Klimatske promjene, sve veći broj požara, opasnost od drugih nepogoda, prinudiće nas da ovom pitanju poklanjamo više pažnje, odgovornosti i solidarnosti. Ili da plaćamo sve veću cijenu zbog posljedica
Pošto su nas novembarske poplave zatekle nespremne, pravo je vrijeme da se počnemo pripremati za predstojeću sezonu požara. Da izbjegnemo nova „iznenađenja“. Tokom jula i avgusta vatrena stihija progutala je hektare šuma po Crnoj Gori. Šteta se još procjenjuje.
Oko 65 odsto teritorije Crne Gore pokriveno je šumom – 2019. izgorjelo je 113 km2 teritorije od toga 95 km2 šuma, 2020. čak 258 km2 šume od 400 km2 izgorjele teritorije. Prošle godine izgorjelo je 143 km2, što odgovara površini od 24.000 fudbalskih terena. Koristeći evropski model ,,ukupne štete” Organizacija KOD je izračunala da je štete od požara 2021. iznosila 280 miliona eura.
Državna računica se znatno razlikuje, pa prema njoj šteta za prošlu godinu iznosi samo 6,4 miliona. Prema procjenama Uprave za šume, 2020. kada je bilo najviše požara – 220, ukupna šteta usljed šumskih požara u Crnoj Gori iznosila je svega 12 miliona. U svom izvještaju o požarima Državna revizorska institucija je istakla da je, prema evropskom modelu procjene štete, ta šteta najmanje desetostruko veća. Na to su upozorili i iz skupštinskog Odbora za turizam, poljoprivredu, ekologiju i prostorno planiranje ocijenivši da je potrebno unaprijediti metodologiju za procjenu štete prouzrokovane požarima, shodno EU standardima.
Od nevjerodostojne procjene štete, gore su slike koje se svako ljeto ponavljaju – neadekvatno opremljenih vatrogasaca koji, često rizikujući živote, pokušavaju da spriječe da se požari prošire do kuća uz slabu pomoć iz vazduha. Svake godine ponavljaju se isti, alarmantni, podaci – Crna Gora ima pet letilica, pojedinih sezona sve ne mogu da lete jer nemaju licence, a sa licencama kubure i piloti jer nemaju dovoljan broj letova.
,,Jedan od dva helikoptera je ’72. godište, a drugi je ’98. Već 24 godine nije nabavljen nijedan helikopter”, izjavio je ministar bez portfelja Zoran Miljanić na kontrolnom saslušanju koje je na temu požara održano početkom juna u Skupštini. On je kazao da je Vlada odlučila da kupi neophodni višenamjenski helikopter koji, bez opreme, košta 10 miliona eura, ali da na kraju ništa nije bilo od toga. ,,Gori nam pod nogama, a mi nemamo rješenja”, zaključio je Miljanić.
Crna Gora je, prije tri decenije, dok je bila u zajednici sa Srbijom, prodala četiri kanadera Grčkoj za 8,4 miliona eura, sa 13 rezervnih motora za te avione i preko 3.500 komada razne opreme i rezervnih djelova za njih. Od te 1993. do danas kanaderi, iako neophodni, su samo san.
Dobar dio od preko 600 vatrogasaca svake godine se tokom požarne sezone susreće sa nedostatkom lične zaštitne opreme, te sa nedovoljnom količinom vatrogasne opreme i sredstava. Vatrogasci sa kojima smo razgovarali kazali su nam da se prevoze u vatrogasnim kamionima starim preko 20 godina, dok se opštinski funkcioneri voze u limuzinama, da se ponekad postavlja i pitanje imaju li dovoljno goriva da bi mogli da stignu da intervenišu. Zaštitna oprema, koja mora da se obnavlja, je stalni problem. Situacija je mnogo gora u sjevernim opštinama od one u Podgorici i bogatijim opštinama na primorju. ,,Sistem je toliko neuređen da vatrogasci kada idu da pomažu kolegama u drugim opštinama moraju da plaćaju prolaz kroz tunel Sozinu i trajekt. A kada prođe sezona požara, svi zaborave na nas”, kazao nam je jedan od vatrogasaca.
,,Velika je razlika u opremi lokalnih službi. Siromašne opštine ne mogu da obuče i opreme vatrogasce na lokalnom niovu. Potrebno je da država nađe način i uloži sredstva u to. Vatrogasci izlaze na teren u majicama kratkih rukava i u papučama, to je nedopustivo”, izjavio je na kontrolnom saslušanju u Skupštini vršilac dužnosti generalnog direktora Direktorata za zaštitu i spašavanje Miodrag Bešović.
