DRUŠTVO
Kratak ispust, dug problem
Objavljeno prije
12 godinana
Objavio:
Monitor onlineSredinom juna vijenci pjene koji su se pojavili u moru od Budve do Svetog Stefana uznemirili su mještane i turiste. Dok su kupači tvrdili da je u pitanju još jedna havarija kanalizacionog sistema i izlivanje fekalija u more – kakvo su već ranije viđali – u budvanskom Vodovodu su objašnjavali da, ipak, ovoga puta nije riječ o tome već o ,,uobičajenoj pojavi vraćanja prljavštine ka obali kada je južina”.
Ipak, ovakvi i slični incidenti nisu neuobičajeni tokom ljetnje turističke sezone na Crnogorskom primorju. Nešto slično se dešavalo i prošlog, ali i prethodnih ljeta. Dva su osnovna razloga za to. Stari i oštećeni kanalizacioni sistem odvoda fekalija u morske dubine, i pretjerana, često i nelegalna, gradnja na samoj obali mora zgrada i kuća koje nisu uvezane u kanalizacioni sistem pa se otpadne vode izlivaju – pravo u more.
Mještani tvrde da su svetostefanske plaže najbolji primjer za to. Fekalije iz višespratnica koje su nikle posljednjih deset godina uz samu obalu izlivaju se u vodu i time ovaj, nekada najelitniji dio Crnogorskog primorja pretvaraju u crnu ekološku tačku na rivijeri. U NVO Za ljepši Sveti Stefan objašnjavaju da vlasnici zgrada iznad lijeve Svetostefanske plaže noću ispumpavaju fekalije iz septičkih jama direktno u more. Kada oni na to upozore nadležne, slijedi snalažljivost. ,,Kada dođe inspekcija, vlasnici apartmana stave preko tih jama daske i pijesak, kako se ništa ne bi vidjelo”, navode u toj NVO.
Problem će biti riješen tek kada se, konačno, izgradi postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda, kao i kolektorska mreža. No, to nikako da se desi. Silvana Đurašević, ekonomska analitičarka u turizmu, upozorava na ponašanje lokalne samouprave: ,,U programima infrastrukture, pozicije izgradnje kanalizacionog kolektora na lijevoj Svetostefanskoj plaži i šetališta Lungo mare, iz godine u godinu samo se prenose”.
Nije samo Sveti Stefan u pitanju. Iste muke su svuda po primorju.
Mr Pavle Đurašković, rukovodilac Laboratorije Hidrometeorološkog zavoda, objašnjava da prema analizi u zvaničnim dokumentima Nacionalna dijagnostička analiza i Nacionalni akcioni plan ispuštanje komunalnih otpadnih voda u obalni morski ekosistem je identifikovano kao najveći uticaj na zagađenje vode, u pogledu potencijalnih posljedica na morski ekosistem i zdravlje ljudi-kupača, i prioritet za rješavanje.
Jedan od osnovih dokumenata za ovakvu ocjenu je i Master plan za odvođenje komunalnih otpadnih voda na Crnogorskom primorju i opštini Cetinje. ,,Prema podacima iz ovog i ostalih dokumenata, osnovni problemi u ovom sektoru su to što se voda bez tretmana ispušta u more; mnogi centralni ispusti su oštećeni fizički, pa se voda izliva na mjestima oštećenja, na kraćoj distanci od obale i manjoj dubini; oprema na ispustima ili ne radi ili nije ugrađena”, objašnjava Đurašković.
On kaže da su veliki problem, kada je zagađenje u pitanju, mnogobrojni i neidentifikovani, nelegalni, kratki ispusti, iz pojedinih objekata, ili grupe objekata. Iz njih se voda izliva na neadekvatnoj dubini i distanci od obale. ,,Zagađenje se ne razblažuje u dovoljnoj mjeri i svojim dejstvom obuhvata neposrednu obalnu vodu. Najveću štetu od ovog oblika zagađenja imaju plaže, čiji kvalitet vode za kupanje može znatno da degradira. Poseban štetni uticaj kratkih ispusta ogleda se u difuznosti njihovog dejstva, zbog njihove dužine i broja, za razliku od glavnih gradskih ispusta, koji imaju karakter tačkastog izvora”, smatra Đurašković.
Nevolja je u tome što su to stare, dotrajale i često oštećene cijevi za kanalizaciju koje su postavljene na morsko dno prije više od pola vijeka i veliko je pitanje koliko je u njihovu popravku ulagano, posebno posljednje dvije decenije.
,,U opštinama Crnogorskog primorja postoji 11 dugih ispusta koji su izgrađeni planski u sklopu izgradnje lokalnih kanalizacionih mreža tokom 60-ih godina prošlog vijeka. Pored ovih postoji i veći broj tzv. ‘kratkih’ ispusta od kojih je u Master planu odvođenja i prečišćavanja otpadnih voda Crnogorskog primorja evidentirano ukupno 81″, kaže pomoćnik ministra održivog razvoja i turizma Siniša Stanković.
