Višesatni i višednevni prekidi u napajanju električnom energijom za domaćinstva na sjeveru postali su uobičajeni, pri prvim sniježnim padavinama. Nevrijeme krajem prošle i početkom ove godine otkrilo je brojne falinke distributivne mreže, koje nijesu mogli umanjiti ni danonoćni napori elektromontera na terenu
Nevrijeme je napravilo haos na elektrodistributivnoj mreži na sjeveru države. Struje nije bilo od 26. decembra, na cijeloj teritoriji Kolašina, više od 40 sati. Kvarovi na dalekovodima, koji napajaju Berane, Andrijevicu, Plav i Gusinje sanirani su poslije više sati. U Plavu i Gusinju struje ponovo nije bilo 7. januara, te od 11. januara do narednog dana.
Državni Ski centar Kolašin 1600 bio je bez struje, sem od 26. do 28. decembra, i 8. januara. Privatano skijalište Kolašin 1450 nije imalo struje na Božić i narednog dana do podne. Takvo stanje izazvalo je bijes gostiju skijališta, ali iz uprave tih preduzeća nije bilo oštrijih rekacija.
Desetak sela u kolašinskoj opštini ostalo je u mraku pet-šest dana. Baš kao i andrijevačka sela Cecuni, Košutići, Kralje, Gnjili Potok… Nakon nekoliko dana uzaludnog čekanja, mještani tih sela odlučili su da o svom trošku angažuju električare i poprave niskonaponsku mrežu.
„Selo ima oko 120 domaćinstava. Ima i pedesetak učenika. Prve kuće su praktično odmah do grada a, eto, bez struje smo bili šest dana. Da se nijesmo sami angažovali i platili električare, vjerovatno bismo još bili u mraku”, ispričali su novinarima u selu Božići.
U kolašinskom selu Rečine uredno napajanje strujom uspostavljeno je tek u četvrtak veče (7. januar). Mještani tvrde da su i Novu godinu dočekali u mraku. Slično je bilo u Rovcima ali i u još nekoliko sela bližih gradu. „Teško je pobrojati dane bez struje i prošle, ali i minulih godina. Kada je riječ o nekoliko minulih sedmica, nije je bilo od 26. decembra do 1. januara. Zatim, nestala je ponovo na Badnji dan, a došla 12. januara. Jednostavno rečeno, svako nevrijeme – sniježne padavine, kiša ili vjetar – za nas znači da ćemo ostati u mraku“, kaže Radovan Ivanović.
U toj mjesnoj zajednici već godinama navikli su i da struja svakodnevno nestaje po nekoliko sati, a zvanično opravdanje glasi „radovi na rekonstrukciji dalekovoda“. Takva isključenja, najavljena i nenajavljena, već godinama trpe i u Barama Kraljskim, Vranještici i Skrbuši. Ne broje više, kažu mještani, ni pokvarene električne uređaje i kilograme bačene hrane iz zamrzivača.
U Rijeci Mušovića, prije nekoliko dana zapalio se drveni stub dalekovoda. Mještanin Milo Grujić tvrdi da ga je pokidana žica tog dalekovoda, koji napaja državno skijalište, pred Novu godinu, umalo ubila u dvorištu porodične kuće. Sve je prijavio policiji, a sprema i krivičnu prijavu. CEDIS će, objašnjava, optužiti za „pokušaj ubistva“.
U tom selu kažu da su stubovi koji dovode električnu energiju do državnog skijališta, vrijednog 17 miona eura, truli, a da su neki od električnih vodova i po više puta prespajani i prevezivani.
U CEDIS-ovom Planu razvoja distributivne mreže piše kako je tokom 2016. godine na 35 kV naponskoj mreži na teritoriji države bilo čak 1.236 neplaniranih prekida. Oni su ukupno trajali 3.022 sati, što je približno 125 dana. Naredne godine, na tom naponskom nivou, neplanirani prekidi u napajnju desili su se 1.872 puta sa ukupnim trajanjem od skoro 200 dana.