„Crna Gora još nema adekvatnu opremu za odgovarajući odgovor u slučaju šumskih požara; njeni kapaciteti u tom smislu su ograničeni i dovode do toga da se svake sezone kreće gotovo ispočetka“, neki su od zaključaka izvještaja DRI. Izvještaj je urađen prije skoro tri godine a državne institucije od 42 preporuke do sada nijesu realizovale čak 23, 11 je realizovano, ostale su realizovale djelimično ili su u fazi realizacije, utvrdio je DRI u svom izvještaju iz maja ove godine.
Zahvaljujući agilnosti DRI-a i podršci Vestmisterske fondacije (WFD) po prvi put se o ovom problemu govorilo i u Skupštini Crne Gore na kontrolnom saslušanju početkom juna. Između ostalog istaknuta je i neadekvatna kaznena politika, te da godinama i pored brojnih namjerno/nemarno izazvanih požara niko ne snosi odgovornost. Odbor je ocijenio da nadležne institucije u saradnji sa Ministarstvom pravde
razmotre mogućnost propisivanja strožijih kazni za izazivanje požara, te da je potrebno raditi na rasvjetljavanju slučajeva izazivanja šumskih požara i krivičnog procesuiranja počinilaca.
U teoriji, gotovo svi požari bi se mogli spriječiti jer ih posredno ili neposredno uzrokuje čovjek, a to čini u našim područjima 97 odsto svih požara, navodi se u Izvještaju o zaštiti od požara DRI-a. Prema Krivičnom zakoniku CG piromanima je zaprijećena kazna od šest mjeseci do pet godina zatvora.
Skupštinski odbor je zaključio i da je potrebno razmotriti povećanje izdvajanja iz budžeta za potrebe nabavke opreme, kako bi službe na lokalnim nivoima bile na istom nivou opremljenosti i stvaranja preduslova za prevenciju i inicijalno suzbijanje požara.
Za sada je sve ostalo samo na priči. Bogatije opštine tokom ove godine unaprijedile su stanje opreme. Tako je Služba zaštite i spašavanja Glavnog grada u ovoj godini nabavila odijela za prilaz vatri za svoje pripadnike. Naglašavaju i da su realizacijom međunarodnog projekta Command nabavili i opremili komandnu sobu koja će omogućiti kvalitetniju razmjenu podataka i brže odlučivanje u kriznim situacijama.
Skupštinski odbor smatra da je potrebno da Ministarstvo unutrašnjih poslova što hitnije stavi u punu funkciju avio-helikoptersku jedinicu i da se, u saradnji nadležnih institucija, sagledaju mogućnosti angažovanja civila kao ,,vatrogasaca amatera”. Pojedini građani su i sami spremni da pomognu.
Ekološki aktivista Aleksandar Dragićević kaže da su krajem prošle godine predložili institucijama da se u Podgorici oformi mreža civilne zaštite, preko koje bi se obučilo između 150 i 200 volontera koji bi mogli da priskoče u pomoć kada je potrebno. Odgovoreno im je da sačekaju otvaranje Trenažnog centra u Podgorici. Međutim, on još uvijek nije otovoren.
Ipak, uspjeli su da ostvare neki vid saradnje: ,,Oformili smo dobrovoljnu dron jedinicu za izviđanje i pomoć lokalnih služba zaštite sa nekih 35 pilota dronova. Tokom požara ovog ljeta imali smo više uspješnih izviđanja”.
Društvo mladih ekologa iz Nikšića u kontinuitetu pomaže u opremi, putem donacija, vatrogasnoj jedinici u tom gradu. Realizovali su i obuku 10 volontera koji su tokom požarne sezone spremni da pomognu vatrogascima. Otišli su i korak dalje i planirali formiranje dobrovoljnog društva koje bi pomagalo profesionalcima u gašenju požara. ,,Naša organizacija je otvorila konkurs i objavili smo informacije o pozivu putem naše facebook stranice koja broji preko 5000 pratilaca. Na kraju smo dobili dovoljan broj volontera/ki ali smo pomalo iznenađeni jer smo očekivali i veći odziv. Smatramo da se na polju edukacije mora više raditi, jer građani moraju bolje prepoznati svoju ulogu i odgovornost u zaštiti prirode”, kazali su nam iz Društva mladih ekologa.
Klimatske promjene, sve veći broj požara, opasnost od drugih nepogoda, prinudiće nas da ovom pitanju poklanjamo više pažnje, odgovornosti i solidarnosti. Ili da plaćamo sve veću cijenu zbog posljedica.
Predrag NIKOLIĆ
INTERVJU3 sedmice
INTERVJU2 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
INTERVJU3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice
FOKUS3 sedmice