Najčešći uzroci oštećenja ispusta su jake morske struje, odnosno nevremena, sidrenje većih plovnih objekata, ali i nelegalni način ribolova, objašnjavaju u Ministarstvu.
Da je tako – potvrđuje i događaj s kraja prošle turističke sezone kada se u Petrovcu, ispod hotela Palas, na plaži punoj kupača, izlila kanalizacija iz cijevi koju je neko oštetio. Nezvanično objašnjenje je bilo – nespretno rukovanje sidrom koje se umjesto u morsko dno, zabilo – u kanalizacionu cijev.
Đurašković tvrdi da komunalne otpadne vode imaju najveći efekat na Bokokotoski zaliv zbog zatvorenosti obale, slabe izmjene vode sa otvorenim morem i priliva slatke vode. ,,Tokom turističke sezone količina komunalne otpadne vode se višestruko povećava, pa time u istoj srazmjeri i efekti njenog ispuštanja. Na realan sadržaj zagađenja vode, osim veličine i vrste emisije otpadnih voda, presudno utiču i prirodni faktori ‘in situ’, u ovom slučaju prije svega morske struje (talasi) i pravac i brzina vjetra. Generalno, sjeverni vjetar ‘smanjuje’ zagađenje uz obalu, a južni ga ‘povećava’, što posebno važi za otvorenu obalu”. Đurašković pojašnjava i da je značajan uticaj „kratkih” ispusta, o čijim dužini i broju nema podataka, a koji su ilegalni.
Pomoćnik ministra Stanković tvrdi da je održavanje i rekonstrukcija podmorskih ispusta u nadležnosti jedinica lokalne samouprave, odnosno njihovih vodovodnih i kanalizacionih preduzeća. „Ispusti treba da budu redovno pregledani, i to najmanje jednom u dvije godine”, tvrdi Stanković.
A da li je to, zaista, tako?
On pojašnjava da pregled stanja podmorskih ispusta podrazumijeva i angažovanje ekipe za podvodno snimanje, što je skup proces. „Javna vodovodna i kanalizaciona preduzeća, nažalost, često nijesu u mogućnosti da obezbijede potrebna finansijska sredstva za ove namjene”, kaže Stanković
On napominje: „I inetrevencije na saniranju oštećenja i djelimične rekonstrukcije se odvijaju pod vodom i zahtijevaju značajna finansijska sredstva. Lokalna javna vodovodna i kanalizaciona preduzeća bez pomoći jedinica lokalne samoupave i/ili Javnog preduzeća za upravljanje morskim dobrom, ne mogu snositi troškove realizacije ovih aktivnosti”, objašnjava Stanković.
Dr Vesna Mačić iz Instituta za biologiju mora kaže kako izlivanje kanalizacije u more često prolazi nekažnjeno i da je pokretanje priče u javnosti o tom problemu izuzetno važno. „Brojni su problematični ispusti kao što je onaj kod Port Milene, ispust kod Petrovca, kod Budve, Trašte, ispod Škvera i puno malih po zalivu…”, objašnjava Mačić. Ona kaže da pojedina istraživanja morskog dna pokazuju specifične promjene koje su, najvjerovatnije, izazvane onečišćenjima.
Nakon više od pola vijeka zanemarivanja – vrijeme je da se Crna Gora pozabavi čistoćom morske vode i uvede savremene kanalizacione sisteme. Nakon toga bismo mogli početi da pričamo i o ozbiljnom turizmu.
Problematičan kvalitet vode
TXT: JP Morsko dobro i Hidrometeorološki zavod rade stalnu kontrolu sanitarnog kvaliteta vode na javnim kupalištima. Od 1996. broj kupališta je povećavan, do prošlogodišnjih 100. Voda se uzorkuje od maja do oktobra, petnaestodnevno. Ukoliko se utvrdi da neko kupalište nema vodu propisanog kvaliteta, monitoring se nastavlja, sve dok se voda ponovo ne vrati u propisano stanje, a u međuvremenu se identifikuju i otklanjaju uzroci pogoršanja kvaliteta.
,,Prošlogodišnje iskustvo sa kontrolom kvaliteta vode u blizini 15 objekata, sa potencijalnim uticajem (potoci, rijeke, ispusti) ukazuju da i ove povremene pritoke imaju štetan uticaj na susjedna kupališta, jer se njihovi tokovi i korita koriste za nelegalno ispuštanje otpadnih voda”, objašnjava mr Pavle Đurašković iz HMZ.
On upozorava da dugogodišnje iskustvo u realizaciji monitoringa sanitarnog kvaliteta vode na kupalištima, ukazuje na mnoge (ne)opravdane nedoumice javnosti. ,,Analize se rade svakih petnaest dana, a ne svakodnevno, neki uzorci se uzimaju u prijepodnevnim satima, kada je drugačija situacija od popodnevne, u periodu od uzimanja uzoraka do objavljivanja rezultata mjerenja prođe najmanje dva do četiri dana – kada se mogu desiti značajne promjene u kvalitetu vode (trenutno zagađenje, promjena pravca vjetra i drugih meteo faktora …). ” Đurašković kaže da je izvjesno da je u vrijeme uzorkovanja, kvalitet vode odgovarao izmjerenom i objavljenom.
