „bandom narkomana i neonacista” kako je nazvao demokratski izabrano rukovodstvo Ukrajine. Istog dana ruska armija je objavila da neće gađati civilne ciljeve i da već nakon nekoliko sati rata ukrajinsko vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana „više ne postoje“.

Glavni udar armade od 190 hiljada nagomilanih vojnika je krenuo sa teritorije vazalne Bjelorusije nakon „zajedničkih odbrambenih vježbi“. Njih je pratilo i 30 hiljada vojnika marionetskih tvorevina u okupiranom dijelu Donbasa čije „narodne republike“ je Kremlj priznao kao „suverene i nezavisne države“ samo 3 dana prije rata. Uz to Rusija je početno mobilizirala i opremila desetak hiljada paravojnih formacija od kojih je najpoznatija PMC Wagner i otvoreno nacistička Borbena rupa Rusič koja je kasnije intergrirana u Wagner. Putin je skoro godinu dana prije rata krenuo sa „reorganizacijom vojske“ kako bi pokušao sakriti prebacivanje kompletnih divizija i armija prema granici sa Ukrajinom uključujući i kompletnu Kombinovanu 41. armiju iz dalekog Sibira. Plan je bio da se brzim udarom i vazdušnim desantom iza leđa branilaca zauzme Kijev u roku od 3 dana i obezglavi rukovodstvo zemlje. Kremlj je takođe prije rata poslao diverzantsko terorističke timove sa ciljem da ubiju ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog. Nakon zauzimanja Kijeva i instaliranja „narodne“ marionetske vlade rat je trebao potrajati još samo nekoliko dana.

I Kremlj i mnogi zapadni analitičari su očekivali da će blitzkrig trajati od jedne do možda dvije sedmice te da će ruska vojska biti dočekana sa cvijećem kao „oslobodioci“. Mnoge ruske jedinice su umarširale u zemlju pod tom pretpostavkom i debelo je platile. Uprkos ogromnoj nadmoći u ljudstvu i tehnici nakon samo 3 dana svijet je mogao vidjeti snimke uništenih ruskih oklopnih kolona i desetke srušenih aviona i helikoptera. Ruski gubici u ljudstvu su bili preko hiljadu ubijenih i ranjenih po danu i do sada se ruski gubici procjenjuju na minimum par stotina hiljada poginulih i ranjenih. Oklopna kliješta kojima se trebao opkoliti i uništiti Kijev su otupila i zaglavila se u blatu imperijalne mitomanije i veličanja Vođe koji je otvoreno pokazivao divljenje prema sovjetskom diktatoru i masovnom ubici Staljinu i paktu koji je potpisao sa Hitlerom. Ruska vojska je svoje frustracije nemoći i bijesa iskalila prema civilima na okupiranim teritorijama i masovnim bombardovanjem civilnih meta i infrastukture u slobodnom dijelu Ukrajine. Cilj je bio haos i obeshrabrivanje naroda da pruži otpor. Jedan od najgorih i dobro dokumentiranih (zahvaljujući snimcima Associated Press-a) žločina prvih sedmica invazije je bio vazdušni napad na pozorište u opkoljenom lučkom gradu Mariupolju. Ruska avijacija je gađala pozorište koje je služilo kao sklonište za civile, i koje je bilo označeno ogromnim slovima lako vidljivim iz vazduha. U napadu je stradalo preko 600 djece i starih osoba. Ukrajinska vojska je herojski branila grad gotovo 3 mjeseca i za sebe vezala preko 20 hiljada vojnika nanijevši im velike gubitke. Ruska armija je tokom opsade temeljno razrušila čitav grad i pobila na hiljade civila. Nakon pada grada desetine hiljada civila su odvedeni u „logore za filtraciju“ na okupiranim teritorijama i u samu Rusiju. Takođe na stotine ukrajinske djece je oteto i dato na usvajanje.

Nakon što je propao Putinov blitskrig i postalo jasno da Ukrajinci ne daju svoju slobodu a da Zapad ne odustaje od podrške, Rusija se okrenula konvencionalnom rovovskom ratu sa masovnim napadima pješadije u talasima kakve smo mogli do tada samo gledati u partizanskim filmovima o Drugom svjetskom ratu. Kako je odmicao sukob i rasli ljudski i materijalni gubici agresora, Putin  je iskalio i svoj lični bijes na svima koje je smatrao odgovornim za debakl i međunarodnu blamažu. Na desetine funkcionera službi bezbjednosti, vojske, bankara i biznismena je ili izvršilo samoubistvo (zvanične verzije) ili se okliznulo na balkonu i palo sa višespratnica. Time je poslata i jasna poruka šta svakoga čeka koji se protivi. Osim samoubistava i „slučajnih“ padova sa zgrada, režim je pribjegao i masovnim utamničenjima svih kritičara „specijalne vojne operacije“. U decembru prošle godine ruski opozicionar Ilja Jašin je osuđen na 8 i po godina zatvora zbog javne osude ruskih zločina nad civilima u okupiranoj Buči i osporavanja zvaničnih narativa o rata. Po presudi suda u Moskvi Jašin je „širio lažne vijesti“. Odmah po otpočinjanju agresije ruska Duma je donijela zakon po kojoj se „širenje lažnih informacija“ o vojsci kažnjava do 15 godina zatvora. Jašin je otpremljen u udaljenu kažnjeničku koloniju.

