Pet godina nakon referenduma na kojem su nezavisnost Crne Gore podržali sa 98,5 procenata, stanovnici varošice Gusinje upozorili su da bi zbog permanentnog i nezaustavljivog ekonomskog sunovrata mogli poći u kolektivni egzodus za Ameriku, gdje je i onako mnogo više Gusinjaca nego što ih ima u rodnom kraju. AMERIČKO GUSINJE: Predsjednik ove Mjesne zajednice doktor Rusmin Laličić u dva navrata je takvu ideju saopštavao američkom ambasadoru u Crnoj Gori Roderiku Muru, koji je shvatio ozbiljnije nego crnogorske vlasti.
,,Ni malo se ne šaleći rekao sam ambasadoru da bi smo mogli tražiti kolektivni azil, pa da u Americi formiramo neko novo Gusinje, kao što je to već urađeno u Albaniji 1918. godine, gdje pod tim imenom postoji jedna varošica. On mi je takođe bez šale odgovorio da bi to bilo dobro za Ameriku, jer bi dobila lojalne građane kao što su oni koji su već decenijama tamo, ali da bi bilo tragično za Crnu Goru”, priča Laličić za Monitor.
Dosta je, naglašavaju Gusinjci, bilo laži i paralaži o dobrim namjerama države Crne Gore za ovaj kraj. Ekonomsko potonuće i nazadovanje kreće se geometrijskom progresijom.
,,To postaje neizdrživo. I onako se samo odlazi, i na kraju neće niko ovdje ostati. Pa hajde da to uradimo odjednom i da završimo tu priču”, kaže ogorčeno predsjednik Mjesne zajednice.
SLIJEPO CRIJEVO: Laličić objašnjava da se njegova varošica, zajedno sa Plavom, nalazi u crnogorskom saobraćajnom slijepom crijevu, i ako je od Podgorice starim putem kroz Albaniju, udaljena svega pedeset kilometara.
,,Mi smo sve učinili da se približimo Podgorici. Očekivali smo da sada počne saobraćajno otvaranje ovog kraja, što je uslov za ekonomski oporavak, ali crnogorske vlasti, osim verbalno, u tom pogledu ništa ne čine. Podgorica kao da bježi od nas. Nešto se tu gubi. Očigledno tim ljudima nije lako i da obećaju i da urade”, smatra Laličić.
Mogu li se, zaista, Gusinje i Plav konačno povezati sa Podgoricom na pedeset kilometara, zaboravljenim putem kroz Albaniju, dolinom rijeke Cijevne, umjesto sadašnjih, okolo-naokolo, preko dvjesta? Lijepih želja za relaizaciju tog projekta nije nikada falilo. U novije vrijeme optimistička retorika se pojačava proporcionalno sa učestalošću izbornih ciklusa.
,,Prvi korak ka novom razvoju Plava je otvaranje puta prema Albaniji. Ti putevi trebaju nam za investitore. Tada će biti novih radnih mjesta i boljeg života”, rekao je pred posljednje lokalne izbore predsjednik socijaldemokrata Ranko Krivokapić.
POLITIKA OBEĆANJA: Njegov partijski kolega, ministar saobraćaja, Andrija Lompar pojasnio je zatim da je sa nadležnim ministarstvima iz Albanije dogovoreno da se put od Gusinja do Podgorice, dolinom Cijevne, radi zajednički.
,,Dvije Direkcije za saobraćaj su usaglasile standarde toga puta i raspisale tendere za izradu projekata. Prvi novac u budžetu Crne Gore za taj put biće već iduće godine”, kazao je Lompar i dodao da je za put preko Čakora već za ovu godinu obezbijeđeno miliona eura.
Predsjednik Mjesne zajednice Gusinje tvrdi, međutim, da Lompar samo nastavlja politiku davanja obećanja svoga prethodnika Jusufa Kalamperovića.
,,Kalamperović je prije skoro dvije decenije postao ministar saobraćaja sa obećanjem da će završiti put od Gusinja do Podgorice. Rekao je, ako Albanci počnu da rade danas, mi ćemo sjutra. Ispalo je – malo sjutra. Otišao je u penziju, to obećanje nije ispunio. Nasljednik mu je ‘odličan’. Sva obećanja daje od izbora do izbora”, kaže Laličić.
Gusinje, živopisna varoš koja već duže vrijeme bije sa državom bezuspješnu bitku i za status opštine, nalazi se bukvalno u crnogorskom zapećku. Iz ovog planinskog gradića se sada u nedostatku saobraćajnica može samo nazad.
,,Svakoga dana u svakom pogledu sve više nazadujemo”, kiselo se šali Laličić.
NAJBOLJE PREKO ALBANIJE: On vjeruje da je jedina i najbolja varijanta da se Podgorica približi Gusinju i Plavu, put preko Albanije. Taj put predstavlja još karavansku trasu iz starih vremena. Tuda je, u zlatno doba za Gusinje, bilo najbliže od Skoplja do Dubrovnika. U to vrijeme, nekoliko vjekova unazad, ovo je naselje imalo 600 domaćinstava i 200 trgovinskih i zanatskih radnji. Danas lagano odumire, a jedini put, obično bez povratka, odavde vodi za Sjedinjene Američke Države.