„Na 10 kV naponskom nivou je bilo 2.313 planiranih prekida sa ukupnim trajanjem od 4.535 sati, dok su se neplanirani prekidi desili 10.179 puta sa ukupnim trajanjem od 22.364 sata. Na 0.4 kV naponskom nivou je bilo 2.118 planiranih prekida sa ukupnim trajanjem od 6.952 sata, dok su se neplanirani prekidi desili 14.070 puta sa ukupnim trajanjem od 71.704 sata“, pokazuju podaci iz Plana razvoja CEDIS-a.
Prema zvaničnim objašnjenjima iz te (državne) kompanije, najnoviji kolaps elektrodistributivne mreže izazvalo je nevrijeme. Pokidane žice, oštećenja provodnika usljed pada drveća, proboji izolatora… kako su saopštavali iz te kompanije, samo su neki od razloga zbog kojih su potrošači ostajali bez električne energije. Otklanjanje kvarova u zvaničnim saopštenjima nazivali su „borbom sa prirodom“. Prema fotografijama ekipa CEDIS-a na terenu, jasno je da je popravka elektrodistibutivne mreže zahtijevala često danonoćan rad, naporno pješačenje kroz namete snijega i nošenje opreme na leđima, uklanjanje s puta oborenog drveća…
Prema zvaničnim podacima vozila mogu prići samo svakom desetom dalekovodu. Puteve do ostalih su, ovih dana, zatrpali odroni, pala stabla, snijeg visočiji od pola metra. Naporan rad elektromontera na otklanjanju kvarova neosporan je bio minulih sedmica. No, mještani sela koja su danima u mraku tvrde da su ti napori zakasnili. Trase dalekovoda, kažu, ne održavaju se uredno tokom ljeta. I, zbog toga, potrošači trpe „svu dugu jesen i zimu“.
Iz CEDIS-a to demantuju i kažu da su bili ažurni, a da je kvarove uzrokovala „viša sila“. Pored više sile, haos u snabdijevanju strujom sjevera države u zimskom periodu, sigurno uzrokuje i stanje elektrodistributivne mreže.
Podaci u zvaničnim dokumentima ukazuju da postojeće stanje ne garantuje pouzdano snabdijevanje korisnika. „Gotovo sva postrojenja 35/10kV su prošla kroz izuzetno teške periode eksploatacije u pogledu režima rada. Najvažniji elementi TS su transformatori… U ukupnom broju transformatora dominiraju oni koji su stariji od 40 godina, a može se uočiti da zajedno sa transformatorima starosti između 30 i 40 godina imaju udio od skoro 60 odsto“, piše u Planu CEDIS-a.
Mreža 35 kV, koja je u prvoj fazi elektrifikacije Crne Gore služila kao prenosna mreža za povezivanje proizvodnih postrojenja s centrima potrošnje, početkom 60-ih godina prošlog vijeka dobila je distributivni karakter. Ona je sada, po mišljenju stručnjaka, u generalno lošem stanju.
„Radi se o dalekovodima izgrađenim na čelično-rešetkastim stubovima, sa provodnicima od bakra i alučelika presjeka 35 mm2 i 50 mm2. Njihova dužina je ukupno 360 km i generalno su u lošem stanju zbog dugogodišnje eksploatacije u teškim pogonskim uslovima…Udio podzemnih kablova u mreži 35 kV je oko 10 odsto i nalazi se u gradskim područjima“, podaci su iz zvanične dokumentacije.
Prema planovima CEDIS-a, ove i naredne godine u izgradnju, rekonstrukciju i revitalizaciju mreže trebalo bi da bude uloženo oko 27 milIona eura. Većina tog novca, planirano je, biće potrošena na zamjenu stubova, opreme, provodnika na 10 kV, 35 kV i niskonaponskoj mreži. Oko 4,5 miliona trebalo bi da bude investirano u izgradnju podzemnih vodova. Za izgradnju novih trafostanica u istom periodu projektovan je iznos od oko 14 miliona. Ko vjeruje obećanjima, može se nadati značajnom boljitku.
Dragana ŠĆEPANOVIĆ
INTERVJU3 sedmice
DANAS, SJUTRA1 sedmica
DRUŠTVO3 sedmice
DRUŠTVO3 sedmice
FOKUS3 sedmice
HORIZONTI3 sedmice
Izdvojeno3 sedmice