Ovakvim, standardnim načinom rada ipak su identifikovane plaže, koje su često van propisanog kvaliteta vode, uglavnom kao posljedica ispuštanja netretiranih otpadnih voda. Đurašković navodi da su to kupališta blizu Port Milene na Velikoj plaži i plaže u Igalu RVI, Vila Galeb i Blatna plaža. ,,Plaže kotorskog i risanskog zaliva su često problematičnog kvaliteta vode (prije svega kod Kotora i Risna). Osjetljiv je kvalitet vode uopšte u Boki, zatim u zoni Budve ‘od Avale do Zavale’, Bara- gradska zona i Ulcinja- gradska zona. Odličan kvalitet vode su pokazale plaže od Luštice do Budve, Od Kamenova do Sutomora, Od Bara do Ulcinja i na središnjem dijelu Velike plaže”, navodi on.
Marijana BOJANIĆ
(Tekst je realizovan u saradnji sa danskom organizacijom za podršku projektima istraživačkog novinarstva u Jugoistočnoj Evropi – SCOOP)
Komentari
DRUŠTVO
HAOTIČAN POČETAK ZIMSKE SEZONE: Kad se turizam dešava
Objavljeno prije
5 danana
6 Decembra, 2024Početak zimske sezone sa brojnim problemima i stupanje na snagu dvostrukog povećanja PDV-a na smještaj siguran su znak da će crnogorski turizam sa olovnim nogama trčati narednu 2025. godinu. Vapaje turističkih radnika nema ko da čuje. Turističke radnike i sve one koji žive od turizma posebno brine to što je gotovo izvjesno da će se, ukoliko se nešto brzo ne uradi, ovaj trend nastaviti i u 2025.
Prošlogodišnja zimska sezona je u Crnoj Gori propala jer nije bilo snijega. Ove godine pao je već krajem novembra i iznenadio sve na sjeveru. U Ski centru Kolašin 1600 mjesec dana nema struje, a tu je i hronični problem sa vodosnabdijevanjem i nedostatak adekvatnih puteva i parkinga, da se ne govori o visokim cijenama. Pritom, za samo nekoliko sedmica kreću novogodišnji praznici i đački raspusti.
„Vremenski uslovi omogućili su skijanje već prije 15 dana, ali zbog nepostojanja sistema za osnježavanje staze su neiskorištene. To je apsurd u 21. vijeku“, kaže Dragana Bećirović iz Privredne komore Crne Gore.
U državi gdje se turizam u kontinuitetu dešava, logično je da prihodi padaju. I to ove godine zvanično – po pokazateljima Centralne banke Crne Gore za 50 miliona eura su manji nego 2023. godine ili za četiri odsto. Pad posjeta još veći – više od pet odsto. To je prvi put od obnove nezavisnosti, isključujući 2020. odnosno godinu korone, da je u turizmu žetva opala.
Finansijski rezultati bi bili još gori da ove godine nijesu značajno povećane cijene usluga, praktično u rangu sa svim evropskim mediteranskim zemljama. Baš kao i one u vanpansionu i u supermarketima. Crna Gora više nije jeftina destinacija, svakako ne za goste iz našeg regiona koji su najbrojniji. U situaciji kada se pogoršava ekonomsko stanje i u zapadnoevropskim zemljama, to onda vrijedi i za te goste. Istraživanja pokazuju da oko 80 posto Evropljana mijenjaju navike putovanja zbog klime, sigurnosti i cijena.
Turističke radnike i sve one koji žive od turizma posebno brine to što je gotovo izvjesno da će se, ukoliko se nešto brzo ne uradi, ovaj trend nastaviti i u 2025.
“Ako ne preduzmemo korake prije svega u kvalitetu upravljanja našom destinacijom i ne počnemo strategijski da planiramo, jasno je da će se stanje pogoršavati“, smatra izvršni direktor Hotelsko-turističkog preduzeća “Ulcinjska rivijera“ Ćamil Hodžić.
Profesor turističke ekonomije Rade Ratković je uvjeren da je turizam žrtva Vladinog programa Evropa sad 2, jer je zbog njegove realizacije povećan porez na dodatnu vrijednost na smještaj sa sedam na 15 odsto. „Naš turizam je u fazi tihog odumiranja i pretvaranja u biznis za nekretnine“, navodi Ratković.
Sličan je stav predsjednika države Jakova Milatovića. “Ne smijemo dozvoliti da turizam, kao glavni pokretač naše ekonomije, uđe u opasnu zonu stagnacije. Umjesto strateških odgovora dobili smo povećanje poreza koji će dodatno ugroziti naš najveći ekonomski sektor dok konkurencija u regionu grabi krupnim koracima naprijed”, upozorava Milatović.