Kako je i kada ovo malo urbano mjesto postalo saobraćajno slijepo crijevo Crne Gore? Dogodilo se to u vrijeme Envera Hodže i staljinizma 1948. godine, kada su granice prema Albaniji za tadašnju Jugoslaviju postale neprobojni bedem. Ta vjekovna saobraćajnica je jednostavno prekinuta. Od tada mještani Gusinja i Plava za Podgoricu putuju ,,kružnim tokom”, preko Berana, Ribarevina i kanjonom Morače.
,,To je prosto neshvatljivo. Pao je Berlinski zid, a nikako da padne i da se otvori ponovo stara saobraćajnica kroz Albaniju. Da ne budem pogrešno shvaćen. Albanci imaju volju i počeli su da rade, a naši samo obećavaju i daju ‘idejna rješenja”’, kaže Laličić.
On ističe da za saobraćajnu i geografsku integraciju sa Podgoricom za Gusinjce i Plavljane ništa ne znači eventualni autoput Bar – Boljare.
,,Mi bi smo se na taj autoput vezali kod Andrijevice, odnosno trideset sedam kilometara odavde, pa onda dalje za Podgoricu. Ovim putem kroz Albaniju mi smo iz Gusinja za 37 kilometara već na domak Podgorice, na teritoriji grada, samo pod uslovom da se otvori novi granični prelaz kod Dinoše, preciznije Cijevna zatrijebačka”, dodaje Laličić.
SREDOZEMNA KLIMA: Osim što je to stara karavanska trasa, i što su sa albanske strane već počeli radovi, ovaj putni pravac ima i drugih prednosti.
,,Vi znate da je Gusinje ispod Prokletija, na nadmorskoj visini od 900 metara, a sredozemna klima, vjerovali ili ne, ovim putem je u neposrednoj blizini”, pojašnjava Laličić.
On kaže da je najveći prevoj na tom putu, od hiljadu i dvjesta metara, u Albaniji, na samo 12 kilometara od Gusinja, dok već poslije šesnaestog kilometra od ove planinske varoši u Crnoj Gori, u Albaniji počinje sredozemna klima i više ne pada snijeg.
,,Znači da bi taj put bio veoma lak za održavanje u zimskim uslovima. Ovaj kraj bi i u bukvalnom smislu postao ono što zapravo jeste – ne sjeveroistok, već jugoistok Crne Gore”, kaže Laličić.
Ranije su i gusinjiski iseljenici u Americi iskazali interesovanje da finansijski pomognu u rekonstrukciji ovoga puta. Gusinjsko-plavski gasterbajteri iz čitavog svijeta, a ponajviše iz Njujorka, tradicionalno se okupljaju za Ilindan, drugog avgusta, na Alipašinim izvorima. Oni prelaze milje i okeane, ali uglavnom svi ističu da im najteže od svega pada dionica od Podgorice do Gusinja. Neki od njih, bogatiji, da bi skratili taj dio puta, kupili su čak i helikoptere, i prelaze ga za desetak minuta, umjesto po nekolko sati kopnom, zaobilazno.
GRANIČNI PRELAZ: Nedavno je u Albaniji, na mjestu gdje bi trebalo napraviti novi granični prelaz, održan zajednički skup mještana Gusinja, Dinoše i Tuzi iz Crne Gore, kao i albanskih varošica Vrmoša i Tamara. Domaćini su bili Albanci, a skupu je prisustvovao i američki ambasador u Crnoj Gori Roderik Mur. Došao je i crnogorski ministar unutrašnjih poslova Ivan Brajović. Helikopterom, i, kažu, nije se mnogo zadržavao. Učesnici karavana koji je krenuo iz Gusinja prema Podgorici mogli su se uvjeriti da Albanci, podržani inostranim kreditima za saobraćajno otvaranje ruralnih područja, uveliko rade na putu dolinom Cijevne. Taj put biće širok šest metara i povezaće granični prelaz Grnčar – Baškimi kod Gusinja i obližnje albansko mjesto Vrmošu, sa jugom njihove zemlje, a pored Cijevne zatrijebačke, odnosno mjesta susreta i mogućeg graničnog prelaza kod Dinoše, proći će na svega nekoliko stotina metara.
U čemu je onda problem da crnogorske vlasti zaziru samo od otvaranja još jednog graničnog prelaza, tridesetak kilometara iznad Božaja, i navezujući se na taj put, najbliže spoje Podgoricu i gusinjsko-plavski kraj? Gusinjci traže odgovor na ovo pitanje prije nego podnesu zahtjev za kolektivnu vizu za Ameriku.
Tufik SOFTIĆ
GLEDIŠTE2 sedmice
FOKUS4 sedmice
FOKUS2 sedmice
INTERVJU4 sedmice
DUHANKESA4 sedmice
DRUŠTVO4 sedmice
Izdvojeno4 sedmice
FOKUS3 sedmice