Vlada koja na nekima od najvažnijih državnih funkcija zapošljava penzionere, to isto pravo na rad pokušava uskratiti nekim drugim ljudima. Spremna da se odrekne njihovog iskustva i znanja. Ili ih upravo zbog tog znanja i iskustva tjera u mirovinu
Da li penzioneri u Crnog Gori imaju pravo na rad?
Svako od nas poznaje makar nekoliko pripadnika armije penzionera koji skroman kućni budžet dopunjuju radeći kao građevinski radnici, vozači, kuvari, službenici privatnih firmi za obezbjeđenje imovine i lica ili arhitekte, ljekari, farmaceuti, advokati, inženjeri.
Možemo i da personalizujemo priču. Da pomenemo trenutno najzanimljivije radne angažmane osoba koji su na državne funkcije došli kao penzioneri: direktora Agencije za borbu protiv korupcije Sretena Radonjića i direktora Agencije za nacionalnu bezbjednost Dejana Peruničića.
Ipak, Vlada Duška Markovića koja na nekima od najvažnijih državnih funkcija zapošljava penzionere, to isto pravo na rad pokušava uskratiti nekim drugim ljudima. Spremna da se odrekne njihovog iskustva i znanja. Ili ih upravo zbog tog znanja i iskustva tjera u mirovinu.
„Potrebno je da umjesto zaposlenih ovlašćenih inženjera sa licencom revizora–penzionera, kojima mora prestati radni odnos po sili zakona, zaposlite ovlašćenog inženjera sa licencom revizora u roku od 30 dana od dana dobijanja ovog akta“, stoji u pismu koje je iz Ministarstva održivog razvoja i turizma (MORT) stiglo na nekoliko desetina adresa ovdašnjih preduzeća koja imaju licencu za reviziju projekata i stručni nadzor nad izgradnjom objekata. Uz opomenu da će im, „ukoliko ne postupe u skladu sa navedenim“ licenca biti oduzeta.
Razumljivo, primaoci obavještenja iz MORT-a nijesu bili oduševljeni njegovom sadržinom. Pokazalo se, kažu neki od njih za Monitor uz molbu da još neko vrijeme ostanu anonimni, da Ministarstvo pokušava obesmisliti sav posao koji su ta preduzeća uradila nakon usvajanja novog Zakona o planiranju prostora i izgradnji objekata, krajem 2017. godine. Naime, u novi Zakon je, na prijedlog resornog Ministarstva, unijeta odredba prema kojoj su sve firme koje žele obavljati poslove revizije projekata i nadzora izgradnje objekata dužne među zaposlenima imati makar po jednog inženjera sa licencama arhitektonske, građevinske, mašinske i elektro struke. Taj uslov je, do danas, ispunilo nešto više od 30 preduzeća registrovanih u Crnoj Gori. Nikome od njih ni na kraj pameti nije bila mogućnost da im pravo na rad može biti osporeno zbog toga što neki od zaposlenih inženjera imaju i status penzionera.
Zapošljavanje penzionera nije samo uobičajena praksa u Crnoj Gori, već je i pravno utemeljeno u važećim propisima. Počev od Ustava u kome (član 62) stoji da „svako ima pravo na rad, slobodan izbor zanimanja i zapošljavanja…“. Preko Zakona o radu (član 5) gdje je eksplicitno zabranjena „neposredna i posredna diskriminacija lica koja traže zaposlenje, kao i zaposlenih, s obzirom na pol, jezik, rasu, vjeru, boju kože, starost…“, a zatim i propisano (član 16) da je „opšti uslov“ za zasnivanje radnog odnosa da zaposleni ima više od 15 godina života. Što takođe znači da gornja starosna granica za zaposlenog nije definisana.
Konačno, i Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju (član 112) govori o novostečenim pravima „korisnika starosne penzije koji se zaposli, odnosno ima samostalnu djelatnost…“.
Da li je ovo dovoljno da na pitanje s početka teksta, da li penzioneri imaju pravo na zvaničan i zakonit radni angažman, damo pozitivan odgovor?
U Ministarstvu rada i socijalnog staranja ne misle tako. Zato na upit iz kompanija koje su smatrale da su diskriminisane i oštećene najavom MORT-a o zabrani angažmana zapošljenih penzionera,bogatih licenciranim znanjem i iskustvom, odgovaraju Mišljenjem: „Lice starije od 67 godina života i navršenih 15 godina staža osiguranja ne može zasnovati radni odnos u skladu sa propisima o radu“!?
