Crnogorska agrarna privreda i seoski turizam nalaze se na svojevrsnoj raskrsnici, bez jasnih  ciljeva i pretpostavki za njihovo rješavanje

„Crnoj Gori ne treba masovni turizam“ kaže Luiđi Kabrini, predsjednik UNWTO iz Njujorka. Uz prethodne riječi gospodina Kabrinija valja podsjetiti da su zapadni eksperti i političari preporučivali Crnoj Gori da pristupi reformisanju koncepta agrarne politike i privredne strukture na selu, te  da njen cilj ne treba da bude  masovna proizvodnje hrane, već ekskluzivitet i visoki kvalitet  proizvoda i usluga, što korespondira sa njenim, kako prirodnim bogatstvom i kulturnom nasljeđem, tako i sa savremenim tržišnim i ekonomskim zahtjevima  Evrope i svijeta.

Na drugoj strani, prof dr Isak Adižes, poznato svjetsko ime iz oblasti ekonomije i menadžmenta, za panel diskusiju koju je nedavno organizovao Ekonomski fakultet iz Podgorice povodom 64 rođendana fakulteta poručio je: „Crna Gora bi trebalo da zaustavi masovni – paradajz turizam i da razvija elitni, pri čemu je potrebno da sačuva ono što ima, a  to  je  priroda; neka bude najbolja i najčistija i to dobro naplati“. Profesor Adižes podsjeća: „Ekonomski pokazatelji u turizmu su vam odlični, hoteli su punu, ali sa druge strane što to vrijedi, kada omladina odlazi u druge države“.

Na trećoj strani, dekan fakulteta za turizam i biznis prof.dr. Rade Ratković ističe „turizam kod nas odumire“. Razlog za ovakvo stanje profesor Ratković vidi  u činjenici što se ova privredna grana u Crnoj Gori,  „već duže vrijeme razvija u pogrešnom pravcu, mimo strategije“. Argumenti profesora Ratkovića za ovakvu tvrdnju su brojni i uvjerljivi.

Neka bude dopušteno mojoj malenkosti, da uz prethodno ustvrdim da je proizvodna, tržišna i ekonomsko razvojna situacija u crnogorskoj poljoprivredi i ruralnoj privredi, mnogostruko teža u odnosu na turizam, ili, da je ova privredna grana blizu samrtničke postelje.

Mislim da valja razmisliti o potrebi, da se u cilju reformisanja tekućih i razvojnih problema u privrednim oblastima o kojima je riječ u Crnoj Gori  formira  Međunarodni centar  za razvoj ekologije, prehrambenog i turističkog proizvoda i zaštite od  klimatskih promjena, na koje su zelena privreda i turizam daleko najosjetljiviji u odnosu na ostale privredne grane.

Predloženi Centar bi predstavljao neku vrstu menadžment zajednice (naučno stručne  kooperative)  sa evropskim mediteranskim zemljama. Stara dama odavno vidi  bisernu ogrlicu na vratu crnogorske ljepotice, koju su opjevali Goldston, Tenison i Sartr i drugi velikani svjetske misli, međutim od hvalospjeva se ne živi, a Crna Gora kao da ne osjeća potrebu za reformisanjem vitalnih privrednih grana u skladu sa potražnjom sve izbirljivijih tržišta kako u oblasti proizvodnje hrane tako i u oblasti turističkih usluga.

Stoga, na privrednom raskršću na kojem se Crna Gora nalazi i pomanjkanju opredmećenih  znanja u ovoj oblasti, valja razmisliti o potrebi  formiranja Međunarodnog monitoring  centra  u Crnoj Gori koji bi pomogao izradu reformske Stategije u pomenutim privrednim oblastima, kako bi naša država ozbiljnije krenula prema održivoj i prepoznazljivoj ponudi na evropskom i svjetskom tržištu prehrambenih proizvoda i turističkih usluga.

Sledstveno istaknutom, ističem tri  oblasti (makro projekta) od kojih crnogorska ekonomija i razvoj decenijama boluju i  koji  danas pretstavljaju rak ranu privrednog razvoja Crne Gore:

(a) Nedostatak Strategije (operativnog programa) razvoja u oblastima ekologije,  proizvodnje hrane i turističkih usluga  na principima rijetkosti, ekskluziviteta i visokog kvaliteta  (treći nivo proizvodnje i usluga u CG ne bi postojao);

(b) Nedostatak operativnih projekata bržeg i uravnoteženijeg razvoja, na relaciji bogatiji jug – siromašni sjever Crne Gore, čija bi  okosnica takođe bila ekskluzivitet i visoki kvalitet svojih proizvoda i usluga i konačno,

(c) Koncept (projekat) zaštite od klimatskih-temperaturnih promjena i traganje za novim konceptom ishrane  ljudi naspram konvencionalnog načina života, pošto naučnici svjetskog renomea najavljuju da će  polovinom pedesetih godina ovog vijeka pola svjetske populacije biti na udaru nedostatka hrane i golog preživljavanja.

