DRUŠTVO
ZABORAVLJENE OPOMENE ZEMLJOTRESA: Soliteri uprkos riziku
U utorak 15. aprila navršilo se 35 godina od razornog zemljotresa koji je u nedjeljno jutro, na zajednički Uskrs pravoslavnih i katoličkih vjernika, pogodio Crnu Goru. Uz stravičnu potmulu tutnjavu, rušilo se toga dana sve na površini zemlje, kuće, sela i gradovi, putevi i mostovi, brojni hoteli i infrastruktura.
Uzburkano more gutalo je u trenu cijele kuće zajedno sa dijelovima obale.
U velikoj prirodnoj katastrofi sa magnitudom od 7 stepeni Rihterove skale i intenzitetom od 9 stepeni Merkalijeve, izgubljen je 101 ljudski život. Najviše su stradali primorski gradovi Kotor, Budva, Bar, Ulcinj i Herceg Novi uz razaranje oko 250 naselja u seoskim područjima.
Materijalna šteta koju je pretrpjela Crna Gora procijenjena je na 4,5 milijarde dolara. Turistička privreda još se nije oporavila od posljedica zemljotresa u kome su brojni hoteli na primorju, u nekoliko sekundi, srušeni do temelja. Zemljotres iz 1979. bio je jedna od najvećih prirodnih katastrofa u Jugoslaviji i jedna od većih u Evropi.
Ubrzo nakon katastrofe preduzete su brojne aktivnosti i analize svih seizmičkih aspekata. Snimljeno je oko 64.000 oštećenih objekata. Urađene su studije povredljivosti za svaku opštinu, kako se tako nešto ne bi ponovilo. Veliki broj stručnjaka iz Amerike, Evrope i Japana bio je angažovan u okviru projekta Ujedinjenih nacija UNDP-YUG 79/104, kojim je rukovodio arhitekta Adolf Ciborovski.
Prvi put usvojen je koncept da se smanjenje seizmičkog rizika uvede u proces urbanističkog planiranja. Međutim, svi uspostavljeni propisi i pravila u oblasti planiranja i gradnje objekata na trusnom području Crnogorskog primorja u najvećoj mjeri su ignorisani, posebno u opštinama koje su najviše postradale.
Primjer urbanističkog razvoja Budve, Svetog Stefana ili Petrovca, pokazuje da tragično iskustvo i rizici ponavljanja jakog zemljotresa ni na koji način nisu uticali na donosioce planova i investitore, koji su duž obale budvanske rivijere „posadili” bezbroj kula i solitera koji dostižu visine i do 30 spratova.
Godišnjica zemljotresa obilježi se uglavnom podsjećanjem na tragediju u medijima, prikazivanjem arhivske filmske građe o posljedicama i razorenim starim primorskim gradovima i na tome se završi.
Ove godine oglasila se Crnogorska akademija nauka i umjetnosti. Organizovana je rasprava na temu zaštite od posljedica od zemljotresa i potrebe angažovanja države u oblasti planiranja izgradnje objekata sa aspekta seizmičke sigurnosti. Čule su se prvi put, sa priličnim zakašnjenjem, oštre ocjene o kvalitetu i načinu gradnje u Crnoj Gori, o lošim zakonskim propisima u oblasti građevinarstva.
Predsjednik CANU Momir Đurović, govorio je o načinu gradnje na trusnom prostoru koji stalno podrhtava. „U Crnoj Gori značajan kapital koncentrisan je u privatnom vlasništvu, koji se, kao da ne postoje druge ljudske aktivnosti, izgleda, jedino i bezobzirno oplođuje građevinskom djelatnošću. U takvim uslovima neobično je važno podsjećati, ne samo javnost, već mnogo više one koji donose i sprovode zakone, da su opasnosti koje donosi seizmička aktivnost okarakterisane mnogim rizicima”, kazao je Đurović. „Gotovo svakodnevno se mijenjaju prostorni i detaljni planovi i grade ogromne građevine a da pitanje kontrole kvaliteta gradnje ostaje otvoreno”, upozorio je on i dodao da bi bilo interesantno čuti „da li se tu nešto promijenilo ili i dalje u trci za profitom novopečeni tajkuni, u sprezi sa lokalnim vlastima, jedno projektuju a drugo rade.” On je takođe istakao da se vlast oglušuje o apele Akademije kada je riječ o neredu u izgradnji objekata.
