Kada se u Andrijevici početkom ove godine zahuktala proizvodnja u najvećoj fabrici takozvanih peleta u Crnoj Gori, aktuelizovano je pitanje koliki su kapaciteti naše države za ovu vrstu bioenergetskog ogrijeva i da li se resursi koriste na pravi način. Da li je biomasa neiskorišćeni potencijal sjevera?
Fabriku peleta otvorila je kompanija Televeks iz Podgorice, a u Andrijevici je registrovala pod nazivom Biotel. Malo poznata kompanija počela je da radi u prostorijama nekadašnjeg giganta Termoventa, koji je zatvoren još prije dvije decenije. Ova fabrika kao da je „pala s neba” u malenu varoš ispod Komova. Evropska tehnologija, na dugme, djeluje kao svemirski brod.
Zvanični suvlasnik i vođa projekta Veselinko Mijajlović kaže da su u ovaj grad došli tražeći stare hale koje odgovaraju za proizvodnju peleta. On objašnjava da se radi o 32 hiljade kvadrata otvorenog i šest hiljada kvadrata zatvorenog prostora.
„Sama fabrika zauzima dvije hiljade kvadrata, dok tri hiljade kvadrata koristimo kao zatvoreni skladišni prostor. Jer, nekada se desi da proizvodnja ide, a nema prodaje. To je u periodu od maja do jula kada je mrtva sezona. Mi imamo prostora da skladištimo proizvodnju tri do četiri mjeseca”, kaže Mijajlović.
On dodaje da im je cilj da fabrika radi punim kapacitetom dvanaest mjeseci, dvadeset četiri sata dnevno, da bi postigli kapacitet od dvadeset hiljada tona godišnje: „Da bi profitabilno radila fabrika mora proizvoditi najmanje 12 hiljada tona peleta godišnje, i zato mora da radi dvanaest mjeseci u tri smjene”, objašnjava Mijajlović.
Probnu proizvodnju započeli su u novembru prošle godine. Sada radi sa trideset radnika. „Dnevno se radi šezdeset tona, to je na mjesečnom nivou 1,5 do 1,6 hiljada tona. Još imamo zastoje u proizvodnji zbog nove tehnologije. Potrebno je najmanje pola godine da se to uhoda. Tada ćemo doći do kapaciteta od hiljadu i osamsto tona za mjesec”, kaže izvršni direktor Biotela.
Osim što je najveća u Crnoj Gori, fabrika Biotel spada u red najvećih ovog tipa i u regionu.
„Velikih fabrika, koje proizvode od 20 do 40 hiljada tona peleta godišnje, u regionu ima deset, dvanaest, a malih preko pedeset” , kaže Mijajlović.Prema njegovim riječima, fabrike velikih kapaciteta moraju, za razliku od malih, u cjelosti poštovati tehnologiju proizvodnje peleta „Mi se sad pripremamo da dobijemo sertifikat N plus, to je sertifikat EU za kvalitet peleta”.
Mijajlović objašnjava da postoje i drugi standardi koji moraju da se ispune – da pepela ne smije biti više od jedan odsto, da ne smije biti prašine u njemu više od nula pet odsto, prečnik peleta mora biti tri milimetra, devedeset odsto peleta mora biti dužine trideset milimetara, a njegova energetska vrijednost između 4,7 hiljada i pet hiljada kilovat sati po toni.
Biotel devedeset odsto proizvodnje plasira u inostranstvu. Ciljno tržište je Italija, s tim što u kompaniji od iduće godine planiraju da to budu i Austrija i Njemačka.
„U Crnoj Gori grijanje na pelet još nije zaživjelo. Pretpostavljam da ćemo ipak iduće godine pokriti domaće tržište i da će to biti do dvije i po hiljade tona”, prognozira Mijajlović. On se nada izgradnji puta od Gusinja za Skadar i Podgoricu, čime bi put transporta bio znatno kraći.
„Hiljadu tona je velika količina, to je pedeset šlepera, praktično svaki dan dva šlepera, i zato je ta logistika vrlo važna komponenta dobrog rada”, priča Mijajlović.
Poznavaoci ove problematike smatraju da je otvaranje fabrike peleta u Andrijevici dobar početak boljeg iskorišćavanja resursa sjevera. Oni tvrde da bi koristeći iskustva drugih zemalja iz perioda pretpristupnih pregovora sa Evropskom unijom, svaki grad u ovom regionu Crne Gore mogao čak i da izgradi minitoplane koje za pogonsko gorivo koriste biomasu.
,,Troškovi izgradnje takvih toplana dosta su veliki, međutim benefiti koje one pružaju i način na koji se to izvodi, predstavljaju jedan od najčistijih metoda proizvodnje tople vode i toplotne energije”, priča za Monitor inženjer Ilija Marković, koji je imao priliku da se na studijskom putovanju po Mađarskoj upozna s ovom tehnologijom.
Toplane na biomasu u Mađarskoj su, objašnjava Marković, počele da se grade u skorijoj prošlosti: ,,Kada su postali dio evropske porodice, EU je Mađarskoj postavila zadatak da smanji zagađenje vazduha iznad zemlje za 30 odsto. Morali su u tom cilju da se okrenu alternativnoj energiji – solarnoj, vjetrenjačama, energiji iz zemlje i drvnom otpadu. Tada je u toj zemlji izgrađeno pet toplana koje rade na drvni otpad”, kaže Marković.
Najveća toplana na biomasu u Mađarskoj nalazi se u gradu Sombataju, sa preko sto hiljada stanovnika, prema granici s razvijenim evropskim državama, a najmanja u jednom selu na mađarsko-austrijskoj granici.
,,U takvim toplanama kompjuter sve završava. Dovoljno je samo da se u magacinski prostor ubaci sitni drvni otpad za sedam dana. Sve ostalo radi se automatski. Mašina sama povlači u kotao onoliko koliko je potrebno. Kompjuter sve prati i povezan je za slučaj potrebe i najmanjeg problema sa tri važnija telefona”, kaže Marković.
On ističe da Mađarska nema ni približno drveta i drvnog otpada koliko ga ima u Crnoj Gori.
,,To što mi uništavamo i što trune, na zapadu se koristi do posljednjeg zrna. Mislim da je budućnost rješavanja problema grijanja i proizvodnje tople vode i kod nas u biomasi. Sirovina je tu, samo je potrebno da počnemo da je koristimo. Time se rješava i pitanje grijanja gradova na sjeveru”, smatra Marković.
Vlasnik fabrike peleta Biotel u Andrijevici pričajući o planovima, ističe da će se upravo u krugu te kompanije izgraditi prva energana na biomasu u Crnoj Gori.
,,Na taj način mi bismo iskoristili sav drvni otpad koji ostaje nakon proizvodnje peleta. U energani bi proizvodili struju i toplu vodu za potrebe fabrike”, kaže Mijajlović.
U Andrijevici bi se tako stekle sve pretpostavke da ova malena varoš, poput onih u razvijenim državama, probleme grijanja i snabdijevanja toplom vodom riješi izgradnjom toplane na biomasu. Iako u teškoj ekonomskoj situaciji, sve ono što se radi u najvećoj fabrici peleta u Crnoj Gori izgleda kao pogled u budućnost.
Tufik SOFTIĆ
HORIZONTI4 sedmice
FOKUS4 sedmice
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice