DRUŠTVO
Univerzitet partijski, a ne državni
2.4. Najdublji izvor birokratskog voluntarizma u društvu i na univerzitetu: partijski feudalizam i politička diskriminacija. Sistem sveopšteg partijskog feudalizma i političke diskriminacije, u društvu i na univerzitetu, nije od juče, star je najmanje nekoliko decenija, pa ipak, koliko god to nekome izgledalo neočekivano i paradoksalno, on svoju najdestruktivniju kulminaciju, doživljava upravo ovih dana, meseci i godina, u postkomunističkoj, postkonfliktnoj, „proevropskoj” Crnoj Gori. U tom pogledu, stanje na UCG 2010., gore je nego što je bilo i u jednopartijskom etatizmu 1980-ih, i u ratnom nacionalizmu 1990-ih. U nastavku, ukazujem samo na glavne elemente, oblike i aktere, ovog izrazito antidemokratskog i protivustavnog sistema, i to prvenstveno s obzirom na ovaj predlog i obrazloženje. 2.4.1. Partijski kartelizovane uprave. Kao što je dobro poznato, u poslednjih desetak godina, to su pretežno kadrovi jedne, manje članice vladajuće koalicije, koji su u raspodeli koalicione vlasti, pored ostalog, u „feudalni” partijski posed, na upravu dobili i UCG. Destruktivnost ovakve uprave ogleda se pre svega u tome što najveći broj njenih „kadrova” na prvo mesto stavlja svoje uže, lične, političke, ministarske, ambasadorske i slične, a ne opšte, profesionalne, univerzitetske, naučne i nastavne interese. Direktna posledica ovakve izrazito parazitske orijentacije jeste i onaj sveopšti birokratski voluntarizam u sprovođenju „Bolonje”, usled kojeg do današnjeg dana nije učinjen ni jedan jedini iole ozbiljan pokušaj, da se novi evropski standardi u oblasti visokog obrazovanja, makar minimalno približe i prilagode realnim uslovima hiper-masovnih studija. Sastavni deo ove i ovakve anti-univerzitetske orijentacije, jeste i sistem sveopšte političke odnosno partijske klijentelizacije, favorizacije i diskriminacije, koji je takođe dobro poznat. Ilustracije radi, podsećam samo na nekoliko sopstvenih iskustva u poslednjih dve-tri godine, na dva anonimna preteća pisma koja sam, kao javno eksponirani kritičar vladajuće oligarhije, dobio u par navrata, 2008. i 2009., oba puta uz solidarnost i proteste civilnog društva i demokratske javnosti, ali ne i službenih struktura UCG, zatim na onaj zaista nezapamćeni prekid časa od strane Vrhovnog državnog tužilaštva 25. februara 2009., koji je isto tako izazvao solidarnost i proteste civilnog društva i demokratske javnosti, pa i jednog broja kritički orijentisanih nastavnika i studenata, ali, uz izuzetak jednog jedinog dekana, opet, ne i službenih struktura UCG, podsećam, zatim, i na drastičan slučaj političke diskriminacije docenta Filipa Kovačevića od strane dekana(ta) Fakulteta političkih nauka 2009-2010., kao i na mnoge druge slične slučajeve, koji su našoj, posebno kritičkoj javnosti, takođe dobro poznati.
2.4.2. Pro-režimska studentska organizacija. U etabliranju anti-univerzitetskog sistema partijskog feudalizma i voluntarizma, koji razara poslednje ostatke normalnosti i kvaliteta visokog obrazovanja na UCG, svoj deo odgovornosti, ima i ova organizacija. Taj deo odgovornosti jeste relativno (naj)manji, jer je relativno (naj)manja i njena moć u društvu i na univerzitetu, ali on ni u kom slučaju nije i beznačajan. Ova organizacija je deo velike demagogije vladajućeg režima na univerzitetu, koja studente svakodnevno, suštinski i faktički isključuje iz svih najkrupnijih pitanja društva i univerziteta, dok ih istovremeno pro-režimski zavodi, korumpira i instrumentalizuje, u permanentnoj kampanji birokratskog voluntarizma protiv onih poslednjih ostataka, te u isto takvoj kampanji protiv opoziciono orijentisanih nastavnika i studenata. Zahvaljujući tome, UCG je valjda jedini univerzitet u ovom delu sveta, a možda i šire, na kojem, od njegovog osnivanja do danas, nije zabeležen ni jedan jedini značajniji odnosno masovniji univerzitetski, nastavnički i studentski protest, protiv ratova, nasilja, nepravdi, korupcije, organizovanog kriminala, i drugih brojnih krimena vladajućeg režima, ali se zato od notornih predstavnika pro-režimske studentske organizacije, svakodnevno mogu čuti, sa partijskim upravama prethodno pažljivo sinhronizovani zahtevi, za beskonačno voluntarističko srozavanje režima i kvaliteta studija, a povremeno bogami i doživeti, otvoreni akti fizičkog, političkog i svakog drugog nasilja, nad retkim kritički i opoziciono orijentisanim nastavnicima i studentima, kao ono onda kada je onaj istaknuti predstavnik pro-režimske studentske organizacije, fizički napao i povredio onog opozicionog studenta, te odmah potom, onim pasošem, od strane Vlade Njegovog Veličanstva, za ovo delo i nagrađen, ili kao ono onda kada je pro-režimska studentska organizacija odbila da odobri upotrebu amfiteatra jednoj alternativnoj studentskoj inicijativi, samo zbog toga što je ova amfiteatar tražila da bi organizovala studentski protest zbog onog skandaloznog upada Vrhovnog državnog tužilaštva u čas jednog kritički orijentisanog nastavnika.
2.4.3. Premijer-vlasnik, ministar finansija-nastavnik, ministri-nastavnici: neregulisani a razorni konflikt interesa u pozadini. Najdublji i najsnažniji faktor destrukcije univerziteta u poslednjih dvadeset godina, ipak, predstavlja jedan veliki, mega-konflikt interesa. Za razliku od nekih drugih oblasti, koje pate od nedovoljne i nekvalitetne regulacije, u oblasti visokog obrazovanja, ovaj konflikt interesa, uopšte nije regulisan. Zahvaljuću tome, mi danas u Crnoj Gori imamo predsednika vlade koji je istovremeno vlasnik „pola Crne Gore” pa i privatnog univerziteta UDG, ministra finansija koji je istovremeno nastavnik na tom univerzitetu, te ne mali broj ministara ove vlade koji su istovremeno nastavnici na jedinom državnom UCG. Iz ovog zamračenog jezgra nekontrolisane političke odnosno oligarhijske moći, dolaze sva negativna zračenja, koja već godinama osujećuju razvoj visokog obrazovanja u Crnoj Gori, od postupnog ali smrtonosnog debudžetiranja i sveukupnog degradiranja jedinog državnog univerziteta i svih njegovih zaposlenih, preko beskonačnog odlaganja donošenja strategije razvoja visokog obrazovanja koja bi konačno morala da postavi stvari na svoje mesto, do svih onih opasnih anti-univerzitetskih patologija, birokratskog voluntarizma, partijskog feudalizma, te političke i svake druge diskriminacije, koje u najvećoj meri narušavaju i ugrožavaju, osnovni akademski i građanski dignitet, pa i elementarni opstanak univerziteta. A sve to uz pomoć onog istog razrađenog parazitskog i predatorskog mehanizma, pljačkaške privatizacije, tajkunizacije i oligarhizacije, kojeg su naši oligarsi, najpre, 1990-ih, razvili i usavršili u privredi, a sada, evo, sele i u vanprivredu, visoko obrazovanje, medije.
2.5. Kulminacija birokratskog voluntarizma, arbitrernosti i intervencionizma na UCG: akademska 2009-2010. Anti-univerzitetska patologija o kojoj je ovde celo vreme reč, razvija se već godinama, ako ne i decenijama. Pa, ipak, svoju najgoru i najopasniju kulminaciju, makar na Pravnom fakultetu u Podgorici, ona je doživela u dva uzastopna šestomesečja, zimskom i letnjem semestru akademske 2009-2010., kada su delovi uprava fakulteta a posebno Univerziteta, u neskrivenoj sprezi sa pro-režimskom studentskom organizacijom, i na njenu inicijativu, pred sam kraj semestra, počeli da dovode u pitanje, pored ostalih, i pravila studija na predmetu Savremeni politički sistemi na kojem sam ja nastavnik, pravila po kojima je semestar započeo, te koja su na vreme, pre početka semestra, sa nadležnim prodekanom za nastavu, do kraja razvijena, precizirana i verifikovana, a studentima već na prvim časovima distribuirana i objašnjena.