Na raspravi je ocijenjeno da je Budva urbanistički uništena i da sa seizmičkog aspekta predstavlja vrlo rizično područje. To i nije teško zaključiti kada se zna da je u Budvi posljednjih godina cvjetala divlja gradnja i da je gradio ko je i kako htio. Stotine zgrada i na hiljade stanova izgrađeno je bez građevinske dozvole, što znači bez nadzora i kontrole i bez upotrebne dozvole. Poznata je priča o višespratnici u Bečićima koja je izgrađena bez armature, čija je gradnja bila obustavljena, ali je na volšeban način dovršena.
Ništa bolja situacija nije od kada je bespravna gradnja naoko zaustavljena. Donijeti su prostorni i detaljni urbanistički planovi kojima je najvredniji prostor obale urbanizovan na način kao da zemljotresa nikada nije ni bilo.
Planove naručuju moćni investitori koji gradnjom solitera i stambenih kompleksa obrću sumnjivo stečen kapital i nemaju strpljenja za elaborate o seizmičkom riziku.
Najveću krivicu za haotično stanje u oblasti planiranja i gradnje na primorju snosi Ministarstvo uređenja prostora i turizma. Posebno ministar Branimir Gvozdenović koji troši treći mandat na toj funkciji. Zakonski propisi se, na njegovu inicijativu, prilagođavaju potrebama građevinskog lobija. Mnoge zakonske odredbe koje se tiču kontrole procesa planiranja i izdavanja odobrenja za gradnju, brutalno su izbrisane. Kontroverzne urbanističke planove Budve, Bečića i Petrovca, sa soliterima i neboderima uz morsku obalu, odobrio je Gvozdenović. Većina tih zgradurina ucrtana je na lokacijama koje su odnedavno u vlasništvu vodećih tajkuna i prvaka političkih partija vladajuće koalicije DPS-SDP. Oni su uspjeli da atraktivni prostor turističkih mjesta, paštrovskih sela i ambijentalnih naselja uz obalu, dehumanizuju i pretvore u robu namijenjenu tržištu.
U trci za spratovim i profitom zaboravili su na opasnost koja vreba iz utrobe zemlje.
Proces donošenja preko stotinu urbanističkih planova, projekata ili studija lokacije za područje Opštine Budva pratila je korupcija ogromnih razmjera. Mito za ucrtavanje kvadrata i spratova uzimali su svi u lancu izrade i usvajanja planova do izdavanja građevinskih dozvola.
Zato su u Budvi nikle građevinske nakaze. Osmospratnica nasred puta sa šezdesetak kvadrata u osnovi. Nanizani soliteri uz zidine Starog grada, u močvari u zaleđu Slovenske plaže ili na padinama brda Spas, budvanskog klizišta.
Megalomanska gradnja i nepoštovanje prirodnih uslova dobija i prve opomene.
Gradnjom stambenog kompleksa u močvarnom tlu na lokaciji Velje vode, sa četiri solitera zbijena jedan uz drugog, koju izvodi Bemaks, za račun kompanije ICL iz Podgorice, oštećene su najbliže privatne kuće i hotel Oaza. Zidovi i podovi kuća imaju vidne pukotine, slične onima nastalim od zemljotresa 1979.
Vlasnici prijete Opštini tužbom sa odštetnim zahtjevom vrijednim milione eura.
Takvih tužbi u Budvi već ima desetine jer se prilikom ucrtavanja objekata nije vodilo računa o osnovnim principima i normama planiranja i pravima građana, a ponajmanje o opasnostima od novog zemljotresa.
Branka PLAMENAC
Komentari
Veljko Belivuk, Marko Miljkovići njihova kriminalna grupa se pred Specijalnim sudom u Beogradu terete , za sada, za sedam teških ubistava, silovanje, posjedovanje oružja, dilovanje droge i zločinačko udruživanje. Crnogorsko Specijalno državno tužilaštvo ih tereti da su ilegalno ušli u Crnu Goru u drugoj polovini 2020. gdje su izvršili ubistvo Damira Hodžića, Adisa Spahića i otmicu Mila Radulovića zvanog Kapetan iz Škaljarskog klana, koji je kasnije likvidiran i tajno zakopan na Lovćenu
Skidanje zabrane ulaska u Crnu Goru dvojici elitnih beogradskih kriminalaca 28. decembra 2020. godine je nedavno koštalo slobode dvojicu možda najvažnijih menadžera bivšeg režima Demokratske partije socijalista (DPS). Veljko Belivuk, Marko Miljković i njihova kriminalna grupa se suočavaju sa ozbiljnim optužbama pred Specijalnim sudom u Beogradu. Terete se, za sada, za sedam teških ubistava, silovanje, posjedovanje oružja, dilovanje droge i zločinačko udruživanje.
