Ostala je nepoznanica da li su vlasti u Podgorici bile obaviještene o onome što se sprema na pruzi Beograd – Bar. A mogle su biti. U tadašnjoj saveznoj vladi premijera Milana Panića na poziciji ministra unutrašnjih poslova bio je DPS kadar – Pavle Bulatović

Narednog utorka, 27. februara, navršiće se 31 godina kako su iz brzog voza 671 Lovćen na liniji Beograd –Bar, u stanici Štrpci na teritotiji BiH, pripadnici interventne čete Višegradske brigade Vojske Republike Srpske pod nazivom Osvetnici, oteli 20 putnika. Zarobljene su odveli, opljačkali pa ubili. Njihova tijela bacili su u Drinu. Do danas su, u jezeru Perućac, pronađeni ostaci četiri žrtve. Za ostalima se, navodno, traga.

Žrtve planirane i, pokazaće se, najavljene otmice dominantno su bili državljani Srbije i Crne Gore (sedmorica ubijenih) bošnjačke i muslimanske nacionalnosti. Stradali su: Esad Kapetanović, Iljaz Ličina, Fehim Bakiju, Šećo Softić, Rifat Husović, Halil Zupčević, Senad Đečević, Jusuf Rastoder, Ismet Babačić, Adem Alomerović, Muhedin Hanić, Safet Preljević, Džafer Topuzović, Rasim Ćorić, Fikret Memović, Fevzija Zeković, Nijazim Kajević, Zvjezdan Zuličić i jedna neidntifikovana osoba. Među žrtvama je i Tomo Buzov, prenzionisani oficir i Hrvat po nacionalnosti, koji se, jedini, usprotivio odvođenju putnika. Pitao je uniformisane otmičare  “Ljudi šta to radite?”.

Njihova otmica praktično je bila najavljena. Pripadnici Osvetnika četiri mjeseca ranije, na gotovo identičan način, oteli su 16 Bošnjaka (15 muškaraca i jedna žena) iz sela Sjeverin (Srbija) koji su autobusom pošli u Priboj, gdje su pozvani da nakon tri mjeseca prime platu. Autobus je išao uobičajenom (jedinom) trasom i zaustavljen je u selu Mioče (opština Rudo, BiH). Putnici bošnjačke nacionalnosti su izvedeni i kamionom odvezeni u motel Vilina vlas u Višegradu. Tu su, nekoliko dana kasnije, ubijeni, a njihova tijela bačena u Drinu.

Dokazano je: vlasti u Beogradu imale su informacije o naumu da se otmu putnici iz voza na pruzi Beograd –Bar. O tome svjedoči dokument ŽTP Beograd (strogo pov. br. 4-1-93)  koji je 1. februara 1993. godine direktor Sektora za odbrambene pripreme i zaštitu Mitar Mandić uputio generalnom direktoru preduzeća Milomiru Miniću.

U njemu piše: “Ovih dana, tačnije 28.01.1993. godine obavešten sam od šefa Sekcije STP Užice da će pripadnici Srpske vojske opštine Rudo izvršiti zaustavljanje voza i odvođenje putnika. Čitava akcija odvijala bi se na delu pruge Beograd-Bar koja prolazi kroz Bosnu i Hercegovinu. Verovatno u ukrsnici Štrpci ili stajalištu Goleš. U vezi ove najave preduzeo sam sledeće aktivnosti: 1. informisao najuži stručni kolegijum ŽTP-a; 2. održao sastanak sa predstavnicima milicije i Službe državne bezbednosti MUP-a Srbije; 3. obavio razgovor sa pomoćnikom ministra odbrane Srbije generalom Kuzmanovićem gde smo došli do zaključka da general Kuzmanović obavesti ministra odbrane o pomenutoj najavi, da ministar odbrane Republike Srbije obavesti Vojsku Jugoslavije i da ŽTP prestane sa daljim aktivnostima oko ovog slučaja, jer je sa svoje strane na vreme izvršio svoju obavezu”.

U dokumentu se takođe navodi da je 2. februara 1993. godine u MUP-u Užice održan sastanak lokalnih zvaničnika policije i željeznice na kome je zaključeno: “Potvrđuje se informacija o nameri odvođenja putnika iz voza i dodaje se da je to strateška operacija srpske vojske radi stvaranja uslova za razmenu zarobljenika i mrtvih. Zaključeno je da bi ovakav postupak srpske vojske bio neprihvatljiv iz više razloga. Ova rešenja treba tražiti u dubini bosanske teritorije, stav je MUP-a iz Užica”.

Ostala je nepoznanica da li su vlasti u Podgorici bile obaviještene o onome što se sprema na pruzi Beograd – Bar. A mogle su biti.