Nedopustivo kršenje minimalne vladavine prava i pravne sigurnosti, koje je na taj način počinjeno, dodatno je pogoršano sa još najmanje tri apsolutno neprihvatljiva ponašanja. Prvo, time što su uprave fakulteta i univerziteta, pred sam kraj letnjeg semestra, u drugoj polovini aprila 2010, prihvatile pa čak i ohrabrile studentske zahteve u pomenutom nedopustivom smeru, uprkos činjenici da je Vijeće Pravnog fakulteta, te iste zahteve, pri kraju prethodnog semestra, u decembru 2009, ne samo odbilo, nego i eksplicitno zaključilo, da se tekuća, akademska 2009-2010., zaključno sa junom 2010., ima završiti po pravilima studija po kojima je započela. Drugo, time što je ovakvim ponašanjem, protiv mene, na ovom univerzitetu i šire, po ko zna koji put, još jednom demonstrirana najotvorenija politička diskriminacija. Drugačije, naime, nije moguće objasniti, kako to da su jedna te ista pravila, bez „obaveznih popravnih provera”, godinama bila u skladu na FPN, kao i na PFP, dok sam predmet Savremeni politički sistemi delio sa jednim nastavnikom, koji je crnogorskoj javnosti poznat kao najintenzivniji podržavalac vladajućeg režima, a da su ta ista pravila odjednom postala sporna, kada sam na tom predmetu i uopšte, ostao sam, „za odstrel”. I treće, povećanu demagogiju i agresivnost pro-režimske studentske organizacije i najlošijih studenata, dva prorektora UCG su, ne znam da li svesno, ali svakako neodgovorno, javno podsticali, jedan tako što je zastupao onaj stav o navodno „obaveznim popravnim proverama” iako na PFP pa ni na UCG taj stav odnosno takvo tumačenje nikada nije unisono prihvaćeno, drugi tako što je, takođe javno, širio apsolutno voluntarističke, polpotovske fantazije, o tome kako „ocenjivanje više nije monopol profesora”, šta god to značilo, na taj način nekompetentno i destruktivno praveći konfuziju između studentske demokratije i podele rada, a sve ovo usred hiper-masovnih provera, u mom slučaju, primera radi, usred druge usmene provere znanja onih hiper-masovnih 669 (slovima: šeststotinašezdesetdevet) studenata. Što je, po prvi put u mojih više od trideset godina rada na UCG, nastavu na predmetu, u njenoj najsloženijoj, najtežoj i najosetljivijoj fazi provera znanja, bez moje i najmanje krivice i odgovornosti, dovelo skoro do raspada, da čitaoca ovde poštedim detaljnijeg opisivanja ovog „skoro raspada”. Ovakvo krajnje neodgovorno i opasno ponašanje uprava fakulteta i univerziteta više nikada ne sme da se ponovi.
2.6. Šta da se radi. A da se ovako nešto više nikada zaista ne bi ponovilo, neophodno je, uz ostalo, da se preciziraju i konsoliduju pravila studija, posebno pravila provera znanja i ocenjivanja, na hiper-masovnim programima. Kulminacija anti-univerziteskih patologija, birokratskog voluntarizma, partijskog feudalizma i političkih diskriminacija, u primeni „Bolonje”, posebno tokom „bilo ne ponovilo se” školske 2009-2010., nastavu i ukupni rad na fakultetu i univerzitetu, već je dovela do same ivice održivosti i smisla. Zbog toga je zaustavljanje ovih patologija pitanje života i smrti univerziteta. Po mom mišljenju, na Pravnom fakultetu u Podgorici, postoji minimalna, kritična masa, posebno mlađih nastavnica i nastavnika i studenata, koji imaju dovoljno volje i znanja, da spreče konačno birokratsko ubijanje univerziteta. Ovaj svoj predlog, kao i svoja pozitivna očekivanja u vezi sa njim, zbog toga upućujem, pre svega i najviše njima.
2.7. Zaključak i upozorenje. Nakon trideset-tri godine odnosno generacije na UCG, ja, ipak, ne mogu biti sto-posto siguran, da će se u zaustavljanju ubijanja univerziteta uspeti. Partijski kartelizovane uprave, na UCG i šire, toliko su moćne, da će u svom rušilačkom radu, na kraju, možda i uspeti. U tom slučaju, najviše što, kao redovni profesor univerziteta, još mogu da učinim, jeste da u tom rušenju, makar ne (sa)učestvujem.
Ja u svom predlogu, zahtevu i očekivanju, nisam fiksiran, zatvoren i isključiv. U ovom tekstu, ja sam, u skladu sa svojim najboljim iskustvima, znanjima i uverenjima, dao jedan sasvim konkretan predlog, ali, istovremeno, ostajem otvoren, i za druge predloge, koji idu u istom pravcu i smeru. Suština je ono prilagođavanje, odnosno preciziranje i konsolidovanje režima studija, posebno provera znanja i ocenjivanja, na hiper-masovnim programima.
Ili da sve prethodno, na samom kraju ovog obraćanja, formulišem i najkonkretnije. Ukoliko se, najdalje do početka naredne akademske 2010-2011., ne izvrši rečeno prilagođavanje, preciziranje i konsolidovanje, i stoga produži onaj nedopustivi birokratski voluntarizam i arbitrernost, plus sve ostalo što sa ovim redovno ide, uključiv i one protivustavne političke diskriminacije, ja u takvim (ne)uslovima, neću ni moći ni hteti, da uđem u nastavu (u takvoj nastavi ne bi ostalo ni „a” od autonomije moje profesije, o autonomiji univerziteta da i ne govorim), ali će zato, u tom slučaju, partijske „policije” odnosno uprave fakulteta i univerziteta, konačno biti u prilici, da nakon svih onih diskriminacija, ignorisanja anonimnih pretećih pisama, upada Vrhovnog državnog tužilaštva, i ostalih, učine još jedan negativni presedan, i tako ispune i najtežu od pretnjih iz jednog od rečenih pisama, onu o otkazu „nepodobnom” profesoru koji kvari „Milovu omladinu”. I u tom slučaju, srećno im bilo. Na kraju krajeva, svako od nas bira. Da bude rob ili slobodan čovek. Pa šta košta da košta.
Milan POPOVIĆ
Komentari
Priča o hroničnom manjku radnika u turizmu zatiče nas i pred ovogodišnju sezonu. Iako crnogorska ekonomija zavisi od turističke sezone, prosječna plata u turizmu iznosi 760 eura i niža je od prosječne na državnom nivou
I ove, kao i svake godine, očekuje se rekordna turistička sezona. A najave protiču uz upozorenja o hroničnom nedostatku radne snage.
I dalje nema zvaničnih podataka koliko nedostaje sezonaca. Umjesto toga imamo procjene koje govore da će ih nedostajati više nego prošle godine i da ta brojka prelazi 30.000.
Iz Zavoda za zapošljavanje najavljuju da će izdati oko 20.000 radnih dozvola za strance, a očekuje se da će strancima za sezonski rad u turizmu biti izdato oko 5.000 dozvola. Iz MUP-a stižu informacije da je ovogodišnja kvota dozvola za privremeni boravak i rad stranaca 29.000, od čega je za sezonsko zapošljavanje planirano samo 2,5 hiljada dozvola.
Tokom prošle godine izdato je 2.710 sezonskih radnih dozvola. Najviše za državljanje Srbije 1.603, BiH 283, Kosova 234, Sjeverne Makedonije 152, a ispod sto za državljanje Turske, Rusije, Albanije, Indije, Meksika, Argentine.
Iako je broj nezaposlenih u Crnoj Gori krajem aprila bio preko 36.000, dovoljan da podmiri sve potrebe za radnom snagom, podsticaji za nezaposlene da rade sezonski se nijesu bitno promijenili u odnosu na prethodnu godinu.
Posebno za mlade, Hrvatska je atraktivnija za sezonske poslove u odnosu na Crnu Goru. U 2023. godini u Hrvatskoj je izdato 1.488 dozvola za boravak i rad crnogorskim državljanima, a u prava dva mjeseca 2024. godine 194 dozvole, navodi Forbes Crna Gora.
Predrag NIKOLIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od 10. maja ili na www.novinarnica.net
Komentari
DRUŠTVO
EVROPSKI SUD O KORIŠĆENJU KRIPTOVANIH KOMUNIKACIJA NA SUDU: Nenadležan za Crnu Goru, ali ne i nebitan
Neki crnogorski advokati pozdravljaju presudu Evropskog suda pravde o korišćenju kriptovanih komunikacija kao dokaza, dok tužilaštvo tvrdi da ta presuda ne utiče na validnost prikupljenih dokaza pred ovdašnjim sudovima. Crna Gora nije članica Evropske unije, pa je i samim tim presuda suda u Luksemburgu ne obavezuje
Prošlo je tri godine od kada su su službenici francuske, belgijske i holandske policije, pod okriljem Europola, probili sigurnosni sistem kriptovane aplikacije SKY ECC. Pokazalo se da su okorjeli kriminalci imali veliko povjerenje u sigurnost te aplikacije, posredstvom koje su dogovarali šverc droge, trgovinu oružjem, ubistva, čak su pojedini i slali fotografije beživotnih i iskomadanih tijela u različitim grupama, kreiranim na toj aplikaciji. Toliko su vjerovali u SKY ECC da se u prepiske uključuju i službenici policije, Ministarstva unutrašnjih poslova i Agencije za nacionalnu bezbjednost i bez strepnji komuniciraju o kriminalnimm radnjama koje planiraju.
Uslijedila su hapšenja širom regiona,a naravno i u Crnoj Gori, počevši od glavešina kriminalnih klanova, a malo kasnije i visokih funkcionera.
Već u prvom velikom hapšenju u regionu, malo nakon pada SKY ECC, kada su u Beogradu zbog više ubistava uhapšeni vođe srpskog ogranka kavačkog klana Veljko Belivuk i Marko Miljković, advokati su pokušali da ospore njihovu dešifrovanu komunikaciju kao dokaz. Njihov argument je bio da dokazi nisu izuzeti u skladu sa Zakonom o krivičnom postupku Srbije, odnosno da je riječ o mjerama tajnog nadzora koji nije bio odobren od strane nadležnih organa te države i samim tim se ne može tretirati kao dokaz na sudu.
Istim putem su krenuli drugi advokati u regionu, koji su zastupali optužene u sličnim predmetima, zasnovanim na sky prepisci. Državna tužilaštva su dokaze iz kriptovane aplikacije branile time da su dokazi dobiveni posredstvom instituta međunarodne pravne pomoći, a ne mjera tajnog nadzora. Kod nas i u regionu je donijeto već nekoliko presuda u predmetima sa SKY dokazima i činilo se da je time stavljena tačka na ovu raspravu.
Nova sporenja je donio Evropski sud prave u Luksemburgu, nadnacionalna sudska instanca nadležna na teritoriji Evropske unije. Luksemburški sud je u presudi koja se tiče Evropskih istražnih naloga u vezi sa kriptovanom aplikacijom EncroChat (sličnoj SKY ECC) precizirao da država članica EU mora biti odmah obaviještena ukoliko neka druga članica sprovodi mjere tajnog nadzora na njenoj teritoriji.
„O mjerama povezanim sa infiltracijom opreme, koja ima za cilj da izvuče podatke koji se odnose na saobraćaj, lokaciju i komunikacije preko komunikacijskog servisa zasnovanog na Internetu, mora biti obaviještena država članica u kojoj se pronađe presretnuta osoba.
