Polovinom maja u Zagrebu je održana konferencija na temu Perspektive razvoja kulturnih politika u kontekstu Evropske unije, u organizaciji tamošnjeg Instituta za razvoj i međunarodne odnose, na kojoj je učestvovao i crnogorski ministar kulture Janko Ljumović.
Diskutovalo se o ulozi kulture u održivom razvoju, o instrumentalizaciji kulturne politike ali i o važnosti lokalnih kulturnih politika u svjetlu poznatog evropskog projekta – Evropske prijestonice kulture.
Uvodno predavanje održao je profesor Pjer Luiđi Sako, specijalni savjetnik Evropskog komesara za obrazovanje, kulturu, mlade i sport Tibora Navračiča. Profesor Sako iznio je veoma zanimljivu teoriju kulture zasnovanu na analizama uticaja koji produkcija i participacija u kulturi ima na život pojedinca. Njegov tim, u ovkviru raznih empirijskih istraživanja, ispitivao je nivo hormona stresa – kortizola, nakon posjete jednom italijanskom spomeniku kulture. Rezultati ovog zanimljivog istraživanja ukazali su na direktnu vezu između participacije u kulturi i smanjenja nivoa stresa kod ljudi. Visok stepen kulturne participacije u nekom društvu uslovljava i veći stepen inovacija kao i prosječno duži životni vijek za dvije i po godine. Dakle, umjesto da pitate nekoga kako je, pitajte ga ide li u pozorište, bioskop, muzej, navedeno je, između ostalog, u tekstu objavljenom u beogradskoj Politici.
Po teoriji profesora Sakoa ispada da su građani Budve konstantno pod visokim stresom i rizikuju skraćenje prosječnog životnog vijeka, jer takozvana turistička prijestonica nema nikakvih kulturnih sadržaja dugi niz godina. Uništene su brojne institucije kulture poput Zeta filma sa kojim je otišla jedina gradska sala sagrađena za potrebe pozorišta, bioskopa i mnogih drugih kulturnih dešavanja. Gradska Biblioteka preseljena je u udaljeni dio grada, u kome osim dva muzeja i jedne male galerije, nema nikakvih kulturnih sadržaja vrijednih pažnje.
Kap koja Budvanima pojačava psihološki stres predstavlja odomaćeni estradni šund uz pojačan nivo decibela, koji turističkom prijestonicom neprikosnoveno vlada decenijama. Ako se tome doda divljačka i nehumana betonizacija grada po kome su rasute izuzetno ružne građevine, nestanak slobodnih zelenih površina i parkova, može se reći da je budvansko društvo spremno za jednu sociološku analizu kako ostati zdrav u ovakvim, krajnje nehumanim uslovima života
A nisu mala sredstva koje Opština Budva izdvaja za kulturu. Samo za letnji festival Grad teatar kojim se na pedesetak dana pokušava nadomjestiti mrtvilo od deset mjeseci, iz gradskog budžeta izdvaja se svake godine oko milion eura. Dok za JU Muzeji i galerije odlazi nešto više od te sume. Međutim, većina tih sredstava služi za isplate zarada zaposlenih, dok za kreiranje kulturnih sadržaja preostaje daleko manji dio. To je rezultat nakaradne kulturne politike kojoj su ustanove kulture služile za partijsko zapošljavanje mahom nestručnih i neafirmisanih lica.
Katastrofalna situacija u kojoj se trideset godina od osnivanja našao Grad teatar, najbolja je negacija ocjene ministra Ljumovića o pravnom statusu kulturnih manifetsacija u lokalnim zajednicama.
Ministarstvo kulture uskratilo je dosadašnju finansijsku podršku velikim i priznatim kulturnim manifestacijama u Kotoru i Baru, festivalima KotorArt i TV Bar, pod izgovorom da nisu institucionalizovani, odnosno da se moraju pravno urediti kao javne ustanove u matičnim opštinama.
Grad teatar je javna ustanova čiji je osnivač Opština Budva i nakon trideset godina iskustva predstavlja drastičan i poučan primjer lošeg upravljanja u kulturi.
Opština je u proteklom periodu uložila na desetine miliona eura u ustanovu u kojoj plejada partijskih kadrova nije uspjela da obezbijedi ni osnovne preduslove za kontinuirano održavanje Festivala. Poslije više od četvrt vijeka Grad teatar nema matičnu pozornicu ni potrebnu tehničku opremu koju redovno iznajmljuje. Među 27 zaposlenih nema profesionalaca, poznatih kulturnih stvaralaca. Nekada prestižni pozoršni Festival u regionu, javno je kompromitovan. Njegovo poslovanje predmet je istrage Specijalnog državnog tužilaštva. Firme sa kojima je godinama poslovao, članice su budvanske organizovane kriminalne grupe, kažnjene za malverzacije kojima je opštinski budžet oštećen za milione eura.
Početkom marta ove godine promijenjena je uprava u Grad teatru. Izabran je novi Savjet Festivala i direktorica Milena Marojević-Lubarda, bivša selektorica jednog od festivalskih segmenata. Međutim, četiri mjeseca kasnije, ovogodišnji festivalski program javnosti još nije poznat. Planiran je u skraćenoj i skromnijoj verziji od dosadašnjih, zbog niza problema sa kojima se nova uprava suočava.
Na 31. festivalu neće biti premijernih pozorišnih predstava. U periodu od 5 jula do 15 avgusta u Budvi će, sa svojim predstavama, gostovati pozorišne trupe iz regiona, iz Srbije, Hrvatske, Slovenije, BiH, ali i nekoliko pozorišnih kuća iz Crne Gore. Kako pregovori o vraćanju Citadele, bivše matične scene Festivala, koja je prodata poznatom tajkunu Branku Ćupiću, nisu uspjeli, predstave će se izvoditi isključivo na maloj sceni u Starom gradu, između budvanskih crkava.
Stavljena je tačka na improvizacije i izvođenja po gradskim prašnjavim poljanama i seoskim vrletima, koje vjerna publika Grad teatra nije dobro prihvatila.
Savjetom Grad teatra rukovodi Siniša Jelušić, profesor Fakulteta dramskih umjetnosti na Cetinju uz članove, arhitektu Slobodana Boba Mitrovića, producenta Marka Pavlovića i Svetlanu Ivanović, zamjenicu direktora Festivala.
Međutim, vidljivih pomaka u Grad teatru nema. Povodom nove koncepcije Festivala i programa za 31. sezonu, uprava se nije u javnosti oglasila. Zvaničan sajt Grad teatra posve je prazan, bez osnovnih informacija. U budžetskoj ustanovi kulture nemaju sluha za obavezu da podatke stave na uvid javnosti, ko je direktor firme, ko su članovi Savjeta, kada počinje Festival, gdje, kako, šta se može očekivati i slično.
Novi Savjet Festivala angažovao je revizora za kontrolu poslovanja Grad teatra u proteklom periodu. Posao je putem neposredne pogodbe povjeren firmi A&C Company ovlašćenog revizora Ljiljane Milinović iz Morinja, koja je i ranije radila izvještaje za Javni servis Radio i TV Budva. Revizorski izvještaj za koji vlada prilično interesovanje razmatran je nedavno na sjednici Savjeta.
Za očekivati je da ovaj, nadasve zanimljiv materijal bude dostupan javnosti preko sajta Grad teatra, ali nam je rečeno da će najprije biti upućen osnivaču, odnosno Opštini na uvid i dalje postupanje. Nezvanično se saznaje da je revizor ustanovio na desetine zloupotreba, finansijskih malverzacija i pronevjera budžetskog novca. Te da će, u skladu sa nalazima iz izvještaja, protiv odgovornih biti pokrenuti odgovarajući krivični postupci.
Prethodni direktor Blažo Radoman, ostavio je račun Grad teatra u blokadi zbog duga od milion eura, više neisplaćenih plata i niz sumnjivih ugovora pravljenih uglavnom sa firmama Budvanina Marka Kentere, koji je dugi niz godina u svojstvu spoljnog saradnika, bio ekskluzivni organizator dramskog programa Festivala. Senzacionalno zvuči podatak da je JU Grad teatar poslovno sarađivao sa gotovo pet Kenterinih ili sa njima povezanih firmi, po raznim osnovama, preko kojih su naduvavanjem računa praznili bogatu festivalsku kasu. Samo za izradu ko zna koje po redu monografije Grad teatra plaćeno je 40.000 eura.
Smijenjeni Radoman obratio se novoj upravi sa zahtjevom da mu isplati 24 lična dohotka, u skladu sa ugovorom o radu koji je sačinio kada je sjeo u direktorsku fotelju. Iako svi lokalni funkcioneri kojima je prestao mandat dolaskom nove vlasti, imaju pravo na najviše 12 ličnih dohodaka.
Pritisak bivših na novu upravu Grad teatra je raznovrstan. Od blokada računa po osnovu sudskih presuda za naplatu starih potraživanja, preko obaranja javnih tendera za nabavku tehničke podrške ili smještaja učesnika Festivala putem žalbi na odluke tenderske komisije, pa do serije zahtjeva za slobodnim pristupom informacijama o poslovanju i najraznovrsnijim aspektima rada Grad teatra.
Slučaj Grad teatar pokazuje da se bivša vlast i partneri teško odriču pozicija moći i privilegija u kojim su uživali dugi niz godina, te da javna ustanova pod kontrolom lokalnih političara, nije garant uspjeha lokalnih kulturnih manifestacija.
Branka PLAMENAC
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