Sa druge strane, dok se opozicionari i kritičari rata i kremaljske diktature šalju u sibirske kažnjeničke kolonije iz njih se oslobađaju ubice, silovatelji, narkodileri i drugi i šalju u Ukrajinu u uniformama PMC Wagnera kojim upravlja višestruko osuđivani kriminalac, ali i biznismen i Putinov prijatelj – Jevgenij Prigožin. Svima se nudi sloboda nakon što dokažu svoj „patriotizam“ na frontu – ako prežive masovne juriše na rovove. U tu svrhu Putin je ukinuo sva ograničenja za korišćenje psihoaktivnih sredstava i narkotika u zoni rata pod izgovorom medininskih potreba. Droga je dostupna i neonacističkim plaćenicima iz Evrope i svijeta koji za novac ili zbog ideologije ratuju protiv „jevrejskih i zapadnih kolonista i zavjerenika“ koji „hoće da unište Rusiju i tradicionalne porodične vrijednosti“. U desničarskim krugovima se široko koristi činjenica da je ukrajinski predsjednik Jevrejin da bi se bolje motivirali oni koji su zbog fašističke ideologije na ratištu dok vanjski ministar Sergej Lavrov svojim uvredljivim komentarima o Jevrejima u martu prošle godine izazvao ogorčenje i burne reakcije Izraela i čitave jevrejske zajednice. Komandant paravojne grupe Rusič Aleksej Milhakov, koja je sada dio Wagnera na ratištu, je još krajem 2020. godine izjavio za Radio slobodna Evropa da neće da ide u širinu i priča da je „nacionalista, patriota, imperijalista itd… biću direktan- ja sam nacista“.

Glavni rabin Moskve Pinčas Goldšmit je u junu prošle godine morao napustiti zemlju nakon što je odbio podržati agresiju a u januaru ove godine je u intervjuu za Guardian ohrabrio Jevreje da napuste Rusiju dok to još mogu jer istorija uči, i iz doba carizma i Staljina da „ruska vlast pokušava preusmjeriti ljutinu i nezadovoljstvo masa prema Jevrejima“.

Ruska državna propaganda je tokom rata dosegla nove nizine u izlivima mržnje, ksenofobije i dehumanizacije Ukrajinaca koji neće da se potčine superiornoj ruskoj rasi i kleptomanskom vođi Sovjetskog Saveza u vaspostavi. Bivši predsjednik države i potpredsjednik federalnog Savjeta za bezbijednost Dimitrij Medvedev je javno objavio na Telegramu da „mrzi Ukrajince“ jer su oni „gadovi i degenerici“ i da će „dok je živ učiniti sve da oni nestanu“. Glavni ruski TV propagandista Vladimir Solovjev se javno založio da se civilima da „samo tri dana“ da napuste gradove koje treba „osloboditi“ i da nakon toga gradove treba temeljno rušiti sa svima koji se zateknu tamo. Najdalje je otišao direktor i glavni prezenter na državnoj RT televiziji, Anton Krasovski koji je u jednoj TV emisiji u oktobru prošle godine izjavio da ukrajinska djeca koja smatraju Ruse okupatorima „trebaju biti podavljena u rijeci, jednostavno podaviti tu djecu, podaviti ih pravo u rijeci… to je naš metod za sve one koji kažu da smo ih okupirali“. Krasovski se takođe založio da se Ukrajinci živi spaljuju u kolibama, da ih po potrebi „treba sve pobiti“ kao i da ukrajinske bake trebaju biti „sretne“ ako ruski vojnici požele da ih siluju. U početku je ove jezive izjave Krasovskog pokušala braniti toksična glasnogovornica vanjskog ministra Lavrova, Marija Zaharova, rekavši kako je Krasovski „fantastično nadaren komentator jasnih i istinitih informacija“ ali je i šefovima u Kremlju bilo jasno da se predaleko otišlo pa je Krasovski dobio suspenziju sa posla. Za razliku od ruskih opozicionara Krasovski nije krivično odgovarao za izlive i podsticaj mržnje.

Agresija na Ukrajinu je takođe dobila blagoslov Ruske pravoslavne crkve i njenog patrijarha Kirila Gunđajeva koji je još u komunističko doba postao doušnik i agent KGB-a a kasnije je dobio, kao mitropolit, licencu da uvozi cigarete i alkohol i prodaje ih bez akciza.

Sa ekonomskog aspekta, Rusija se za sankcije Zapada koje su uslijedile nakon invazije, vrlo dobro pripremila i održala makroekonomsku stabilnost sistema. Većina komentatora i zapadnih političara je svjesna da samo ekonomske sankcije nikad nisu bile dovoljne da primoraju agresore da odustanu od rata, o čemu  svjedoči primjer bivše Jugoslavije. Rat je primorao i EU i druge zapadne zemlje da preispitaju svoje sadašnje odnose sa Rusijom i sisteme vrijednosti na kojima počivaju njihova društva – da li primat imaju komercijalni interesi ili univerzalne ljudske vrijednosti slobode misli i prava na samoopredjeljenje.

Jovo MARTINOVIĆ

Komentari