Svoj ovogodišnji stav i MORT ministra Pavla Radulovića i Ministarstvo rada pod vodstvom ministra Kemala Purišića baziraju na presudi Ustavnog suda koja je u Službenom listu objavljena krajem januara prošle godine (vidjeti antrfile).
Zanimljivo, prema interpretacijama iz Vlade, izgleda kako se odluka Ustavnog suda, kojom su van snage stavljeni jedan član (140) i jedna polurečenica („ako se poslodavac i zaposleni drugačije ne sporazumiju“) Zakona o radu odnosi samo na penzionere radno angažovane u preduzećima koja su dobila licence za reviziju, nakon usvajanja novog Zakona o planiranju prostora.
Šta je sa hiljadama drugih radno angažovanih penzionera? I šta je sa odgovornošću onih koji su u ime MORT-a tokom prošle godine izdavali licence preduzećima koja zapošljavaju visokostručne penzionere, iako je pomenuta odluka Ustavnog suda već bila na snazi?
Ili je, sve to, manje važno u odnosu na mogućnost da se nekom oduzme a nekome pridoda parče obećavajućeg posla sa, očekuje se, rastućeg tržišta izgradnje nekretnina. Sagovornici Monitora nemaju dileme da je to stvarni cilj cijelog poduhvata.
„Nakon zabrane penzionisanim inženjerima da rade, broj firmi sa pravom revizije projekata i stručnim nadzorom nad gradnjom objekata bio bi toliko mali da ne bi ni izbliza mogao pokriti sve objekte koji se grade ili će se uskoro graditi na području Crne Gore. To bi uticalo na kvalitet gradnje, smanjilo bi budžetske prihode i povećalo sivu ekonomiju“, cijene naši sagovornici. A onda se dotiču i ličnih problema: „Mi penzioneri koji sada radom obezbjeđujemo sredstva za pristojan život, prešli bi iz zone srednje klase u red građana koji žive na ivici siromaštva, predstavljajući opterećenje i svojim nasljednicima i državi. Istovremeno, oduzimanjem licenci našim firmama one bi pretrpjele velike materijalne štete i pravne posljedice zbog nemogućnosti da ispune ugovorene obaveze sa investitorima objekata čija je gradnja u toku.“
Neki od oštećenih su se u svojim obraćanjima nadležnima dotakli i, po njihovom sudu, suštine ovog slučaja. Prema njihovom mišljenju u MORT-u nijesu očekivali da će se čak 32 firme (prema podacima sa sajta Ministarstva) organizovati i ispuniti novopropisane uslove za obavljanje poslova revizije i nadzora. Naprotiv, računalo se na mnogo manji broj licenciranih kompanija, a samim tim i njihov monopolski položaj i veće prihode. Pošto se prvobitni plan izjalovio, pribjeglo se alternativnim rješenjima. Po cijenu da se van zakona stave svi oni koji su željni i sposobni da rade a stariji su od 67 godina.
„Vi nama oduzimate pravo na rad“, navodi se u jednom od brojnih prigovora inženjera-penzionera pristiglih na adrese resornih Ministarstava, „a oduzeti čovjeku pravo na rad, isto je što i oduzeti mu pravo na život“.
Čitati kako je napisano
,,Ustavni sud je, nakon razmatranja sadžine osporenih odredaba Zakona o radu, utvrdio da nijesu u saglasnosti sa Ustavom i da su se stekli uslovi za njihovo ukidanje”, piše u odluci na koju se pozivaju MORT i Ministarstvo rada.
Međutim, u obrazloženju odluke jasno je navedeno da se sporni dio člana 139 stavlja van zakona „radi pružanja zaštite od arbitrarnog odlučivanja…“. Slično, zaključuje se da ni odredbama člana 140 Zakona o radu „nije obezbijeđena zaštita od arbitrarnog postupanja poslodavca u postupku procjene neophodnih poslova na kojima zaposleni nastavlja da radi, kao i koji zaposleni će nastaviti da radi…“.
Dakle, Odluka Ustavnog suda može se čitati i na način da njome nije zabranjeno pravo penzionera na ponovno zapošljavanje, već su ukinute odredbe koje su poslodavcu omogućavale da se sa zaposlenim dogovori o nastavku radnog angažmana bez njegovog prethodnog (i obaveznog) odlaska u penziju.
Zoran RADULOVIĆ
INTERVJU3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DANAS, SJUTRA1 sedmica
DRUŠTVO3 sedmice
FOKUS3 sedmice
HORIZONTI3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice