Prije desetak dana, na četvrtoj oglašenoj prodaji, konačno su se pojavili zainteresovani za kupovinu kolašinske Fabrike alu-čeličnih užadi (FAK). Radi se o lokalnoj firmi Kolašin enerdži, koja se bavi drvopreradom i koja je ponudila tek 854.500 eura za višemilionsku imovinu – oko 40.000 kvadrata zemljišta u Bakovićima, objekte sa pripadajućom infrastrukturom, osnovnu opremu, pomoćne mašine, rezervne djelove, sirovine…Kolašin enerdži postoji samo nekoliko mjeseci, ali je ujedno i jedina firma koja trenutno u tom gradu otvara radna mjesta.
FAK, fabrika čiju će imovinu preuzeti, je bivša proizvodna jedinica KAP-a, a nekada je zapošljavala preko 250 Kolašinca. Proizvode je izvozila na prostore Azije, Evrope, Bliskog istoka, Kine i Afrike. Zadnje dvije decenije prošlog vijeka Kolašin je mogao da se pohvali da ima super moderne proizvodne linije, hale, zaokružen tehnološki proces. Zahvaljujući FAK-u varoš je imala i konkurentan izvozni proizvod jer su uže ili kabal iz Bakovića bili cijenjen proizvod na interkontinentalnom tržištu. Danas ostaje dilema da li je FAK morao da dijeli sudbinu KAP-a i da li su se, da je bilo više volje i preduzetničkog duha, mogla sačuvati radna mjesta bar za trećinu ,,fakovaca”.
FAK je počeo da radi krajem 1985 .godine i bio je jedan od najvećih i najmodernije opremljenih kolektiva na sjeveru Crne Gore.
Program izgradnje fabrike usvojen je pet godina ranije. Već krajem ’90-ih prošlog vijeka nastupili su problemi, a proizvodnja je gotovo obustavljena 2004. godine. Tokom 2010. godine konačno je stavljen ključ u bravu jednog od najrespektabilnijih preduzeća koja su postojala na prostoru te opštine. Radnici su dobili otpremnine i većina ih je još na evidenciji Zavoda za zapošljavanje. Od tada do prije nekoliko dana trajala su i nastojanja da se proda imovina preduzeća u stečaju, koje samo KAP-u duguje oko pet miliona eura.
Ideju da ožive fabriku imali su mnogi. Predstavnici lokalne uprave više su puta najavljivali da će nastojati da FAK-u vrate bar dio nekadašnjeg sjaja. U septembru 2011. godine ruski ambasador u Crnoj Gori Andrej Aleksejević Nesterenko najavio je tokom posjete Kolašinu „mogućnost aktiviranja fabrike”. Od toga nije bilo ništa. Prva formalna ponuda stigla je sada od Kolašin enerdži, i daleko je ispod iznosa koji je bio potreban za izgradnju pogona.
„Investicija za FAK je iznosila skoro 13 miliona dolara. Novac je obezbijeđen zahvaljujući saradnji fabrike kablova iz Svetozareva i Fonda za nerazvijena područija bivše Jugoslavije.. Alu -čelična užad i kablovi su izvoženi skoro svuda na prostoru Azije, Evrope, Bliskog istoka, Kine i Afrike”, sjeća se Dragan Bulatović finansijski direktor FAK-a. On tvrdi da su nedostatak volje i neažurnost nadležnih uništili preduzeće koje je moglo da uspješno radi i danas, kao samostalan pogon, nezavisno od KAP-a. Uvjeren je da su gašenju preduzeća doprinijeli novi rukovodioci iz redova vladajuće stranke, dovedeni na čelo firme poslije rascjepa u jedinstvenoj Demokratskoj partiji socijalista.
,,Nema riječi o tome da su FAK ugasile ekonomske okolnosti ’90-ih. Tokom sankcija i ratova na prostoru bivše Jugoslavije, naravno da je proizvodnja smanjena, ali tvrdim da je moglo da se radi za domaće tržište. Nizbrdo je krenulo u vrijeme raspada DPS-a, kada su na čelo fabrike postavljeni ljudi iz ‘pobjedničke opcije’. Nedostatak stručnosti i vizije, ali, prije svega nezainteresovanost su uništile FAK”.
FAK je donosio višestruku korist Kolašinu. U vrijeme njegovog uspješnog poslovanja u srednjoj školi formiran je smjer za metalo-preradu. Tri generacije mladih Kolašinaca računali su da će završetkom te škole obezbijediti sebi stalan i dobro plaćen posao u pogonima u Bakovićima. To se, nažalost, nije desilo.
„Moglo je, da je postojala volja. Za obrtna sredstva u jednom trenutku nam je falilo 1,5 miliona eura. Nije to bilo nemoguće obezbijediti. Htjeli smo dodatno da pravimo nitne i zavrtnu šrafovsku robu da imamo i taj asortiman, to nisu velika ulaganja, tražili smo tada, ali niko nije htio da ulaže. Godinama je sve propadalo, a mi smo slušali samo maštovita obećanja, koja se nikada nijesu obistinila”, kaže Bulatović.
Prekid programa prerade u KAP -u značio je i kraj kolašinskog pogona. Radnici su mahom uzimali otpremnine i otišli među nezaposlene, a tokom godina fabrika je ruinirana, krov oštećen, nekoliko puta sprečavana je krađa dijela opreme.
Otvaranje FAK-a bio je jedan od najznačajnijih ekonomskih impulsa za Kolašin. Njegovo zatvaranje kao da je najavilo propast mnogih preduzeća. Iako, prema mišljenju nekih bivših rukovodilaca te fabrike, nema personalne odgovornosti za njenu propast, teško je povjerovati u činjenicu da su samo sankcije krive za propast jednog od preduzeća po kojem se mala varoš na sjeveru prepoznavala i imala mnogo razloga za ponos.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
DANAS, SJUTRA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice
OKO NAS4 sedmice
INTERVJU4 sedmice
Izdvojeno2 sedmice