S obzirom da je Crna Gora predugo u poziciji  da uvozi skoro sve što je čovjeku potrebno za život, zašto ne bi „uvezli“ nedostajuću pamet i njenu snagu kao najvredniju „robu“, koja bi sa domaćim znanjima mogla usmjeriti naše razvojne  ciljeve na kraći i duži rok, kako bi što prije počeli izlaziti  iz stanja besperspektivnosti u kojem smo predugo  zarobljeni.

 Ovom prilikom želim podsjetiti na jedan inspirativan događaj koji je Crna Gora imala sedamdesetih godina prošlog vijeka, u vrijeme  kada se rodila ideja da se u Ćemovskoj pustari kod Podgorice aktiviraju 4.000 hektara zemlje u proizvodne svrhe. Nosioci ideje tog projekta sukobili su se  sa krupnim otporom dijela kako intelektualne tako  i političke i laičke  javnosti u  Crnoj Gori. Spočitavali su im „kako tamo neki zanesenjaci hoće da satiru pare crnogorske sirotinje u nešto što su struka i nauka davno osudile da može biti samo ispasište za stoku“. Čak je protiv nosioca pomenute ideje bio  pokrenut krivični postupak. Zar ova priča ne podsjeća na sadašnje stanje svijesti u pogledu budućeg razvoja Crne Gore  na putu ka EU?

Međutim, zagovornici i kreatori pomente ideje, nijesu posustali pod pritiskom javnosti i  angažovali su  eksperte – tehničku pomoć (i sa njom značajan novac) iz međunarodnih organizacija  FAO Rim i  OECD iz Pariza, koji su  uz učešće domaćih eksperata, unijeli  novu – svježu  krv i pamet, koji su pomogli da se savladaju domaći  nevjerni Tome i trasiraju putevi i pretpostavke za ostvarivanje ciljeva budućeg mega projekta.

Uz višegodišnji  entuzijazam struke i nauke 1980. godine, nosioci projekta  darivali su  Crnoj  Gori  najveću i najljepšu zelenu oazu u krajolicima Evrope u jednom komadu, koja je godinama predstavljala ponos i  pronosila privrednu slavu Crne Gore po Evropi i svijetu. A danas, sve djeluje kao da je nedavnu prošlost odnijela mutna Marica!?

Ko su  danas nevjerne Tome u uslovima partitokratije i formalnog pozivanja na meriokratiju  koji predugo populišu  surogat  agrarnu politiku (koju su napredne zemlje Evrope davno napustile) i koji ne dozvoljavaju Crnoj Gori da koristi  prirodno bogatstvo i tržišne prednosti na način kako to savremena tržišta traže? Ovo pitanje i danas stoji kao  breša  pred odgovornim ljudima, kako u oblasti struke, nauke i politike, tako u oblasti osvješćenja koje bi Crnu Goru prestrojilo na put razvijene medteranske zemlje.

Nekako u  isto to vrijeme (sedamdesetih godina prošlog vijeka)  crnogorski rani proizvodi sa toplog Mediterana, nalazili su svoje mjesto na tržnicama: Milana, Beča, Minhena, Frankfurta, Praga i Varšave, a o tržištu nekada velike države da i ne govorimo. To vrijeme je po prvi put u crnogorskoj agrarnoj istoriji izvuklo iz siromaštva prirodno bogate Zetu i Malesiju i širi prostor, a nosiocu tog pregnuća i čovjeku entuzijasti, Radomiru Kukuličiću,  Zećani su podigli spomenik u centru Golubovaca. Danas je našim farmerima i njihovim proizvodima tijesno u sopstvenoj kući (tržištu), a o evropskom tržištu odavno nema ni govora.