Niko se iz Vlade i Ministarstva turizma ne oglašava, kao ni iz Nacionalne turističke organizacije, dok cijene usluga rastu, ulaganja u turizam je malo i nedovoljno, a kvalitet usluga opada.
U tom kontekstu je, na primjer, razumljivo što je britanski magazin Time Out na listu najpotcjenjenijih evropskih destinacija za 2025. godinu, na prvo mjesto stavio Ulcinj, grad sa najvećim turističkim razvojnim potencijalom u Crnoj Gori.
“Dok se mnoga mjesta širom kontinenta bore sa prekomjernim turizmom, ove zanemarene destinacije čekaju da budu istražene”, navodi se u analizi ovog časopisa koji od 1968. godine izlazi u Londonu.
A da bi bile istražene, mora se do njih nekako doći. Upravo je dostupnost naše države, kako tvrdi dugogodišnji turistički radnik Branko-Diki Kažanegra, najveći problem crnogorskog turizma. „Albanija je 1993.godine imala tri avionske linije dnevno. Zgrada aerodroma u Tirani je bila jedna baraka. A, šta mi danas imamo, a šta ima Albanija? To je najbolji primjer kako je neko išao naprijed, a mi smo išli unatrag“, ističe Kažanegra.
Zato ova privredna grana i turistički radnici u narednu godinu kreću u trku sa konkurencijom sa olovnim nogama. Izazova je previše – globalna geopolitička situacija, nepovoljna ekonomska kretanja na tržištima, izostanak ulaganja u hotelsku industiju, digitalizaciju i radnu snagu…
U svakom slučaju, turizam je precizan seizmograf koji registruje sve potrese u našem društvu i privredi. Crveni alarm je već upaljen za sve one koji nijesu zaslijepljeni od privilegija, nemara i neodgovornosti.
Mustafa CANKA
Komentari
DRUŠTVO
RATNI ZLOČINI: Crna Gora još bez optužnica protiv ,,vikend ratnika”
Objavljeno prije
5 danana
6 Decembra, 2024Specijalno državno tužilaštvo je do sada podiglo samo tri optužnice zbog učeća dobrovoljaca iz Crne Gore u ratnim zločinima u BiH i na Kosovu
Specijalno državno tužilaštvo (SDT) nije učinilo dovoljno u istragama o učešću tzv. vikend ratnika iz Crne Gore u ratnim zločinima i pljačkama počinjenim u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i na Kosovu tokom ratova devedesetih, tvrde sagovornici BIRN-a.
Izraz ,,vikend ratnici” se često koristi da opiše dobrovoljce koji su iz Crne Gore i Srbije putovali u BiH i učestvovali u ratnim zločinima tokom devedesetih.
Pravna savjetnica u Akciji za ljudska prava (HRA), Bojana Malović, tvrdi da SDT još nije samoinicijativno istraživalo djelovanje tzv. vikend ratnika, iako indicije o učešću crnogorskih državljana u silovanjima u istočnoj Bosni postoje od 1996. kada je pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (ICTY) u Hagu podignuta prva optužnica zbog seksualnog zlostavljanja.
,,Specijalno državno tužilaštvo od novembra 2020. izviđa dokazni materijal koji se može odnositi na ‘vikend ratnike’, budući da obuhvata više od 15 crnogorskih državljana osumnjičenih za teške zločine − uključujući ubistvo, mučenje, seksualno ropstvo i silovanje na području Foče. Međutim, kako je taj postupak u fazi izviđaja njihovi identiteti nisu poznati javnosti”, kazala je Malović BIRN-u.
Crna Gora je, kao dio Jugoslavije, direktno učestvovala u ratovima devedesetih u Hrvatskoj i BiH, a cnogorski građani su, kao pripadnici Vojske Jugoslavije, učestvovali u ratu na Kosovu. U Crnoj Gori nije bilo ratnih dejstava, ali su na njenoj teritoriji zabilježeni ratni zločini.
U sudskim procesima u BiH, na Kosovu i Hrvatskoj pominju se crnogorski državljani koji su u tim državama kao dobrovoljci učestvovali u ratnim zločinima i pljačkama. U Crnoj Gori su do sada podignute tri optužnice protiv crnogorskih državljana zbog ratnih zločina u susjednim državama, od kojih se jedna završila osuđujućom presudom.
Apelacioni sud je u decembru 2019. potvrdio presudu kojom je bivši pripadnik Vojske Jugoslavije iz Nikšića, Vlado Zmajević, osuđen na 14 godina zatvora zbog ubistva 4 albanska civila u selu Žegra kod Gnjilana tokom rata na Kosovu 1999.
Pred Višim sudom u Podgorici sudi se crnogorskom državljaninu, Slobodanu Pekoviću, koji se tereti da je kao vojnik Vojske Republike Srpske (VRS) ubio dvije osobe i silovao ženu bošnjačke nacionalnosti u Foči 1992. Peković je 23. oktobra pušten da se brani sa slobode, nakon što crnogorski Viši sud u roku od tri godine nije donio presudu.
SDT je prošlog juna podiglo optužnicu protiv pripadnika crnogorske granične policije, Zorana Gašovića, koji se tereti da je kao pripadnik VRS počinio zločine protiv čovječnosti u Hadžićima kod Sarajeva 1992. godine.
Spiskovi za paljenje kuća
U izvještaju Evropske komisije o napretku za 2024. navodi se da je Crna Gora počela sa proaktivnim istragama ratnih zločina, kao i da SDT trenutno istražuje 12 slučajeva.
VDT je 16. septembra usvojilo Strategiju za istraživanje ratnih zločina koja se odnosi na period 2024 – 2027., kojom je planirano uspostavljanje održivog bilansa rezultata u istragama, procesuiranju i presudama u slučajevima ratnih zločina, uz punu saradnju sa Međunarodnim rezidualnim mehanizmom za krivične sudove, koji je nasljednik Tribunala u Hagu.
Iz SDT nijesu odgovorili BIRN-u koliko su pokrenuli istraga o učešću ,,vikend ratnika” u ratnim zločinima u susjednim državama.
Visoki oficir jugoslovenske Kontraobaveštajne službe (KOS), Radomir Goranović, ističe da ,,vikend ratnici” nisu bili prisutni tokom napada Jugoslovenske narodne armije (JNA) na Dubrovnik.
Vojne formacije JNA, koje su uglavnom činili crnogorski vojnici i rezervisti, od decembra 1991. do maja 1992. opsjedale su Dubrovnik i Konavle.
Goranović, kojeg je napad na Dubrovnik zatekao u Kuparima, tvrdi da je na dubrovačkom ratištu organizovana sistematska pljačka pod okriljem vojske.
,,Postojali su spiskovi za paljenje kuća. Prilikom povlačenja sve što je moglo iz kuća, hotela, aerodroma Ćilipi i ostalih objekata odneseno je u Crnu Goru. Ne sporim da je bilo i pojedinačnih pljački, ali su one bile manje značajne u odnosu na sistematsku koja je bila naređena od vojnog i političkog vrha”, kazao je.
,,Godinama nakon napada na Dubrovnik u Nikšiću su prepričavali da su se pojedini rezervisti kući vratili sa punim čuturicama zlata”, dodao je.
Županijski sud u Splitu je u novembru 2014. osudio Marka Grandova iz Bijelog Polja na sedam godina zatvora, jer je kao pripadnik JNA u oktobru 1991. zapalio tri kuće, opljačkao restoran i kuću Stijepa Vladimira u Slanom. Grandov je odbacio optužbe, navodeći da je osuđen jer je na jednom zapaljenom hotelu u Slanom bilo ispisano njegovo ime.
Odlazili u istočnu Bosnu zbog pljačke i silovanja
Sagovornici BIRN-a tvrde da pojava ,,vikend ratnika” iz Crne Gore dobija puni zamah od maja 1992. na području Foče i drugih mjesta u istočnoj Bosni i Hercegovini, u blizini granice sa Crnom Gorom.
Malović ističe da su iz Crne Gore u istočnu Bosnu odlazile naoružane paravojne grupe i pojedinci da ratuju kao dobrovoljci na strani Vojske Republike Srpske.
,,Nazivani su ‘vikend ratnici’ jer su neki od njih namjenski odlazili u rat u svrhu pljačke, sporadično, i na nekoliko dana. Uglavnom, crnogorski državljani su na bosanskoj teritoriji počinili brojna razbojništva, paljevine, pljačke, silovanja, ubistva, zlostavljanja i ostvarivali ratni profit”, tvrdi Malović.
Crnogorski dobrovoljci koji su učestvovali u silovanjima u okolini Foče pominju se i u svjedočenjima žrtava pred Haškim tribunalom.
Tako je na suđenju pripadnicima VRS Dragoljubu Kunarcu, Zoranu Vukoviću i Radomiru Kovaču ,,Svjedokinja 50″, čiji je identitet zaštićen, izjavila da je silovao jedan crnogorski vojnik, kojeg je opisala kao ,,starog” i ,,odvratnog”.
,,Odveo me je u sobu gdje mi je prijetio nožem i govorio: ‘Vidjećete vi muslimani. Nacrtaću ti krst na leđima. Sve ću vas pokrstiti. Sad ćete postati Srbi’… Silovao me je na zvjerski način, tako grubo da sam kasnije vidjela da krvarim. Sve me je boljelo: stomak, leđa, noge, sve je bilo bolno”, kazala je ,,Svjedokinja 50″.
,,Ono što me je najviše od svega zaboljelo je to što je sigurno bio tridesetak godina stariji od mene. Sigurno je bio star koliko i moj otac”, dodala je.
Dragoljub Kunarac je bio komandir specijalne dobrovoljačke jedinice sastavljene od dobrovoljaca uglavnom porijeklom iz Crne Gore. Kunarac, koji je do 1992. živio u Tivtu, osuđen je na 28 godina zatvora zbog silovanja i porobljavanja žena bošnjačke nacionalnosti.
U dokumentaciji Međunarodnog krivičnog suda u Hagu pominje se i najmanje 10 crnogorskih vojnika kao i kuća u fočanskom naselju Aladža koja je služila kao ,,crnogorski štab”. U optužnici protiv Kunarca, pomenuta su i najmanje četiri vojnika iz Crne Gore koji su učestvovali u silovanjima u Foči.
,,Crnogorski vojnik koji je silovao FWS-50 prijetio joj je da će joj odrezati ruke i noge i odnijeti je u crkvu na krštenje”, navodi se u jednom od transkripata sa suđenja.
Podsjećajući se antiratnog skupa opozicionog Liberalnog saveza Crne Gore (LSCG) početkom devedesetih, novinar Sead Sadiković kazao je da se živo sjeća petnaestak ,,vikend ratnika” iz Bijelog Polja.
,,Sjećam se da su bili naoružani i da su zaustavili autobuse u kojima su bili ‘Liberali’. Okupljali su se u parku, orgijali i pjevali svoje pjesme. Danas se neki od njih stide svega toga”, kazao je Sadiković.
,,Oni su išli u Bosnu, prema Foči, najdalje do Pala”“, dodao je.
Optužnice u BiH i na Kosovu
Pred sudom u BIH do sada su podignute optužnice protiv dva crnogorska državljanina koji mogu spadati u kategoriju ,,vikend ratnika” – Ranka Radulovića i Miodraga Nikačevića.
Sud BiH je u septembru 2020. podigao optužnicu protiv Radulovića jer je od jula do augusta 1992. učestvovao u napadu na civilno stanovništvo na području Foče, uzimao taoce, uništavao imovinu i zatvarao civile bošnjačke nacionalnosti, ali i pomagao u prisiljavanju djevojaka na seksualni odnos. Tokom suđenja Radulović se u septembru 2021. putem video linka iz Podgorice izjasnio da nije kriv.
Radulovićevo ime se pominjalo i tokom svjedočenja na suđenju Dragoljubu Kunarcu.
,,Silovao me je i vrijeđao, psovao moju majku. Rekao je da sam bula, Turkinja… Zatim me je vratio u kuću”, navodi se u svjedočenju jedne od žrtava.
Radulović (64) koji živi u Nikšiću nikada nije bio pod istragom crnogorskih pravosudnih organa zbog navoda o učešću u ratnim zločinima. U Crnoj Gori je bezuspješno suđen za organizovani kriminal i nelegalno posjedovanje oružja, a od 24. juna je u bjekstvu nakon što je osumnjičen za silovanje dvadesettrogodišnje djevojke u Nikšiću.
Apelaciono vijeće Suda BiH je u decembru 2010. osudilo crnogorskog državljanina Miodraga Nikačevića na 10 godina zatvora zbog zločina protiv čovječnosti počinjenih na području Foče.
Nikčević, poznat kao Zunđa i Nikač, bio je komandir specijalne jedinice VRS zvane ,,Nikačevi” koja je djelovala u Foči.
On je proglašen krivim za silovanja u aprilu i julu 1992., kao i privođenje Rasima Klapuha, kojeg je predao Vojnoj policiji, a kome se nakon toga gubi svaki trag.
,,Sud u BiH je teretio Nikačevića za progon civilnog bošnjačkog stanovništva iz opštine Foča, u okviru kog je učestvovao u prisilnom nestanku dvije osobe bošnjačke nacionalnosti, pomagao u silovanju dvije Bošnjakinje i učestvovao u zatvaranju i prisilnim preseljenjima civila bošnjačke nacionalnosti”, kazala je Malović.
Pred Okružnim sudom u Trebinju u toku je suđenje crnogorskim državljanima Milutinu Đilasu i Rajku Vojvodiću koji se terete da su 1992. godine, kao pripadnici VRS silovali žene koje nisu bile vojno angažovane i nisu učestvovale u neprijateljstvima.
Osnovni sud u Prištini 19. jula osudio je crnogorskog državljanina Ekrema Bajrovića na 12 godina zatvora zbog ratnih zločina počinjenih u maju 1999. protiv albanskog civilnog stanovništva u selima Starodvorane, Žač i Đurakovac na teritoriji opštine Istok.
Nakon 2020. Crna Gora je od Međunarodnog rezidualnog mehanizma za krivične sudove dobila dokumenta koja se odnose na više od 15 crnogorskih državljana osumnjičenih za učestvovanje u zločinima tokom rata u Bosni i Hercegovini.
,,U poslednje vrijeme ažuriran je rad na predmetima koji su dostavljeni iz Haškog tribunala, a koji se dijelom mogu odnositi na ‘vikend ratnike’. Međutim, okončanje tih istraga možemo očekivati tek u naredne dvije godine”, smatra Malović.
