Bespravna gradnja se od 2008. kvalifikuje kao krivično djelo. I pored brojnih objava  o nelegalnim objektima javnih funkcionera nepoznato je koliko je njih krivično odgovaralo. Prošle godine je donesen Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, i građani sa nelegalnim objektima morali su da pokrenu postupak legalizacije. Među njima su brojni funkcioneri i članovi njihovih porodica. Nelegalna gradnja je doživjela ekspanziju tokom mandata ministra Branimira Gvozdenovića od novembra 2006. do 2010. godine

Više od deset godina prošlo je od kada je bespravna gradnja u Crnoj Gori proglašena za krivično djelo. Od tada zbog nelegalne gradnje objekata odgovaraju „sitne ribe“, dok „povlašćene građane prvog reda“ – funkcionere i njima bliske biznismene, uglavnom zaobilazi ruka pravde.

Iako je više puta pisano o nelegalnim objektima visokih funkcionera i njihovih proodica, uslijedila bi tek poneka novčana kazna nadležnih inspekcija, ali uklanjanje objekta je najčešće izostajalo. Krivično gonjenje je tek bilo rijetkost u ovim slučajevima.

Prošle sedmice uhapšen je direktor Uprave za nekretnine Dragan Kovačević i više njemu podređenih službenika zbog sumnje da su počinili krivično djelo – zloupotreba službenog položaja, odnosno da su u više predmeta državne resurse koristili u privatne svrhe. Kovačević je iskoristio službeni položaj da u katastru nepokretnosti na svog sina upiše nelegalno izgrađenu vilu u Tivtu. Riječ je o objektu u zoni Javnog predzeća Morsko dobro, koji se nije mogao legalno upisati u katastar. Prethodni vlasnik objekta ga je prodao Kovačeviću, i on nije imao problema da ga upiše na svog sina.

Kovačević nije bio jedini visoki funkcioner koji je gradio nelegalno. Urbanističko-građevinska inspekcija u junu je zaustavila divlju gradnju na državnom zemljištu u Krašićima (Tivat), iza koje su stajali Miloš Medenica, sin predsjednice Vrhovnog suda Vesne Medenice, i njegov poslovni partner Rade Arsić. Oni su u blizini svojih kuća zidom pregradili javno šetalište, koje je inspekcija srušila. Ostalo je nejasno da li je inspekcija podnijela krivične prijave protiv izvođača radova i da li je u tim slučajevima pokrenuta tužilačka istraga.

I guverner Centralne banke Radoje Žugić optuživan je zbog nelegalne gradnje u Tivtu. Bivša viceguvernerka Irena Radović je, u sudskom postupku protiv njega, iznijela detalje da je Žugić od nje tražio da stavi potpis na nelegalnu izgradnju objekta od skoro šest hiljada kvadratnih metara. Poslanik Pokreta za promjene (PZP) Nebojša Medojević je, nakon hapšenja Kovačevića, saopštio da i Žugić i Medenica imaju kuće u zoni Morskog dobra.

Prema nezvaničnim saznanjima Monitora, više službenika katastra i Uprave za imovinu godinama su zloupotrebljavali službeni položaj kako bi sebi ili drugima pribavili imovinsko-pravnu korist, a suprotno zakonima države.

Pored Tivta, veliko stjecište nelgalne gradnje je Ulcinj, odnosno Ada Bojana. Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) zbog nelegalne gradnje u zoni Morskog dobra na tom lokalitetu podnijela je krivičnu prijavu protiv aktuelnog gradonačelnika Ulcinja Ljora Nrekića. MANS je državnom tužilaštvu i Upravi policije dostavio krivične prijave i protiv Vladana Lakovića i Sabra Buzukovića bivših načelnika područne jedinice (PJ) Uprave policije Ulcinj, zbog sumnje da su, pojedinačno, tokom vršenja funkcije načelnika policije, takođe uzurpirali državno zemljište na rijeci Bojani. Niko od njih još nije procesuiran.

Ni aktuelna vlast nije imuna na divlju gradnju. Istraživači Mreže za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) otkrili su da kompanija u vlasništvu aktuelnog gradonačelnika Budve Marka Bata Carevića, preko pet godina uzurpira blizu pola miliona kvadrata državnog zemljišta u opštini Kotor. Carević je, kako navode, na državnoj zemlji napravio poljoprivredni kompleks, suprotno zakonu i bez građevinske dozvole.

Budva se, osim metropolom turizma, naziva i „metropolom divlje gradnje“. Među prvim većim aferama sa divljom gradnjom, desila se ona u tom gradu 2008. godine, kada je i donesena odluka da se divlja gradnja proglasi krivičnim djelom. Riječ je o izgradnji 20 ekskluzivnih vila, koje je u Zavali (Budva) gradila ruska Miraks grupa, a u projekat je navodno bio umiješan i tada visoki funkcioner Demokratske partije socijalista (DPS) Svetozar Marović. Tadašnje Ministarstvo za ekonomski razvoj je zapečatilo radove zbog protivzakonite gradnje. Marović je 2015. godine osuđen kao šef kriminalne organizacije, koja je zloupotrebom službenog položaja vršila malverzacije sa prodajom državnog zemljišta kako bi sebi pribavila imovinsku korist i tako oštetila kasu Opštine Budva za višemilionske iznose.

Kada je prošle godine donesen Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata, veliki broj građana sa nelegalnim objektima morao je da krene u postupak legalizacije, kako oni ne bi bili srušeni. Među tim građanima našli su se i brojni funkcioneri i članovi njihovih porodica.

Tada su lokalnim katastrima podnijeti zahtjevi za legalizaciju objekat u vlasništvu firme Dragana Purka Ivančevića, stambenog objekta supruge poslanika i bivšeg premijera Duška Markovića – Nate Marković, hotela Emerald, koji je u vlasništvu porodice bivšeg potpredsjednika Vlade Rafeta Husovića. Tada su nelegalne kuće i pomoćne zgrade prijavili i predsjednikov brat, sestra i supruga Aco, Ana i Lidija Đukanović u Kolašinu, Veruši i Podgorici, vikendicu na Žabljaku želio je da legalizuje aktuelni ambasador u Sarajevu Obrad Mišo Stanišić, bivši funkcioner Božidar Vuksanović, bivši predsjednik opštine Nikšić Veselin Grbović. Nije poznato da li je inspekcija ikada kontrolisala ove objekte i na koji način su sankcionisani „divlji graditelji“.

Zakon o planiranju prostora i izgradnji objekata dosad nije dao nikakve rezultate na polju legalizacije, pa tako od 51.000 podnijetih zahtjeva za legalizaciju, u državi trenutno imamo svega 734 legalizovana objekta. Ukoliko se uzmu u obzir neformalni podaci o broju od 100.000 nelegalnih objekata u Crnoj Gori, to znači da u prethodne dvije godine nijesmo uspjeli da legalizujemo ni jedan odsto divljih objekata u državi.

Prema Izvještaju o stanju uređenja prostora za 2019. godinu najviše objekata bez građevinske dozvole nalazi  se u Podgorici – njih 17.142. Upotrebnu dozvolu na nivou glavnog grada nema 43 objekta, a prekoračenje je konstatovano kod 1.234.

Potom slijedi Ulcinj sa 4.754 objekta bez dozvole, dva bez upotrebne i sa 69 prekoračenja u gradnji. Na trećem mjestu po broju „divljih” objekata u državi jeste Bar, u kojem 4.723 zdanja nemaju građevinsku dozvolu.

U Herceg Novom 2.629 objekata nema građevinsku dozvolu, 85 upotrebnu, a na 171 je registrovano prekoračenje u dozvoljenoj gradnji. U Tivtu 2.363 objekta nemaju građevinsku dozvolu, 170 upotrebnu, a prekoračenje je konstatovano na 201 zdanju. Bijelo Polje ima 1.971 objekat sagrađen bez dozvole, a 124 bez upotrebne.

U Budvi je 1.271 objekat bez građevinske dozvole, 260 bez upotrebne, dok u Danilovgradu 1.099 objekata nema dozvolu za gradnju, a sedam za upotrebu. U Kotoru su 1.004 bez građevinske dozvole i 187 bez upotrebne. U Plavu 990 objekata nije građeno sa građevinskom dozvolom, dok upotrebnu nema jedan objekat.

Nelegalna gradnja u Crnoj Gori doživjela je ekspanziju za vrijeme mandata ministra Branimira Gvozdenovića, koji je taj resor pokrivao od novembra 2006. do 2010. Tada je i podrška državnih institucija nelegalnim graditeljima bila najvidljivija kroz masovnu legalizaciju čitavih nelegalno sagrađenih kompleksa koja je izvedena usvajanjem novih i izmjenom postojećih planova kako bi se zadovoljili apetiti građevinskog lobija. Podrška nije falila ni sa adrese nadležnih inspekcija koje su po pravilu zaobilazile zgrade i hotele moćnih pojedinaca. Borba protiv nelegalne gradnje pod vođstvom Gvozdenovića je tada svedena na rušenje ograda, udžerica i individualnih objekata.

Vrhovno državno tužilaštvo je samo u tom periodu od MANS-a dobilo tri krivične prijave protiv Gvozdenovića.

Prva je bila zbog sumnje da je zloupotrijebio službeni položaj tokom davanja saglasnosti na plansku dokumentaciju i izdavanje građevinskih dozvola u slučaju Zavala, druga je za organizovani kriminal, odnosno zbog legalizacije zgrada u centru Bara investitorima za koje dokumentacija pokazuje da su povezani sa gradonačelnikom Žarkom Pavićevićem. I treća za Mirište, odnosno što je najprije tolerisao gradnju na parceli Branimira Mićunovića, a zatim dao saglasnost na izmjene Prostornog plana Budve, kojima je legalizovana osmospratnica kontroverznog nikšićkog biznismena.

Pored ovih MANS je u narednom periodu podnio mnoštvo prijava protiv Gvozdenovića zbog više sumnji u zloupotrebu službenog položaja i nesavjestan rad. Nijedna od tih prijava još nije dobila tužilački epilog.

 Ivan ČAĐENOVIĆ