U to isto vrijeme, zahvaljujući naučnim istragama, prvi put je Crna Gora došla do saznanja da posjeduje 11 potencijalnih proizvoda, iz čijeg sastava bi se mogli kandidovati  proizvodi  koji bi mogli nositi svjetsku marku ekskluziviteta. Istovremeno, istragama se došlo do saznanja da bi u kategoriju proizvoda visokog kvaliteta Crna Gora mogla kandidovati  18 proizvoda iz svog  agro ekološkog  areala. Crna Gora je tada počela izvoziti  znanje, doista u kooperaciji sa tada znamenitim stručnjacim i naučnim kadrom Agroekonomika  PKB –a.

Danas od ovog najkrupnijeg „izvoznog artikla“ nema ni institucije ni pomisli o  neophodnosti izvoza znanja,  kao vrhunskog dostignuča ljudskog uma. Akademik Radoje Pajović, rekao je ovim povodom  u  jednoj svojoj prigodnoj besjedi, da je to bilo: „Periklovo doba u razvoju crnogorske poljoprivrede“!

Čast malobrojnim izuzecima koji su i u aktuelnoj situaciji  uočili  prednosti o kojima je ovdje riječ i uspjeli da  valorizuju prirodne i tržišne prednosti crnogorskog areala (grožđe i vina, njeguška pršuta, pivo, sirevi i maslinovo ulje, turističke usluge na selu  dr.). Međutim, od ovakvih strateških ciljeva (projekata) u pogledu dugoročne strategije razvoja Crne Gore ima malo ili bolje rečeno, nema skoro ništa.

Decenijama naše vrijedne domaćice na tržnicama širom Crne Gore, nude visoko kvalitetne proizvode kao što su to radile njihove majke i bake: sireve u drvenim kacama i lavorima ili čuveni kajmak (skorup) u mješinama. Čast ovim vrijednim ženama i njihovoj kvalitetnoj ponudi. Međutim, zar ne bi bilo bolje da naši tehnolozi i tržišni stručnjaci, visoko kvalitetne proizvode  o kojima je riječ, savremeno tržišno oblikuju i ponude potrošačima? Ili, činjenica, da odavno niko  u Evropi ne nudi tržištu pasterizovano mlijeko u polietilenskim kesama izuzev mi, kao da je trajno pakovanje mlijeka u tetra paku neosvojiva tvrđava?

Možda još eklatantniji primjer naše nemarnosti  je kvalitet tržišne ponude, pri čemu  su domaći i inostrani eksperti iz oblasti laboratorijskih istraživanja i kontrole kvaliteta mlijeka nedavno ustanovili, da mjerna jedinica konzumnog kravljeg mlijeka kod nas posjeduje 635 do 650 hiljada bakterija tipa ešerihija i kompilobakter, dok je u Evropskoj uniji dozvoljena granica  ovih bakterija u mjernoj jedinici mlijeka najviše 100  hiljada bakterija.

Ništa nije bolja situacija ni u uvezenom mlijeku iz Srbije i BiH, koje sadrži pet puta veći procenat alfatoksina, u odnosu na propisane standarde u Evropskoj uniji.

Konačno, nova (reformska) filozofija razvoja Crne Gore u istaknutim oblastima (uz inostranu pamet i podršku), mogla bi se korisno odraziti i  na druge privredne grane kod nas, na jednoj strani, a na drugoj, kandidovali bi se održivi razvojni projekti, koji bi posjedovali  pečat  kvaliteta i održivosti, a time i veću prohodnost kod domaćih i inostranih  finansijskih tržišta.

Jedan veliki francuski umjetnik i  mislilac je rekao „da svaku krizu treba pretvoriti u šansu za novi napredak“. Pitanje je kako ovu misao kod nas pretvoriti u djelo? Za sada na ovo pitanje nema odgovora. Možda,   umjesto  jalove priče  i poltičkih naklapanja, struka i nauka uz svesrdnu međunarodnu participaciju našu sudbinu može preokrenuti u drugačijem (reformskom i evrpskom) pravcu!

Čedomir  MAROVIĆ

Zabrinjavajaća je sličnost onovremenih hvalospjeva “najefikasnijem sudstvu u regionu” sa ovovremenim “regionalnim predvodništvom” u evropskim integracijama

“Punoljetstvo” moje države unosi mi dodatni nemir. Građanska, demokratska, ekološka i država socijalne pravde, zasnovana na vladavini prava, na ovom nivou zaostalosti u svom razvoju,  ne može ostaviti mirnog ni jednog svog,  istinski posvećenog, građanina. Posebno ne onoga sa iskustvom višedecenijske borbe unutar struke protiv uneređivanja prvo bezbjednosnog sektora, a poslednjih više od četvrt vijeka i protiv devastacije pravosuđa i, posebno, “najefikasnijeg sudstva u regionu”. Suočen sa podacima dobijenim od međunarodnih partnera o dubini sunovrata ta dva sistema, zapažam zabrinjavajaću sličnost onovremenih hvalospjeva “najefikasnijem sudstvu u regionu” sa ovovremenim “regionalnim predvodništvom” u evropskim integracijama. Zabrinutost je utoliko veća što su floskule o “najefikasnijem sudstvu u regionu” plasirane u “ranom djetinjstvu”  države a “regionalno predvodništvo”, sa istim sudstvom kao (pre)krupnom preprekom na evropskom putu Crne Gore, plasira se u vrijeme njenog “punoljetstva”.

Sunovrat sudstva je neprekidan. Ne usuđujem se reći da je nekontrolisan. No, sigurno je da nakon ustavnih promjena iz 2013. godine, nije kontrolisan od zakonodavne vlasti u kontekstu proklamovane ravnoteže i međusobne kontrole tri grane vlasti.

Proces transformacije partitokratije u mafiokratiju, podrazumijevao je i transformaciju sudske grane vlasti u zatvoreni sistem, kontrolisan instaliranim rukovodećim kadrom iznutra. Mafiokrate su, osmišljenim kadriranjem njima odanih kadrova od samog vrha piramide sudske vlasti nadolje, sprovele koncept zatvorenog sudstva u “sigurnim rukama”.

Najefikasnije sudstvo u regionu je “principijelnost” i “etičnost” pokazalo u brojnim, javnosti poznatim, slučajevima nesankcionisane zastare krivičnih gonjenja i drugih manifestacija korupcije. Slučajevi su “rješavani” zahtjevima “zatečenih” sudija za dobrovoljni prestanak sudijske funkcije, redovno odobravanim uz pravo na isplatu zarade u narednih (najmanje) šest mjeseci. Bez procesuiranja – krivičnog, materijalnog i drugog …

Ilustrativan je slučaj  jednog suda sa crnogorskog primorja kojeg je, na taj način, u kratkom roku napuštilo bezmalo pola sudija. Jedino je predsjednik tog suda stameno izdržao na toj funkciji od 1989. do 2020. godine, gradeći “najefikasnije sudstvo u regionu”. Na taj način je izgrađen i održan postojeći “ugled” sudstva, a “dobrovoljcima” iz sudstva je ojačana crnogorska advokatura.

Ilustrativan primjer “kadriranja” je raspored u pravosuđu u jednom momentu jedne porodice: striko na čelu Ustavnog suda, sinovac – premijer, snaha – sutkinja  uz “projektovanu” predsjednicu Vrhovnog suda, brat – predsjednik Advokatske komore… Sinhronizacija u realizaciji koncepta samostalnog i nezavisnog sudstva podrazumijevala je i kumu predsjednice Vrhovnog suda za predsjednicu Konferencije sudija. To tijelo bira članove Sudskog savjeta iz reda sudija koji čine većinu… A Sudski savjet je služio kao navodni garant nezavisnosti sudstva kroz rad svojih komisija (za testiranje, za ocjenjivanje, za raspoređivanje, za napredovanje, za pritužbe…) i tijela (Disciplinsko vijeće, Vijeće za ocjenjivanje rada sudija…).

I na isteku četvrte godine od kada su mafiokrate izgubile zakonodavnu i izvršnu vlast, tako izgrađen sudski sistem opstaje uprkos godinama najnižem povjerenju javnosti u rad sudstva i uprkos optuženjima nosilaca najviših funkcija u crnogorskom sudstvu.

U samo nekolika dana ređaju se događaji. Građani protestuju protiv skandalozno neujednačene sudske prakse u vrlo osjetljivoj oblasti jačanja nasilja prema ženama. Suđenje bivšoj predsjednici Vrhovnog suda, njenom sinu i ostalim optuženima za organizovani kriminal odloženo je 16. put. Na Opštoj sjednici Vrhovnog suda propao 9. pokušaj za izbor predsjednika Vrhovnog suda…

Alarmi iz sudstva ostaju bez odjeka kod donosilaca odluka. Nove vlasti se ne pokazuju ni izbliza doraslim za izazove koji stoje pred Crnom Gorom za demontiranje struktura mafokratskog sistema.  Štaviše, zloupotrebljavaju globalna kretanja i pojačan interes zemalja EU za prijem Crne Gore u članstvo, prikazujući to svojim postignućem – bez bitnih kvalitativnih promjena u oblasti vladavine prava i reformi u pravosuđu kao preduslovu suštinskih promjena.