U tadašnjoj saveznoj vladi premijera Milana Panića na poziciji ministra unutrašnjih poslova bio je DPS kadar – Pavle Bulatović. Prethodno ministar MUP-a Crne Gore u vrijeme napada na Dubrovnik (Rat za mir) i deportacije izbjeglica. Od početka marta 1993, savezni ministar odbrane (vrijeme rata u BiH, progona albanskog življa na Kosovu, NATO intervencije, formiranja Sedmog bataljona u Crnoj Gori) dok nije ubijen 2000. godine u restoranu na stadionu beogradskog Rada. Sada poštovaoci njegovog djela iz vladajućih redova traže da ulica u Podgorici ponese ime Pavla Bulatovića.

Šefko Alomerović, nekadašnji predsjednik sandžačkog Helsinškog komiteta za ljudska prava, javno je svjedočio da je na željezničkoj stanici u Beogradu uoči polaska voza Lovćen vidio Vladimira Matovića, savjetnika za štampu tadašnjeg predsjednika SRJ Dobrice Ćosića, kako razgovara sa čovjekom koji je pomagao otmičarima.

Advokat Velija Murić još je 2002.,  kao opunomoćenik porodica otetih i ubijenih putnika voza 671, podnio krivičnu prijavu  protiv 14 osoba iz vrha vlasti tadašnje SRJ, Srbije, Vojske Jugoslavije i ŽTP Beograd, za koje je sumnjao da su, po službenoj dužnosti, bili obaviješteni o planiranom zločinu, ali nijesu preduzeli ništa iz svoje nadležnosti da ga spriječe. Tadašnje Savezno državno tužilaštvo prijavu je proslijedilo Državnom tužilaštvu u Podgorici. Sa te adrese Murića nikada nijesu kontaktirali povodom krivične prijave koju je podnio.

Na meti pravosuđa bili su samo egzekutori, direktni izvršioci otmice i ubistva zlosrećnih putnika. I to – selektivno. Viši sud u Bijelom Polju osudio je 2002. godine Nebojšu Ranisavljevića na 15 godina zatvora. Kaznu je izdržavao do 2011. Onda je pušten.

Iako je Ranisavljević imenovao neke od saučesnika, mnogi od njih nijesu nikada procesuirani zbog zločina u Štrpcima. U Crnoj Gori,  i Bosni i Hercegovini nisu procesuirani svi koji su u toku suđenja Ranisavljeviću pred Višim sudom u Bijelom Polju pomenuti kao učesnici vojne jedinice koja je izvršila otmicu.  “Ništa nije urađeno ni da se istraži i utvrdi odgovornost organizatora i naredbodavaca”, navodi se u pismu koje je Akcija za ljudska prava (HRA) uputila SDT-u predsjedniku  Vladimiru Novoviću,  na prošlu godišnjicu otmice. “Ovdje izdvajamo imena osoba koje nijesu do sada procesuirane: ,Crnogorac’ (koji je kao saborac Milana Lukića pomenut i u optužnici i presudi u postupku koji se protiv Lukića vodio pred Haškim tribunalom), ‘Pijani Slovenac’, Milan ‘Čačak’,  Aca Šimšić, Željko Marjanović, Bogdan Šekarić, Vidaković, Tanović, Goran (romskog porijekla) i Mitar ,Četnik”.

HRA je iz SDT-a jesenas obaviještena kako je, nakon njihovog obraćanja, “preduzet niz radnji u cilju utvrđivanja svih važnih činjenica za donošenje odluke, kao i da se preduzimaju sve mjere i radnje u pravcu utvrđivanja učešća lica (koji su navedena u njihovom dopisu – prim. Monitora) u predmetnom događaju i njihovog lociranja”. Više informacija, nadaju se, mogli bi dobiti naredne nedjelje. Tada će u Podgorici, povodom 31. godišnjice otmice u Štrpcima, biti održan skup Suočavanje s prošlošću na kome su učešće potvrdili i predstavnici SDT.  Poziv da učestvuju na skupu nijesu prihvatile ministarka rada i socijalnog staranja Naida Nišić i ministarka kulture i medija Tamara Vujović.

Članovi porodica otetih u Štrpcima,  prijatelji i civilni aktivisti okupiće se 27. februara pred spomen obilježjima u Podgorici i Bijelom Polju da odaju počast žrtvama.

“Porodice su žive žrtve tog zločina”, kazao nam je uoči jedne od prethodnih godišnjica otmice u Štrpcima Demir Ličina, sin jednog od ubijenih putnika. Da li se nešto u međuvremenu promijenilo?

Jeste. Dio vladajuće većine pokušao je lani, u dva navrata, da kroz parlament provuče tzv. zakon o civilnim žrtvama rata kojim državljanima Crne Gore ubijenim nakon otmice u Štrpcima i njihovim porodicama ne bi bio priznat status civilnih žrtava, pošto nijesu ubijeni  na teritoriji Crne Gore u vrijeme formalno proglašenog ratnog stanja. Ocjena Evropskog parlamenta da je takav zakon selektivan, nije bila dovoljna da ih zaustavi. Tek su protesti pred parlamentom i javna osuda nauma da se civilne žrtve podijele po osnovu (ne)podobnosti njihovih ubica dovele do toga da predložene zakonske izmjene budu povučene iz skupštinske procedure.

Zoran RADULOVIĆ