Dio Mojkovčana najavljeno pokretanje rudnika  aosocira na ekološke problem i ugroženo zdravlje. Tome ih je, tvrde, naučilo iskustvo

Kompanija Tara Resource najavila je da će u pokretanje rudnika u Mojkovcu  uložiti 150 milona eura. Otkupili su  koncesiono pravo 2018. godine i, kako su saopštili, unaprijedili projekat dodatnim bušenjem, tehničkim i studijama zaštite životne sredine. U toku je  izrada  kapitalnog rudarskog projekta, kao i procjena uticaja na životnu sredinu. Poslije toga očekuju dobijanje odobrenja, dozvole i saglasnosti za eksploataciju.

Investicija se   odnosi se na otvoreni kop i novo postrojenje za preradu rude. Takođe, kako su najavili iz Tara Resources, i “novo jalovište udaljeno od grada”.  Obećali su i 450 novih radnih mjesta. U februaru kompanija je uputila Vladi zahtjev za proširenje eksploatacionog zahvata na područje Tvrdog potoka, na granici Nacionalnog parka Biogradska gora. Taj potok se uliva u Bjelojevićku rijeku, a ona u Taru. Podnožje je budućeg Ski centra Žarki.

Zahtjev Tara Resources skinut je sa dnevnog reda Vlade, ali to nije  umirilo dio Mojkovčana. Reagovali su ekspresnim prikupljanjem potpisa  za peticiju protiv otvaranja rudnika. Istovremeno, investitoru i novoj Vladi  poslali su i poruku  sa  bilborda postavljenog na ulazu u grad. Natpis Jalovište, rudnik, bolesti trebalo je, objašnjavaju u tom gradu, da upozori na posljedice koje čekaju Mojkovčane ukoliko dozvole otvaranje rudnika.

U Opštini tvrde da su investitore  dočekali  domaćinski, kao sve one koji donose nove ideje. Međutim, ostala je jaka rezerva prema otvaranju rudnika, to jest nepoznanicama kako tačno taj projekat treba da se realizuje. “Investitorove namjere su bile da jalovište smjesti na samoj granici zone NP Biogradska gora, a praktično u podnožje budućeg ski centra i regionalnog puta Mojkovac – Berane. A dodak tome su i otvoreni kopovi na površinama koji se mjere stotinama hektara… Svi ekonomski efekti koje je proizveo bivši rudnik koji je imao i jamsko vađenje rude nijesu bili približni onome što je utrošeno u djelimično saniranje posledica  starog jalovišta”, kazali su Monitoru iz kabineta predsjednika Opštine Ranka Mišnića. Napominju da se stiče utisak da menadžment kompanije Tara Resources svojom strategijom “nije sinhronizovan sa strategijom opštine, države i međunarodnim standarda”. U Mišnićevom kabinetu naglašavaju da im je prioritet  očuvana životna sredina i zdravlja građana, uz održiv ekonomski razvoj.

“Ovih dana se navršava deset godina od sanacije crne ekološke bombe koja je bila u našem gradu i mi umjesto da slavimo, bojimo da li će ponovnim otvaranjem rudnika trajno biti uništen naš grad. Nećemo novo groblje u gradu i životima ćemo braniti Bjelasicu. Je li na pomolu nova ekološka katastrofa koja prijeti građanima Mojkovca? To ćemo  saznati tek kad se  i ako se oglase oni koji stoje iza firme  koja planira da otvori rudnik” saopštili su nedavno iz neformalnog udruženja građana koje se protivi otvranju rudnika. Mojkovčani okupljeni oko te ideje tvrde da su već obavijestili UNESCO i još nekoliko institucija. Poručuju i da će biti istrajni da zaštite životnu sredinu i svoje zdravlje “od svih pogubnih projekata”.

Reagovali su i iz opozicije.  U Liberalnoj partiji taj projekat nazvali su “novim grobljem ispod Bjelasice” i “rudnikom smrti”. Tvrde  da taj projekat ne smije biti relizovan.  “Umjesto planiranog napretka i progresa, Mojkovac  bi zahvatila rijeka mulja i otrova olova, cinka i drugih teških metala. To nećemo i ne smijemo dozvoliti”, saopštio je potpredsjednik Liberalne partije Jovo Rabrenović.