IBAR ne donosi rješenja.

Bez javnog suočavanja kandidata i nosilaca najviših sudijskih funkcija, uključujući novoizabrane, sa činjenicama i dokazima o svom dosadašnjem radu nema suštinskog napretka.

Budislav MINIĆ

Najstrašnija je svijest o tome da su svi koji negiraju genocid u Srebrenici spremni da ga ponove! Zato im i rezolucijom Generalne skupštine UN-a treba jasno reći da svijet to više neće tolerisati i da će cio svijet učiti iz ovog iskustva

Piše: Svetlana BROZ

Od rane mladosti i saznanja šta je inteligencija, čemu služi, kako se procenjuje i kakvim testovima se utvrđuje, suočena sa mnogim lažima u društvu, brzo sam shvatila da je baš laž najveća uvreda inteligencije. 

Svaka prosečno inteligentna osoba zna da razlikuje laž od istine. Zašto to ne čini ili ćuti svakom se „knjiži“ na sopstvenu savest. Jednom će ipak, hteli ili ne, svoditi račune sa sobom ili sa svojim potomcima.

Ne mogu a da ne podsetim na Nemačku nakon Drugog svetskog rata, poraženu, prezrenu, usamljenu, prepolovljenu, pod nadzorom onih koji su je uz ogromne žrtve zaustavili i pobedili. Početkom osamdesetih posetila sam memorijalni kompleks nacističkog logora Dahau udaljenog samo 30 kilometara od Minhena. Logor je otvoren odmah po dolasku Hitlera na vlast, 1933. Prošle godine obeleženo je u celom svetu 90 godina od njegovog osnivanja! Provela sam sate na tom jezivom stratištu na kojem su svi detalji bili izloženi. Prikazivali su i dokumentarni film o ulasku oslobodilaca u logor, snimljene gomile logoraša koje su nacisti ubili, a bežeći pred saveznicima nisu ih stigli spaliti. Snimili su i stotine Nemaca, stanovnika Minhena koji su negirali da znaju šta je bilo u Dahau-u, pa su ih saveznici doveli da vide ono što se dešavalo dvanaest godina u njihovom najbližem susedstvu, a oni nisu znali?! I pored svih negiranja miliona Nemaca koji su okretali glavu od istine, sva ta nacistička zlodela zabeležile su kamere za večnost. 

Bilo je teško i bolno Nemcima suočiti se svim posledicama nacizma; iako su proces započeli odmah dugo je trajao, decenijama čak. Pa ipak, iako su milioni bili slepi sledbenici Hitlera, zemlja Getea digla se iz pepela i povratila dostojanstvo u svetu. 

Ima neretko istorijskih trenutaka u kojima gotovo cele nacije pristaju na laž u ime „višeg cilja“, koji im je „veliki knez“ ili „otac nacije“ odredio. Nama, na zapadnom Balkanu već gotovo četrdeset godina stalno iste „poglavice“ ponavljaju laži kojima zamenjuju istinu koju smo svi znali, po poznatom principu Hitlerovog ministra propagande Gebelsa, da „deset puta ponovljena laž postaje istina“.

I kada smo pomislili da nam „niko ne može prodavati rog za sveću“ pojavio se novi, mladoliki ministar propagande, ovoga puta ne Hitlerov nego Miloševićev. Kolo laži i zločina zavrtelo se mojom ubijenom zemljom, Jugoslavijom, i vrti se već predugih trideset pet godina. Bez šansi da se u dogledno vreme zaustavi.

 Poslednjih nedelja svedočimo novoj bezobzirnoj kampanji ispiranja mozga milionima u Srbiji, regiji, pa su prešli i na ceo svet!? Nikada bezočnije, nemoralnije i drskije uvrede inteligencije za svojih skoro sedamdeset godina nisam čula! 

Za sve koji su na bilo koji način protiv usvajanja rezolucije Generalne skupštine UN o genocidu u Srebrenici moram reći da su glupi, jer glupo je i besmisleno negiranje pravosnažnih presuda zločincima osuđenim za genocid pred međunarodnim krivičnim sudovima pravde. U civilizovanim zemljama to je i zakonom zabranjeno, što znači kažnjivo. 

Obzirom da se radi o najglasnijem otporu ovoj rezoluciji baš u Srbiji, koji predvodi lično „veliki knez“, jasno je da je okupio previše „duvača u rog“ vrlo oskudnih intelektualnih kapaciteta, te svi njihovi napori poprimaju elemente farse u međunarodnim razmerama. 

