Ima vremena kad u istorijskoj malaksalosti narodom zagospodari misao o smrti i nesreći. Jedan je ruski teolog, pišući za neku zapadnu enciklopediju početkom 20. vijeka studiju o istočnom hrišćanstvu, tj. pravoslavlju, postavio neobičnu hipotezu. Tvrdio je da su južni i istočni Sloveni u procesu hristijanizacije od Vizantije primili ideologiju teškog umora zemaljskog. S hrišćanstvom, bolje reći – kao hrišćanstvo, primali su slabotinju staračkog duha teške dešperacije civilizacije koja je vjekovima propadala. To znači da su jednu duhovno moćnu i životvorno entuzijastičku religiju slobode, ljubavi i nade, što bijaše hrišćanstvo u svom izvornom obliku, preuzeli u obliku koji je do te mjere bio devastiran duhom umiruće Vizantije da je iz njega mogao dalje da „isklija” samo teški tanatološki i fatalistički grč. Taj je grč tokom dugog niza vijekova podsticao turobnu narodnosnu ideologiju pravoslavnih Slovena. Iz nje se mentalitetski učvrstila najlošija moguća vrijednosna inverzija života i smrti, nesposobnost za aktivni i kreativni život, pa i ontološki fatalizam. Iza krinke naknadne priče o slobodarstvu on se istorijski opredmetio u ropstvu tuđinima, ropstvu kao unutrašnjem stanju narodnog života, pa i ropstvu kao trajnijoj konstanti „narodnog duha”.

Jedan oblik te ideologije smrti u potonje vrijeme preskače južnoslovenske konfesionalne granice, pa kao kakva tanatološka groznica zahvata srpske i hrvatske duhovne prostore i penje se put Alpa i Karavanki, Kočevskog roga i Blajburga. Ne briže mnogo trubači te ideologije o pravu na život na „ovim prostorima”, iako je od svih ljudskih prava u potonje dvije decenije najugroženijim bivalo baš to pravo. Sve su im se misli i „razvojne perspektive” usredsredile na „pravo na grob”. Zdravom razumu se ne da da to „pravo” smjesti negdje na listu tzv. osnovnih ljudskih prava. Po normama humanosti i osjećaja pijeteta za one koji su nekada živjeli, pa ostali „bez groba i mramora”, nekako bi se i mogla razumjeti potreba živih da im obilježe grobna mjesta. Sa stanovišta osnovne političke pismenosti i istorijskog obrazovanja ne može se prihvatiti stav da su svi kojima treba da pripadne „pravo na grob” u svoje vrijeme, poslije završetka Drugog svjetskog rata, na pravdi boga, „ni krivi ni dužni!” bili nevine žrtve „komunističkih krvoloka”.

Niko razuman ne može sporiti da je u masovnim grobnicama, rasijanim od Srbije do Blajburga tokom 1945. etc. godine smrt našlo ko zna koliko nevinih ljudi. A može li ko sporiti da se u tim istim grobnicama nalazi veliki broj onih koje je stigla zaslužena kazna i po božjoj i po prirodnoj i po ljudskoj pravdi? Ne leže u tim grobnicama Srbi, Hrvati, Crnogorci, Slovenci, Njemci i ko zna još koji, nego – osim nevine nejači – fašistički i nacistički zlikovci, ustaše, četnici i kvislinzi od svake vrste. Dakle, leže ubice, ratni zločinci, krvoloci, silovatelji…

Valjalo bi za početak, ako je ideolozima „prava na grob” zaista stalo do istorijske istine, pravde i humanosti, jasno utvrditi kriterije krivice i nevinosti u ratnom vihoru Drugog svjetskog rata. Ako im je stalo da amnestiraju fašizam ili da na hohštaplerski način izjednače fašizam i antifašizam, pa nadalje i fašizam i komunizam, onda programski valja raščistiti jednu stvar. Od fašizma (i nacizma), komunizma i liberalizma svijet je doživio najstrašnija zla! Fašizam i nacizam programski i ideološki eksplicitno htjeli su to zlo! Komunizam i liberalizam ga nijesu htjeli. Zlo nije bilo njihov program. Praksa, naprotiv, i jednome i drugome bila je i još jeste nešto sasvim drugo!

Milenko A. PEROVIĆ

Komentari