Predrag NIKOLIĆ
Tekst je dio projekta ,,Kultura sjećanja za svjetliju budućnost” koji realizuje Građanska alijansa u partnerstvu sa BIRN Crna Gora, koji je podržan kroz regionalni projekat ,,Podrška EU izgradnji povjerenja na Zapadnom Balkanu”, uz finansijsku podršku Evropske unije. Regionalni projekat sprovodi UNDP. Sadržaj je isključivo odgovornost autora i ni na koji način ne odražava stavove donatora.
Komentari
DRUŠTVO
BUDVA POSLIJE IZBORA: Poslovi ne smiju da stanu
Objavljeno prije
2 sedmicena
29 Novembra, 2024Izbori u Budvi odavno ne služe izjašnjavanju građana za programe stranaka i ljude koji će na najbolji način voditi grad. Izbore vode interesne grupe, građevinski lobi uz moćne uticaje sa strane. Zbog bogatih koji žele biti još bogatiji, čija je jedina ideologija materijalni interes, trpe građani Budve. Njima se smiješe treći vanredni izbori u jednoj godini
Deset dana nakon lokalnih izbora u Budvi i proglašenja konačnih rezultata, nema naznaka da se uskoro može očekivati dogovor političkih grupacija koje su učestvovale na njima. Postupci dvije vodeće stranke, koalicija Demokratskog fronta koju predvodi kandidat za predsjednika Opštine, Mladen Mikielj i grupa građana Budva naš grad, Nikole Jovanovića, takođe pretendenta za fotelju gradonačelnika, istovjetni su onima koje su vodili nakon majskih izbora, na kojima je rezultat u broju mandata bio neriješen. Njihove liste osvojile su oba puta po devet odborničkih mjesta u Skupštini grada, nedovoljno da same formiraju izvršnu vlast.
Pregovore pokreće Jovanović, uz uslov da njemu pripada predsjednička fotelja. On poziva na dogovore pojedine partije iz DF SNP i Demokratsku narodnu partiju.. Prošlog puta iz DF-a mu je stavljeno do znanja da to neće proći. Sasvim izvjesno neće ni sada.
Upućeni tvrde da Jovanović ima podršku aktuelnog predsjednika Opštine Mila Božovića iz pritvorske jedinice u Spužu. To je i podrška moćnog građevinskog lobija, zainteresovanog da unosni poslovi ne presahnu.
Za eventualno pravljenje postizborne koalicije sa DPS-om, Jovanović bi morao ubijediti odbornike sa svoje liste, Budva naš grad, nekadašnje sledbenike jedinstvenog DF-a. Tokom junskih pregovora to mu nije pošlo za rukom, nekoliko njih odbilo je takvu saradnju. Sada je dovoljno da tri odbornika to učine, da otpadne mogućnost povratka DPS-a u izvršnu vlast u Budvi, poslije osam godina.
Upućeni navode da je uslov DPS-a koji donosi sedam mandata, da dobije opštinska preduzeća na upravljanje. Treći partner, Evropski savez, sa dva mandata, čiji je lider Petar Odžić traži funkciju predsjednika lokalnog parlamenta. Fotelja predsjednika Opštine Budva bila bi Jovanovićeva.
Iz te vruće stolice tri gradonačelnika turističke metropole završila su u Spužu. Prva dvojica, Rajko Kuljača i Lazar Rađenović kao pripadnici OKG Budva, pravosnažno su osuđeni. Milo Božović, uhapšen u aprilu 2023. godine i dalje je predsjednik Opštine i čeka ishod sprovedenog istražnog postupka u pritvoru.
Uprkos svemu, u gradu bez parlamenta i funkcionalne vlasti, unosni poslovi nimalo ne trpe. Ugovore o javnim nabavkama za izvođenje raznih građevinskih radova, po odobrenju Višeg suda u Podgorici, potpisivao je u Spužu, predsjednik Milo Božović, sve do imenovanja potpredsjednice Opštine Jasne Dokić.
Pregled podataka Službe javnih nabavki, pokazuje kako su pojedine građevinske firme postale stalni pretplatnici na opštinski budžet. Obećane ekskluzivne kapitalne investicije u gradu svele su se na izgradnju lokalnih puteva i ostale saobraćajne infrasturkture. Na razne atmosferske kanale, podmorske ispuste, sanaciju ili modernizaciju postojećih trotoara i saobraćajnica. Samo u 2024. godini na pomenute radove utrošeno je oko šest miliona eura. Većinu ugovora parafirala je potrpedsjednica Dokić.
Privilegovane firme, odabrane na tenderima na kojima se po pravilu pojavljuju kao jedini i najpovoljniji ponuđači, jesu poznati Bemax sa podugovaračem BB Solar, u vlasništvu Blaža Đukanovića, sina bivšeg predsjednika Mila Đukanovića, zatim kompanija Carat vlasnika Dragana Perovića, kuma i poslovnog partnera Mila Božovića. Tu je i neizbježna firma Asfalt beton gradnja iz Podgorice, bliska bivšem predsjedniku Marku Batu Careviću, Hidromont inženjering iz Podgorice i druge.