Crnogorsko Specijalno državno tužilaštvo (SDT) ih tereti da su ilegalno ušli u Crnu Goru u drugoj polovini 2020. gdje su izvršili ubistvo Damira Hodžića, Adisa Spahića i otmicu Mila Radulovića zvanog Kapetan iz Škaljarskog klana. Radulović je kasnije takođe likvidiran i tajno zakopan na Lovćenu. Ova ubistva su dotični komentirali preko SKY aplikacije. Belivuk i Miljković su na ove okolnosti prvi put saslušani u Beogradu krajem 2021. godine od strane tadašnjeg Glavnog specijalnog tužioca (GST) Milivoja Katnića i njegovog zamjenika Saše Čađenovića. Obojica su sada u pritvoru. I Belivuk i Miljković su negirali djela tvrdeći da tada nisu bili u Crnoj Gori jer su imali zabranu ulaska u zemlju.
Međutim, oni su godinama imali podršku osoba iz vrha dva bratska režima – vučićevskog i đukanovićevskog. Suđenje Belivuku i Miljkoviću za ubistvo bivšeg karate reprezentativca Vlastimira Miloševića (upucanog i “overenog u glavu” 30. januara 2017. u centru Beograda) je ogolilo zarobljenost srpskog pravosuđa i države. Maskirani ubica se lagodno ponašao ne obazirući se ni na svjedoke ni na ulični video-nadzor. Terenski operativci srbijanske policije su prikupili obilje dokaza među kojima i tri uzorka DNK Belivuka – jedan na vratima zgrade gdje je živio pokojni Milošević, drugi na vozilu korišćenom za bjekstvo (po policijskoj pretpostavci), dok je navodno treći uzorak nađen na tijelu ubijenog. Zahvaljujući kamerama policija je rekonstruirala rutu kojom su se kretali likvidatori dok je snimak bio dovoljnog kvaliteta da se odradi i antropološko vještačenje. Policija je Belivuku i Miljkoviću oduzela mobilne telefone prilikom hapšenja pet dana nakon ubistva.
Jovo MARTINOVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od 19. aprila ili na www.novinarnica.net
Komentari
U premijerovom obećanju o “mogućoj” plati većoj od EU prosjeka nema preciznijih rokova pa bi se moglo pokazati da smo mi, a ne Milojko Spajić nepopravljivi optimisti. Dok on to samo vješto koristi
Premijer Milojko Spajić ostaje nepopravljivi optimista. Ili je čovjek sa rijetko viđenim talentom da relativizuje činjenice. Uglavnom, umjesto ispunjenja prošlogodišnjih, predizbornih, obećanja dobili smo nova. Ljepša, bolja, veća. “Do vremena kad Crna Gora bude bila predložena za članicu Evropske unije, mogla bi da ima prosječnu zaradu veću od prosjeka EU”, prenijeli su mediji premijerovu izjavu datu pred Odborom za spoljne poslove Evropskog parlamenta.
Spajić je ovo rekao odgovarajući na pitanja evropskih poslanika. To mu, začudo, nije bilo “gubljenje vremena”. Dolazak u parlament u kome je izabran i gdje je dužan da, makar s vremena na vrijeme, podnosi račune – jeste. Ali, da se vratimo ljepšim temama: kako ćemo trošiti tih skoro 2.200 eura, koliko danas iznosi prosječna neto zarada u Evropskoj uniji? Čim ih zaradimo (uzajmimo) – mi ili država.
Jedni su na ove najave veselo trljali ruke, drugi zbunjeno slijegali ramenima, a traći pokušali racionalizovati premijerovo obećanje. Tražeći odgovor na pitanja kad i kako. I ko će to da plati. A ko da vrati (kredit).
Pomalo bajati podaci s kraja 2022. pokazuju da je prosječna zarada u privatnom sektoru bila za skoro 160 eura manja od prosječne (555 naspram 712 eura, koliko je tada iznosila prosječna neto zarada). Pa kako smo onda dobacili do prosjeka?
Da je broj zaposlenih u javnom i privatnom sektoru jednak, a nije, to bi značilo da je zaposleni koji je platu primao iz državnog ili nekog od lokalnih budžeta, ili je zarađivao u nekom državnom (javnom) preduzeću, prije dvije godine, u prosjeku, primao zaradu za 300 eura veću od zaposlenog u privatnom sektoru. Pošto je odnos broja zaposlenih u javnom i privatnom sektoru ipak nešto drugačiji (više je zapošljenih u privatnim firmama), to znači da je razlika u zaradama jednih i drugih bila još veća. U korist tzv. budžetskih korisnika.
