Duže od deceniju u Crnoj Gori traje reforma visokog obrazovanja po principima Bolonjske deklaracije. Pored Crne Gore u Bolonjski proces uključilo se još 46 zemalja. U većini evropskih zemalja kritičko preispitivanje Bolonje obavlja se svake ili svake druge godine. U Hrvatskoj pojedini fakulteti su već napustili model Bolonje i vodi se živa rasprava o dosadašnjim rezultatima ovog procesa (vidi boks).

Kod nas se nekritički nastavlja sa reformom. Monitorovi sagovornici sa Univerziteta Crne Gore potvrdili su da ne znaju da je u Crnoj Gori do sada vršena neka detaljnija analiza Bolonje, iako je, kao i svuda, predviđena. Čak smo za nju pozajmili pare. Naime, još 2013. godine je najavljeno da je petogodišnji projekat Visoko obrazovanje i istraživanje za inovacije i konkurentnost, koji se finansira iz kredita Svjetske banke u iznosu od 12 miliona eura, a realizuju ga Ministarstvo prosvjete i Ministarstvo nauke, počeo sa implementacijom.

Najavljeno je da će se uraditi sveobuhvatno istraživanje koje će dati uvid u sistem visokog obrazovanja i domete Bolonjske deklaracije u Crnoj Gori. Dokle se stiglo možda najbolje govori oglas na sajtu Ministarstva prosvjete da se u okviru ovog projekta produžava rok za konsultanta za izradu softvera, do sredine aprila.

Od potpisivanja Bolonjske deklaracije 2003. kao mantra se ponavlja da su glavni ciljevi: skraćenje vremena studiranja i povećanje mobilnosti studenata, kako unutar domaćih tako i na fakultetima u inostranstvu.

Kada se ulazilo u bolonjski proces prolaznost na UCG bila je 33 odsto, a prosječna dužina studiranja osam godina. Nakon 12 godina primjene Bolonje imamo skoro iste rezultate – prosječna prolaznost u odnosu na broj prijavljenih studenata je ispod 37 odsto.

Što se tiče mobilnosti i tu su rezultati tanki – tek svaki peti student koji diplomira tokom školovanja odsluša jedan semestar u inostranstvu.

,,Sad imamo armiju diplomiranih visokoškolaca a njihovo znanje je znatno na nižem

nivou u odnosu na one koji su školovani po starom sistemu. Često se stidim nepismenosti i neznanja koje isijava iz svršenih diplomaca,

čast izuzecima”, kaže za Monitor Branka Bošnjak, profesorica UCG i članica Odbora za prosvjetu. „Nije ni čudo kad je visoko obrazovanje postalo

biznis i kao da je cilj da se zaradi, da svi imaju diplome, a za

znanje niko ne brine. Tako nešto ima dalekosežne negativne posljedice

po društvo, kojih polako postajemo svjesni”.

Ona objašnjava da se ranije zalagala za reformu visokog obrazovanja u skladu sa Bolonjskom deklaracijom, nakon iskustva koje je stekla boraveći na eminentnim univerzitetima u Evropi. Po njenom mišljenju zbog improvizacija i parcijalne primjene Bolonje u Crnoj Gori je obesmišljeno ono što je bilo dobro i što je bio cilj Bolonjske deklaracije.

Pored visokoškolaca koji uglavnom završavaju na biroima rada, masovni upis na fakultete se godinama ne smanjuje. ,,Upisujemo studente koji sa nekim ozbiljnijim kriterijumima nikada ne bi bili upisani”, izjavio je Dragan Radonjić, dekan Pravnog fakulteta. S druge strane, pojedini fakulteti su postali svojevrsna preduzeća koja su prinuđena da se od masovnog upisa i školarina izdržavaju.

U takvim uslovima srušen je još jedan princip Bolonje, zasnovan na kontinuiranom praćenju rada svakog pojedinačnog studenta tokom cijele školske godine. Da se ne bi dešavalo da profesor upozna studenta tek na ispitu. U našim uslovima u kojima jedan predmet sluša i po 700 studenata kod jednog nastavnika, teško da profesor studente može upoznati i na ispitu.

Kako posla nema, a i poslodavci nijesu voljni da zapošljavaju visokoškolce sa završenih tri godine studija, čak 90 odsto studenata nastavlja specijalizaciju. Pa se došlo do svojevrsnog paradoksa da završetak magistarskih i doktorskih studija postaje mnogo lakši od osnovnih studija. Posebno ako se ima u vidu razvijeno tržište kupovine i prepisivanja akademskih radova. O tome koliko je u takvom sistemu na gubitku, ono što je srž univerziteta, nauka, niko izgleda ne razmišlja.

,,Bolonja na naš način se pretvorila u svojevrsnu trku za prolaznošću i spuštanje kriterijuma prilikom polaganja ispita, da bi norme bile ispunjene, kaže za Monitor, Srđan Perić, član skupštinskog Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport. On napominje i da se u značajnim intelektualnim krugovima Evrope preispituje i sam koncept Bolonje uz suštinski prigovor da ona u praksi znači prevelik uticaj tržišta na nauku i obrazovanje uopšte, odnosno da se redukuje opšteobrazovni karakter procesa studiranja.

U Crnoj Gori, zvanično sve je u najboljem redu. O reformi obrazovanja na svim nivoima ministarka nauke Sanja Vlahović nedavno za Pobjedu izjavi: ,,Od strane Svjetske banke, realizacija ovog projekta je ocijenjena kao vrlo uspješna i najbolja u regionu”.