Tokom 2024. godine firma Asfalt-Beton, koju zastupa izvjesni Vladimir Mirković, realizovala je osam ugovora o javnim nabavkama, vrijednim oko 3,5 miliona eura, bez obračunatog PDV. Ova firma debitovala je u Budvi u doba predsjednikovanja Bata Carevića. Asfalt beton gradnja u jednoj godini od Carevića je dobila poslove vrijedne preko 2 miliona eura. Kako bi se u posao, kao podizvođač, ugradila firma Carinvest. Asfalt beton gradnja od tada čvrsto drži monopol u izvođenju javnih radova na teritoriji Opštine. Carević javno podržava Jovanovića i njegov tim.
Pojedinačno najjači ugovor u tekućoj godini dodijeljen je kompaniji Hidromont za sanaciju ispusta u Bečićima i na Zavali, vrijedan 2,5 miliona eura.
Potpredsjednica Dokić potpisala je početkom novembra drugi ugovor sa Bemaxom o izradi atmosferskog kanala u centru Budve, kod gradske Pošte, vrijedan 720 hiljada eura. Podugovarač BB Solar dobija svojih 1,2 procenta za izvođenje elektrotehničkih radova.
Podsjećamo, u decembru 2023. godine, Božović je potpisao prvi ugovor sa Bemax-om vrijedan 2.924.681 eura za rekonstrukciju ulice 22 Novembar i Mediteranske, u centru Budve. Podugovarač u ovom poslu bila je firma mladog Đukanovića BB Solar, koja je na ime procenta od 16,27 odsto inkasirala 488.000 eura. Nakon završenih radova koji su trajali tokom turističke sezone, glavni problem tog dijela grada, stvaranje velikih poplava tokom obilnih padavina, nije riješen. Poplave su i dalje tu, ulice su neprohodne nakon prvih kiša uprkos utrošenim milionima.
Bemax je ponovo angažovan, da napravi novi atmosferski kanal koji će vodu sa ulice odvesti dalje, u more. Za popravni rad, Bemax i BB Solar prihodovaće 600.000 eura.
Najvrjedniji ugovor u poslednje dvije godine parafirao je predsjednik Božović u julu 2023., tri mjeseca nakon hapšenja, sa konzorcijumom kojeg čine firme Carat doo, Asfalt-Beton doo, Geotim MNE doo, za izvođenje radova na komunalnom opremanju za izgradnju tri saobraćajnice u naselju Dubovica. Vrijednost ovog posla je vrtoglavih 4,5 miliona eura.
Istog dana Perović i Božović potpisuju još jedan ugovor za igradnju saobraćajnice A 75-75 u Bečićima, na iznos od 347.000 eura. U jednom danu blizu 5 miliona eura iz gradske budžeta prelilo se u ruke budvanskog biznismena Dragana Perovića.
Izbori u Budvi odavno ne služe izjašnjavanju građana za programe stranaka i ljude koji će na najbolji način voditi grad. Izbore vode interesne grupe, građevinski lobi uz moćne uticaje sa strane. Zbog bogatih koji žele biti još bogatiji, čija je jedina ideologija materijalni interes, trpe građani Budve.
Njima se smiješe treći vanredni izbori u jednoj godini.
Branka PLAMENAC
Komentari
Kolumne
Novi broj
Izdvajamo
-
Stav3 sedmice
Ima li spasa za Plantaže
-
FOKUS4 sedmice
ZORAN BEĆIROVIĆ, KONTINUITET NASILJA NAD NOVINARIMA I KRITIČARIMA: Do kada?
-
INTERVJU4 sedmice
DR DUŠKO LOPANDIĆ, PROFESOR EVROPSKOG PRAVA I PREDSJEDNIK FORUMA ZA MEĐUNARODNE ODNOSE IZ BEOGRADA: Jedino predvidivo u Trampovoj budućoj politici je da je ona nepredvidiva
-
DANAS, SJUTRA4 sedmice
Iskorak
-
DRUŠTVO4 sedmice
KRIVIČNA PRIJAVA ZBOG FINANSIRANJA SREDNJIH VJERSKIH ŠKOLA: Sumnjiva raspodjela 4,9 miliona
-
INTERVJU4 sedmice
TEA GORJANC-PRELEVIĆ, IZVRŠNA DIREKTORICA AKCIJE ZA LJUDSKA PRAVA: Nedodgovorno se zapostavlja značaj pomirenja u regionu
-
Izdvojeno4 sedmice
NOVEMBAR PUN SLUŽBENIH PUTOVANJA U VLADINOM OFISU: Skupo, a ne vrijedi
-
HORIZONTI4 sedmice
NJEGOŠ I NJEGOŠEVSKA CRNA GORA: U slavu mitova, (proto)tajkuna i podjela