Iako su mnoge lokalne uprave na sjeveru tehnički unaprijedile zvanične internet prezentacije, to nije dovelo do zakonom propisane transparentnosti i sadržajnosti.  I dalje je potrebno mnogo truda, vremena, a ponekad i informatičkog znanja da se stigne do  osnovnih informacija

Prema članu 12. Zakona o slobodnom pristupu informacijama, svi organi vlasti, pa tako i lokalne uprave, dužni su da na svojoj internet stranici objave vodič za pristup informacijama, javne registre i javne evidencije, programe i planove rada, izvještaje i druga  dokumenta o radu i stanju u oblastima iz svoje nadležnosti. Takođe, u svakom trenutku trebalo je da je dostupan i spisak javnih funkcionera i liste obračuna njihovih zarada i drugih primanja i naknada u vezi sa obavljanjem javne funkcije, kao i rješenja i druge pojedinačne akte koji su od značaja za prava, obaveze i interese trećih lica…

Rijetke su lokalne uprave na sjeveru koje su ovu zakonsku obavezu u potpunosti ispoštovale. Na pojedinim, građani relativno lako stižu bar do osnovnih informacija, dok su druge pravi lavirint i za one sa viškom vremena, informatičkog znanja i strpljenja.

U odnosu na analize koje je radio civilni sektor prije par godina, određenih iskoraka je svakako bilo, ali i dalje je još puno posla i truda potrebno da zvanični sajtovi lokalnih uprava postanu izvor bitnih informacija o aktivnostima i planovima lokalnih vlasti ili način da se obezbijedi i poveća učešće javnosti kad je riječ o važnim lokalnim odlukama. Primjera za to je mnogo.

Iako je izradu zvanične prezentacije Opštine Gusinje finansirao UNDP sa 1.700 eura, za pojedine odjeljeke na tom sajtu i dalje piše da su u izradi. Prema parametrima istraživanja objavljenim u publikaciji Centra za građansko obrazovaje (CGO) 2020. godine, ta Opština je bila najlošije ocijenjena, kada je riječ o transparentnosti lokalne samouprave. U odnosu na tadašnja zapažanja CGO, sada su vidljivi tek minimalni iskoraci. Odluke Skupštine opštine (SO) su i dalje nepregledne, a od ovogodišnjih može se naći samo odluka o budžetu i dnevni red za jednu redovnu sjednicu lokalnog parlamenta.

Na sajtu i dalje nema ili su teško uočljivi podaci o radnom vremenu opštine, terminima za prijem građana i građanki kod predsjednka Opštine, ni kontakata predsjednika mjesnih zajednica (MZ). Nije moguće jednostavno pronaći ni podatke o broju zapošljenih u opštini i u njenim javnim ustanovama i preduzećima… Stavka „zahtjevi i obrasci“ postoji, ali je i ona bez sadržaja. „U izradi“ je i dio sajta u kojem bi Gusinjani trebalo da se informišu o budžetu, javnim nabavkama i javnim raspravama.

I opštinu Plav je istraživanje CGO rangiralo među najnetransparentnije lokalne uprave, a tadašnja zvanična veb prezentacija dobila je mnogo kritika. „Ulaskom“ na sajt te lokalne uprave, na prvi pogled, može se steći utisak da je stanje popravljeno. Ipak, internet prezentaciju plavske lokalne uprave i dalje karakteriše neažurnost podatka. Tako, na primjer, podaci o javnim nabavkama nijesu objavljivani od 2020. godine, a pozivi za javne rasprave svrstani su među druge novosti i obavještenja i njesu lako uočljivi. Najsvježiji dnevni red i odluke SO, stari su preko dvije godine. Sajt opštine Plav i dalje ne sadrži objave o konkursima za dodjelu sredstava organizacijama civilnog društva i medijima za prošlu godinu.

Sajt Opštine Kolašin je „u izradi“ još od prošlog ljeta. Zbog toga, iako je nova postavka u tehničkom smislu pregledna i „okrenuta ka korisnicima“, nedostaje mnogo dokumenata, koji je preduslov transprentnosti rada lokalne uprave. Kolašinska opština slovi za „najveće gradilište u Crnoj Gori“ no, uprkos tome, na sajtu nema podataka ni o jednoj izdatoj  građevinskoj dozvoli od 2019. do sada. Postavljeni su izdati urbanističko-tehnički uslovi (UTU), zaključno sa avgustom minule godine, a i potrebne dozvole zaključno sa 2020. godinom. Iz tog perioda je i „najsvježiji“ plan javne nabavke za Opštinu, a tu vrstu podatka za Turističku organizaciju i dva opštinska preduzeća moguće je naći samo za 2018. godinu.