Iz mojkovačkih partija  koje sada čine vlast na državnom nivou  izbjegavaju da se zvanično izjasne o planiranom projektu, ali i o stavu svojih sugrađana. Nezvanično, napominju da treba sačekati da struka i nauka kažu činjenice  o uticaju tog projeta na životnu sredinu.  Upozoravaju da se uzmu u obzir ekonomski efekti otvranja rudnika, odnosno,  stvaranja mogućnosti za nova radna mjesta “u opustošenom Mojkovcu”.

Slično je, početkom marta, kazala i predsjednica  Upravnog odbora NP Crne Gore Marina Jočić. Prema njenim riječima, ukoliko investitor može da garantuje da neće ugrožavati životnu sredinu,  onda projekta nije sporan.  “Najveća mudrost i u životu i u upravljanju je naći pravu mjeru. Činjenica je da su građanima Mojkovca potrebna nova radna mjesta i novi proizvodni pogoni. Da li je to baš rudnik cinka nijesam sigurna,  s obzirom na lokaciju na kojoj se nalazi, ali mislim da takvi problemi postoje svugdje u svijetu i da postoje tehnološki načini da se riješi taj problem”, izjavila je ona.

Predstavnici Vlade i kompanije Tara Resources razgovarali su sredinom prošle sedmice o planiranoj investiciji i benefitima projekta. Kako je saopšteno, sastanak je bio posvećen i mogućim negativnim uticajima, sa fokusom na zaštitu životne sredine i kulturno-istorijsko bogatstvo lokacije. “Analizirana su različita rješenja i dogovoreno da Tara Resources dodatno razmotri sugestije koje su njihovi predstavnici dobili tokom sastanka od predstavnika Vlade, o čemu će, vrlo brzo, resorna ministarstva uključena u projekat biti informisana. Sve u cilju pronalaženja najboljeg rješenja za lokalnu zajednicu, Crnu Goru i strateškog investitora”, saopštili su iz  Ministarstva kapitalnih investicija.

Generalni menadžer rudnika Brskovo, Ričard Bofli ranije je kazao da  planirani rudnik  ima potencijal da bude jedan od vodećih rudnika toga tipa na Balkanu i značajan novi rudnik cinka u Evropi. Uglavnom će proizvoditi koncentrate cinka, kao i olova i bakra, koji sadrže srebro. “Zalažemo se za primjenu  najviših standarda ekološke i socijalne održivosti. Početak projekta uključuje i sanaciju trenutnih uticaja na životnu sredinu proisteklih iz bivših rudarskih operacija. Svi radovi koji se izvode dizajnirani su u skladu sa najvišim evropskim standardima i najboljom industrijskom praksom”, rekao  je on.

Pri planiranju lokacije, tvrde iz švajcarske kompanije, “najveći prioritet je stavljen na ublažavanje uticaja na životnu sredinu”. Zahvaljujući tome, kažu, “projekat neće imati uticaja” na rijeku Taru, NP Biogradska gora, niti na turističke aktivnosti planirane oko Mojkovca, uključujući i Ski centar Žarski. “Po završetku projekta, lokacija će doživjeti sveobuhvatnu restauraciju i pejzažnu sanaciju sadnjom zelenila i stabala. Svi koraci koje preduzimamo,  radi dobijanja ekološke i operativne dozvole predviđeni su crnogrskim zakonom i strogo se poštuju”, tvrde iz Tara Resources.

Priča je tek počela.

(Ne)zaboravljeni regionalni problem

Rudnik olova i cinka Brskovo radio je od 1976. do 1991. godine. Zapošljavao je blizu 700 radnika.

Za vrijeme rada rudnika na prostoru  bivšeg jalovišta deponovano je oko 2,5 miliona tona toksičnog otpada prosječne dubine 12 metara. U zvaničnoj Studiji o kvalitetu životne sredine za Mojkovac  iz 1990. godine piše da čestice mulja iz jalovišta sadrže visoke koncentracije gvožđa, cinka, olova, arsena, antimona i žive. U studiji je navedeno da je količina deponovanog mulja dovoljna da trajno uništi živi svijet u rijeci Tari.

U novembru 1992. godine stručni tim iz Ženeve konstatovao je da jalovište najhitnije treba sanirati. Jalovište je do sanacije važilo za regionalni ekološki problem. Više miliona eura vrijedan projekat sanacije završen je prije deset godina.

                                                                   Dragana ŠĆEPANOVIĆ