„Ono što generacije stvaraju druge moraju očuvati, valorizovati i prenijeti budućim generacijama. Kao što se vjekovi jedan na drugi naslanjaju, tako se i čuvanje na stvaranje oslanja, i to predstavlja srž naše duhovnosti. Bolje rečeno, čovjek se na čovjeka oslanja, kamen kamenom podupire, kulturno nasljeđe stvaranjem i čuvanjem traje, i to je ono što nas određuje. Nebriga i briga za kulturno nasljeđe vode nas u dva pravca – jedan ka nestajanju, drugi ka trajanju”, kaže arhitektica dr Igbala Šabović-Kerović, autorka monografije Graditeljsko nasljeđe Ulcinja.

Iako lokalna vlast i institucije izuzetno malo čine da se ogromno spomeničko blago Ulcinja, odnosno njegovi veliki slojevi kulture zaštite, sačuvaju i obnove, nešto se, ipak, pokreće u dobrom smjeru.

Jer, Ulcinj bi u novu sezonu trebalo da uđe sa rekonstruisanim hamamom (gradskim kupatilom). Kako je najavljeno iz Islamske zajednice grada, radovi na restauraciji ovog objekta, koji se nalazi iznad Male plaže, trebalo bi da budu završeni do narednog ljeta.

Direktor turske Agencije za međunarodnu saradnju i koordinaciju (TIKA) u Crnoj Gori Ahmet Altun rekao je da je hamam jedini objekat takve vrste iz osmanskog perioda u Crnoj Gori. „TIKA se trudi da kulturna dobra sačuva za buduće generacije”, naveo je on.

Ulcinjski hamam je građen u prvoj polovini 18. vijeka u formi jednostavne džamije, sa središnjim svodom, okružen sa više malih kupola. U hamamu je bilo više malih prostorija u kojima su se posjetioci pripremali za kupanje i odmarali poslije kupanja. Iz prednje prostorije ulazilo se u drugu u kojoj je bila nešto više temperatura, a koja se zvala kalpaluk. Najveća prostorija bila je mejdan, prekrivena kupolom, iz koje se ulazilo u druge manje prostorije, takođe presvodene kupolama. U sobama za kupanje nalazila su se korita u koja je tekla topla i hladna voda iz zidova. Svjetlost u ove prostorije prodirala je kroz otvore na kupolama, pa su oni koji su posjetili hamam govorili da je to „divna građevina sa puno svjetlosti”. Iza sobe za kupanje, nalazio se rezervoar sa toplom vodom.

Poslije kupanja ljudi su se odmarali i pili kafu. U blizini se nalazio veliki platan, u čijem su hladu Ulcinjani odmarali, pričali i pušili svoje dugačke čibuke.

Bili su određeni dani i sati u kojima su hamam koristili muškarci, odnosno žene. U dane kada su samo žene koristile hamam, one su vješale odjeću preko ulaznih vrata kao upozorenje muškarcima da ne prilaze. Muškarci su išli u jutarnjim satima u hamame, a poslije kupanja na posao. Žene su obično prvo pozavršavale kućne poslove, pa onda odlazile na kupanje. Muškarci su išli pojedinačno u hamam, a žene, u pravilu, u društvu sa više drugih žena.

Kako smatra hroničar Ulcinja, prof. Ismet Karamanaga, nakon rekonstrukcije ovaj objekat bi mogao ponovo biti mjesto okupljanja ljudi i turista. ,,Što se tiče njegove važnosti u današnjem smislu, mislim da je atrakcija imati hamam u Ulcinju i u Crnoj Gori u kojoj nemate više nijedan hamam. Zato sam uvjeren da će on biti nezaobilazna turistička atrakcija za sve turiste koji posjećuju ovaj grad. I svih ranijih godina kada nije bio u funkciji, gosti i naučnici su dolazili i slikali ga, te tražili dozvolu da uđu u njega”, kaže Karamanaga i ističe da je i lokacija hamama veoma značajna. „Ovaj objekat se nalazi ispod zidina Starog grada i u kompleksu Ali pašine džamije, najmonumentalnijem islamskom kompleksu u Ulcinju”, dodaje on.

Uz džamiju, koja je izgrađena 1719. godine, i hamam, u tom kompleksu je i turbe (mauzolej), a u neposrednoj blizini i monumentalna Pašina kuća, koju je oko 1743. izgradio skadarski paša Jusuf Čaušoli. Taj objekat je danas samo ruina.

Bogomolja je bila posvećena legendarnom admiralu mora i osvajaču Ulcinja Ali paši Kiliču (Uludž Aliji). „Otvorila se sa srećom i napretkom za narod, da je hairli i za mnogo vremena”, piše na zidu te džamije, koja uz Namazgjah džamiju, ima jedini očuvani stari minaret u Crnoj Gori.

Najavljeno je takođe da će sredstvima TIKE uskoro krenuti i rekonstrukcija te najveće, centralne džamije u Ulcinju, koja je sagrađena 1728. godine.

A na drugom kraju opštinske teritorije, prema planu Ministarstva kulture Crne Gore, ove godine trebalo bi da bude rekonstruisana crkva Svetog Jovana u Šasu (Svaču), jedna od najznamenitijih sakralnih građevina u zemlji.

Ranije je obavljeno raščišćavanje tog veoma oronulog objekta, te manja arheološka istraživanja. Prema riječima arheologa Predraga Lutovca, do sada je istraženo samo 0,01 odsto lokaliteta u Šasu.

Crkva Sv. Jovana se nalazi unutar tvrđave starog grada Šasa i nastala je krajem 13. stoljeća. I bila je, kako se po legendi navodi, tek jedna od 365 crkava, odnosno „broj im je bio koliko i u godini dana”.

Na taj način formalno počinje obnavljanje tog najatraktivnijeg „mrtvog grada” na istočnoj obali Jadrana, još jedan od dokaza milenijumskog kontinuiteta života i velikih civilizacija na ovom području.

Već godinama lokalne nevladine organizacije, kao i „Grin houm”, koji je izradio Studiju zaštite Šaskog jezera, pokušavaju nizom kulturnih manifestacija, koje se tokom proljeća i ljeta organizuju u ostacima ostataka šaske tvrđave, vratiti život ovom prostoru koji još uvijek prekrivaju uglavnom nebriga, kamenjar i šipražje.

Ali, za za manje od mjesec dana ove kulturne znamenitosti Ulcinja, uz naravno prirodne, vidjeće na hiljade ljudi širom regiona. Naime, najavljeno je da će od 15. februara u bioskopima biti prikazivana romantična, akciona komedija „Biser Bojane”, koja je najvećim dijelom snimljena u Ulcinju.

Producenti filma, braća Milutin-Mima i Milan Karadžić, nadaju se da će po gledanosti ovo ostvarenje nadmašiti seriju Budva na pjenu od mora, koja je na Yuotube-u imala preko 30 miliona posjeta.

Biće to nesumnjivo odlična reklama za Ulcinj, u kojem će početkom marta biti održana premijera ovog filma.

Mustafa CANKA

Komentari