Rektorka Univerziteta Crne Gore Radmila Vojvodić obećava da UCG ulazi u fazu transformacije nakon koje Bolonja neće biti izgovor za zagubljeni standard i kvalitet visokog obrazovanja.

Perić smatra da za nezadovoljavajuće stanje na UCG ipak nije kriva Bolonjska deklaracija, već partijski uticaj i interes jednog privatnog univerziteta. ,,U kadrovskoj politici na državnom Univerzitetu često je partijska podobnost DPS-SDP koaliciji jedan od eliminatornih faktora što se negativno reflektuje na ukupan kvalitet rada Univerziteta. Sa druge strane, opšte poznato je da se jedan privatni univerzitet, koji vode gurui tzv. neoliberalne podgoričke škole, svim silama trudi da, na ovaj ili onaj način, posredno ‘pređe na državne jasle’ što sam proces visokog obrazovanja u Crnoj Gori vodi u svojevrstan ćorsokak”.

U nedavnoj izjavi za Pobjedu jedini koji je bio zabrinut je guru – rektor premijerovog Univerziteta Donja Gorica Veselin Vukotić. Po njemu,,analize pokazuju da je kvalitet obrazovanja u padu i to postaje najveća barijera za budući razvoj Crne Gore i očuvanje njenog identiteta: kulturnog, nacionalnog, državnog. Zvono za uzbunu treba da se uključi…”.

Zvono odavno zvoni, ali nema ko da ga čuje. Dugoročno šarlatanstvo u obrazovanju za društvo, posebno malo kakva je Crna Gora, može biti pogubnije od svih drugih grešaka.

ISKUSTVO HRVATSKE
Otklon od Bolonje

Na Ekonomskom fakultetu u Zagrebu, je početkom godine, donijeta odluka da se od jeseni napusti model studiranja kakav je uveden Bolonjskim procesom. Uz dopuštenje Nacionalnog vijeća za znanost, visoko obrazovanje i tehnološki razvoj, ranije su to već učinili Medicinski i Kineziološki fakultet kao i još neki fakulteti u Hrvatskoj. Ekonomski fakultet u Zagrebu je na ovu odluku čekao pet godina, a prethodno su pred Nacionalno vijeće izašli sa dokumentacijom među kojom je i elaborat s više od 1.000 stranica.

Mnogi smatraju da je odluka Ekonomskog fakulteta u Zagrebu značajan korak prema napuštanju ili detaljnom revidiranju Bolonje u Hrvatskoj.

Sporenja oko Bolonje u Hrvatskoj nijesu od juče.

Ministarstvo znanosti, obrazovanja i sporta je još 2013. predstavilo Zakon o Hrvatskom kvalifikacijskom okviru (HKO) koji će omogućiti reviziju Bolonjskih studijskih programa. ,,Bolonja je uvela haos u sistem, Hrvatski kvalifikacijski okvir to će ispraviti”, kazao je tada ministar znanosti Željko Jovanović.

Za reviziju Bolonje koja je u Hrvatskoj uvedena 2005. zalaže se i akademska zajednica koja godinama upozorava na probleme: da je takav način studiranja doveo da se ponovo traži faktografsko znanje, memorisanje, te da je smanjen kvaliteta studiranja.

PROFESOR RADENKO PEJOVIĆ, BIVŠI DEKAN GRAĐEVINSKOG FAKULTETA
Naše specijaliste teško će prihvatiti u Evropi

Podsjećanja radi Crna Gora je među prvima u Evropi uvela Bolonjski sistem obrazovanja 2004, iako je krajnji rok za implementaciju ovog procesa bila 2010. Ostale evropske države i države iz okruženja su bile obazrivije i postupno su provodile ovu reformu. Treba istaći da je to bila politička odluka ministara prosvjete i da su skoro svi evropski univerziteti to radili bezvoljno.

Nakon 11 godina implementacije ovog procesa u Crnoj Gori generalno se može ocijeniti da je to bilo jedan korak naprijed dva koraka nazad. Ovo je bila prognoza dekana 12 fakulteta Univerzieta Crne Gore kada nam je od strane tadašnjih ministra i rektora 2004. nametnuto uvođenje Bolonjskog procesa.

Bolonjski proces kao cilj objedinjavanja evropskog obrazovnog procesa je pozitivan cilj, ali način njegove implementacije, posebno kod nas, nije dao očekivane rezultate. Mi smo bili vrlo originalni i umjesto trostepenog sistema (3+2+3 ili 3+1+3) obrazovanja kakav predviđa Bolonjski proces, uveli smo četvorostepeni sistem (3+1+1+3) kakav nema nigdje u Evropi, koji se pokazao izuzetno neefikasnim zbog isjeckanosti, a uz to što je najgore – opao je kvalitet.

Nažalost, trebalo nam je 11 godina da se ovo uoči i tek sada je na Univerzitetu Crne Gore napravljena ozbiljna detaljna analiza obrazovnog procesa i zaključeno da su promjene neminovne. U većini evropskih država su nezadovoljni ovim sistemom i najavljuju reforme. U našem okruženju Hrvatska će vjerovatno to brzo uraditi.

Nema nikakve sumnje da je stari obrazovni evropski sistem bio veoma kvalitetan i da je kao takav uz određena unapređenja egzistirao stotinama godina. Naši diplomirani inženjeri po starom obrazovnom sistemu su bili kvalitetni i imali su prolaz svugdje u svijetu, dok naše sadašnje specijaliste će teško ko u Evropi prihvatiti.

Predrag NIKOLIĆ

Komentari