Opština Rožaje takođe se visoko kotirala na listi najnetransparentnijih lokalnih uprava prije dvije godine. Tek nešto bolje stanje je sada, pa je tehnička preglednost unaprijeđena, a vidljivo su označeni načini na koje građani mogu postaviti pitanja predsjedniku Opštine.  Redovno se ažuriraju i odluke glavnog gradskog arhitekte, ali i urbanistička planska dokumentacija, kao i odluke o budžetima. Ipak, rad lokalnog parlamenta i dalje je nedovoljno ažurno „ispraćen“ na toj platformi, pa je moguće vidjeti samo dnevni red i predloge odluka i drugih akata iz prošle godine.

Slično stanje je i sa još nekoliko manjih lokalnih uprava, dok Bijelo Polje i Berane i dalje prednjače po tehničkoj opremljenosti, preglednosti i sadržajnosti zvaničnih internet prezentacija. Nalazi istraživanja koji su objedinjeni u Indeksu transparentnosti crnogorskih opština, koji je publikovao CGO, pokazuju da je u pogledu transparentnosti opština, prije dvije godine, prednjačio jug sa zbirnom prosječnom ocjenom od 43,40 (od maksimalnih  100), slijedio je centralni dio sa 41,16, pa sjeverni sa 38,42 poena. Zaključeno je i da „veličina i broj stanovnika opština nemaju poseban uticaj na stepen transparentnosti“, baš kao ni to koji politički subjekti čine lokalnu vlast.

„Treba napomenuti da su ti sajtovi uglavnom vizuelno zadovljavajući, ali u mnogim  slučajevima je upitna njihova upotrebna vrijednost. Često istraživačima nije bilo lako naći neka osnovna dokumenta na sajtu ili ih je bilo potrebno tražiti putem internet pretraživača. Stoga je moguće da se neki od traženih dokumenata i nalaze na sajtovima opština, ali nepreglednosti i/ili nedostupnost čini ih neupotrebljivim za građane i građanke. Često je bilo potrebno otvoriti niz stranica ili potkategorija na sajtu kako bi se pronašao određeni dokument. Suštinski, cilj treba da bude ažurnost, potpunost i tačnost uz brzu i laku dostupnost za sve zainteresovane strane“, ocijenili su iz CGO.

Prema rezultatima istraživanja Saveza slijepih Crne Gore, nijedan internet sajt lokalne samouprave u Crnoj Gori nije potpuno pristupačan za osobe sa oštećenim vidom. Iz  Saveza su ukazali da „automatska konverzija teksta u audio formatu ne postoji ni u jednom slučaju koji je bio predmet monitoringa”.

Ministarstvo javne uprave izradilo je u decembru 2018.  Smjernice za razvoj i upravljanje internet prezentacijama javne uprave. Tu su data konkretna uputstva za kreiranje, održavanje i zaštitu zvaničnih internet prezentacija. Cilj je bio da se ujednači pristup u definisanju koncepta, dizajna i obima informacija koje se publikuju. Takođe, i obim informacija koje se objavljuju shodno obavezi iz Zakona o slobodnom pristupu informacijama, a što je često predmet kritike od strane civilnog sektora.

Smjernice su izrađene u saradnji i uz pomoć predstavnika jedinica lokalne samouprave. Predstavnici opština prepoznali su problem arhiviranja dokumenata na internet prezentacijama, kao i odabir dokumenata za migraciju prilikom izrade novih prezentacija. Predloženo je da se stalno obavlja ažuriranje sadržaja, postavljanje novih verzija dokumenata i arhiviranje prethodnih, na način kako se postupa sa arhivskom građom.  Prema onome što se sada može vidjeti na zvaničnim veb prezentacijama sjevernih opština, malo ko je do kraja ispoštovao preporuke sa državnih adresa. U mnogim slučajevima sadržaji zvaničih opštinskih sajtova nedvosmisleno ukazuju na nepoštovanje Zakona.

                                                                             Dragana ŠĆEPANOVIĆ

Komentari