Zoran RADULOVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od 19. aprila ili na www.novinarnica.net
Komentari
Izbor su pratile brojne primjedbe i sumnje na nepravilnosti. Bratićeva protivkandidatkinja Tanja Bakić tvrdi da Vijeće Filološkog niti Senat nisu sankcinisali Komisiju za pisanje izvještaja o kandidatima, iako su dva člana predala potpuno identične tekstove
Senat Univerziteta Crne Gore je 15. marta ove godine izabrao dr Vesnu Bratić u akademsko zvanje redovne profesorica iz oblasti Anglistika – Anglofona književnost i civilizacija i Engleski jezik na Filološkom fakultetu Univerziteta Crne Gore. Bratić je od kraja 2020. do kraja aprila 2022. bila ministarka prosvjete, nauke, kulture i sporta u 42. Vladi. Bratić nije bila jedina kandidatkinja, pored nje na konkursu za izbor u akademsko zvanje iz navedenih oblasti, koji je raspisan u junu prošle godine, prijavila se i dr Tanja Bakić.
Sam tok konkursa i izbor zanimljivi su zbog brojnih primjedbi i sumnje na nepravilnosti koje su se dešavale tokom njegovog trajanja.
U septembru 2023. imenovana je Komisija za razmatranje konkursnog materijala i pisanje izvještaja u sastavu prof. dr Radojka Vukčevič sa Filološkog fakulteta u Beogradu, prof. dr Janko Andrijašević sa Filološkog fakulteta UCG i prof. dr Zoran Paunović sa Filološkog fakulteta u Beogradu. Nakon što je Andrijašević u oktobru iz zdravstvenih razloga odustao od rada u komisiji, za novog člana je imenovana prof. dr Vesna Lopičić sa Univerziteta u Nišu.
Krajem prošle godine u Biltenu UCG objavljeni su izvještaji o kandidatima članova Komisije. Sva tri člana Komisije pozitivno su ocijenili kandidatatkinju Bratić i dali preporuku da se Bratić izabere.
Prigovor na recenzije, u januaru ove godine, Vijeću Filozofskog fakulteta UCG, upućuje Tanja Bakić. Ona u njemu kao apsurd ocjenjuje da su dva člana komisije potpisala istovjetne recenzije. Dr Bakić tvrdi da su izvještaji prof. dr Zorana Paunovića i prof. dr Radojke Vukčević potpuno identični: ,,Jedina razlika je u tome što je dr Paunović, redovni profesor Univerziteta u Beogradu, koji izvorno govori ekavicu, pokušao da ekavizira tekst profesorke Vukčević, izvorno napisan na ijekavici. Nažalost, u tome nije savim uspio, ostavivši znatan dio predatog teksta u ijekavici”, napisala je dr Bakić.
Predrag NIKOLIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od 19. aprila ili na www.novinarnica.net
Komentari
HAPŠENJE ZORANA LAZOVIĆA I MILIVOJA KATNIĆA: Odoše drugovi, samo njega nema
KRIMINAL U SLUŽBI DRŽAVE I OBRNUTO: Belivuk i Miljković – državni vojnici oba oka u glavi
PREMIJER OBEĆAVA JOŠ VEĆE PLATE: EU da nam zavidi
-
INTERVJU3 sedmicePAULA PETRIČEVIĆ, MIROVNA I FEMINISTIČKA AKTIVISTKINJA: Osokoljeni nacionalistički šerifi se ne boje institucija sistema
-
FOKUS4 sedmicePOLITIKA I DEGRADACIJA PROFESIJE: Ko su policajci zbog kojih je uzdrmana Vlada
-
FOKUS2 sedmiceFAMILIJA ĐUKANOVIĆ NAKON GUBITKA VLASTI: Manje moći, manje profita, ali poslovi traju
-
DRUŠTVO4 sedmiceDRAMA OKO SMJENE DIREKTORA MONTEFARMA: Politički i drugi lobiji
-
DRUŠTVO4 sedmiceKOLAPS ZIMSKE TURISTIČKE SEZONE: Uzdanje se u nebo i državnu kasu
-
DRUŠTVO3 sedmiceHAPŠENJE IGORA KRSTOVIĆA: Jedna lasta ne čini proljeće
-
Izdvojeno4 sedmiceKAKO JE IBAR SPASIO VLADU: Političarenje
-
Izdvojeno3 sedmiceKRIZE VLASTI OD LOKALA DO VRHA: Puca po dubini