Kažu da je narod u Srbiji zaplašen retorikom vladajuće klike danas, a isto je bilo i 1995. samo se tadašnji „veliki knez“ zvao Slobodan Milošević, ali tada se mnogi nisu bojali jer je svaki zločin bio nekažnjiv. Velika greška, opet posledica gluposti, bila je verovanje da će najveći zločin, zločin genocida, ostati zauvek nekažnjiv. Oni koji taj zločin negiraju i danas, glupo misleći da će se vremenom zaboraviti, zatvaraju perspektivu normalnog života budućim generacijama. 

U Nemačkoj se u školama nije izučavao Drugi svetski rat do sedamdesetih godina, jer su učenjaci procenili da je potrebno da prođe dovoljno vremena, odnosno „čekala se vremenska distanca“. 

A 1976. prvi put je na državnoj televiziji emitovan osmočasovni dokumentarni film Shoah u kojem se cela Nemačka suočila sa svedočenjem preživelih žrtava Aušvica i drugih nacističkih logora. Rezultat je bio logičan: preko milion mladih Nemaca, rođenih posle rata napustilo je domove svojih roditelja! Verovatno na pitanje roditeljima gde su bili i šta su radili za vreme nacizma nisu dobili iskren i pošten odgovor, ili su roditelji jednostavno ćutali. 

To isto moglo bi se dogoditi i onima koji negiraju genocid u Srebrenici jednog dana kada im deca, unuci ili praunuci, vršnjaci tog genocida ili rođeni posle njega, koji samo posete memorijalni centar „Potočari“, a moraće, jer to je pitanje elementarne moralnosti,  postave jednostavno pitanje: „Kako si i zašto ikada mogao da negiraš taj genocid?“ Pitaju li se ti ljudi kada će im se to dogoditi i šta će odgovoriti? Ili i dalje veruju da njihovi potomci neće nikada razumeti kolika je to uvreda njihove inteligencije?!

 Pa nisu vaši potomci idioti iako još ćute! Ne zavaravajte se svi vi što gledate u oči i lažete svoju rođenu decu – da ćete umreti spokojni! Znam za desetine onih koji su videli gde su pokopane žrtve genocida u Srebrenici koji su godinama sve poricali, a onda kada im se sasvim približio sudnji dan tražili način da anonimno prijave vlastima to mesto, kao mesto iskupljenja svog greha. 

Čestiti roditelji vaspitavaju svoju decu da nauče da odgovaraju za sve što čine: ako je nešto dobro da će biti nagrađeni, a za ono što nije dobro, da shvate i priznaju sebi, da to ne bi nikada ponovili. 

Pitam se ima li takvih roditelja još u Srbiji, više od onih koji se mogu na prste prebrojati? I, ako ih ima, gde su, što ćute? Koga se to plaše? Onih koji lažu i negiraju istinu? Pa dokle?

Najstrašnija je svest o tome da su svi koji negiraju genocid u Srebrenici spremni da ga ponove! Zato im i rezolucijom Generalne skupštine UN-a treba jasno reći da svet to više neće tolerisati i da će ceo svet učiti iz ovog iskustva. 

Willy Brandt, čuveni nemački kancalar je 1970. prilikom prve posete Poljskoj od kapitulacije Nemačke, položio  venac na spomenik žrtvama varšavskog geta, vratio se par koraka unazad – klekao i oborio glavu! – „Nad ponorom nemačke istorije, pod teretom miliona ubijenih, uradio sam to što ljudi inače rade kada jezik zakaže“ – napisao je kasnije Brandt.

Hoće li Srbija ikada imati političara Brandtovog formata, morala i pameti? Ili će nastaviti da ubija svakog ko ume i sme da misli i govori javno i ostati sama dok potpuno ne potone u kal zločina koji je već osudio ceo civilizovani svet?

Meni ostaje samo da javno pozovem sve čestite ljude u celom svetu da podrže rezoluciju Generalne skupštine UN-a o genocidu u Srebrenici. Biće to još jedan važan doprinos sveta istini o zločinu genocida i odavanje počasti žrtvama, kao i trajno sećanje na njih.  

Ostaje mi da po ko zna koji put javno kažem da se od 1995. godine stidim što pripadam ljudskom rodu! 

I da još jednom, kao rođena Beograđanka, javno zatražim oproštaj od svih preživelih žrtava genocida u Srebrenici!