Ivan ČAĐENOVIĆ
Pročitajte više u štampanom izdanju Monitora od 10. maja ili na www.novinarnica.net
Komentari
Pravosnažnih presuda u slučajevim kriminala i korupcije na visokom nivou nema, niti se naziru i prvostepene. Pravni eksperti upozoravaju da se sa sudstvom prepunim kadrova starog režima neće doći nigdje. U Crnoj Gori se broj sudija koji nisu prošli kroz filtere Đukanovićeve tajne službe, Medenice i drugih može izbrojati na prste. Alternativa lex specialisu, ili eventualnom vetingu je dalje urušavanje i društva i države
Nedavna hapšenja glavnih poluga prisile prethodnog režima – bivšeg visokog policijskog i obavještajnog funkcionera Zorana Lazovića i njegovog pobratima i bivšeg
glavnog specijalnog tužioca (GST) Milivoja Katnića je izazvala euforiju javnosti. Kada se tome dodaju ranija hapšenja dva bivša direktora policije, njihovih pomoćnika i načelnika sektora, zamjenika GST-a, bivše predsjednice Vrhovnog suda, bivšeg šefa Privrednog suda… onda je učinak, na oko, impresivan. Premijer Milojko Spajić u skorašnjem intervjuu Berliner Morgenpost-u, tokom posjete Berlinu, pohvalio se rezultatima i pohvalama na račun toga od strane evropskog komesara za pravosuđe. Spajić je njemačkim novinarima rekao i da su prije samo deset godina crnogorski mafijaški bosovi prodavali drogu u Njemačkoj, dolazili kući sa gotovinom i kupovali kuće i stanove. „To se više ne dešava, ako to nisu rezultati, ne znam šta su onda“ zaključio je Spajić.
Jedini vidljivi i nesporni rezultati su pravosnažne sudske presude kojih u ovim slučajevima nema, niti se naziru i prvostepene. Možda više mafijaši ne prodaju drogu u Njemačkoj ali je zato u Crnoj Gori ima u obilju, kao i novih stanova i kuća. Prošlog petka je Apelacioni sud opravosnažio oslobađajuću presudu Budimiru Krstoviću i njegovoj kćerci Marini Krstović da su prošvercovali u zemlju 1,2 tone kokaina. Prvotno je tužilaštvo tvrdilo da se radi o 1,4 tone nađenih u magacinu Krstovića u Zeti krajem avgusta 2021., a kasnije nije ni pokušalo objasniti kako je nestalo 200 kg droge između zaplijene i optužnice. Sudija je tada ostala pri ranijoj oslobađajućoj presudi iz kraja novembra 2022., navodeći da tužilaštvo nije pružilo nijedan dokaz da su optuženi nabavili kokain od NN osobe. Država će sada platiti ogromne troškove Krstovićima za 15 mjeseci pritvora i izgubljenu dobit jer se ta porodica odavno bavi uvozom velikih količina banana i drugog voća iz Latinske Amerike.
Tadašnji premijer Dritan Abazović je slavodobitno pisao na twitter-u da „Vlada radi što je obećala i da Crna Gora neće biti zemlja kriminala”. Kasnije će u paketima banana Volija biti pronađeno oko 500 kg kokaina. Zasluga za zaplijenjenih preko tonu droge u magacinu Krstovića pripada zapravo Velikoj Britaniji i njenim obavještajnim podacima. Organizatori i svi drugi koji su bili izvršioci ovih krivičnih djela u oba slučaja su se izvukli, mnogi će reći dijelom i zbog toga što je Katnić i dalje bio GST dok je DPS-ova uzdanica Vesna Medenica i dalje imala veliki posredan uticaj na pravosuđe. Ponašanje sudije za istragu Miroslava Bašovića i ostalih sudija je bilo simptomatično. Bašović je nakon pronalaska droge u magacinu Krstovića pustio ih da se brane sa slobode, uz određene mjere nadzora. U takvim slučajevima i za toliku količinu droge pritvor je uvijek pravilo – osim ako sudiju ne zovne politički šef. U aprilu 2021. Bašović će pustiti na slobodu šest članova kavačkog klana koje je Specijalno državno tužilaštvo (SDT) teretilo za ubistvo i nekoliko pokušaja ubistava, navodno jer je imao proceduralne primjedbe na dio dokaza koji su poslale zapadne službe. Vijeće Višeg suda je preinačilo odluku i ponovo su uhapšena tri člana te kriminalne grupe dok su ostala trojica u međuvremenu pobjegla. Ovakvo nevjerovatno ponašanje istražnog sudije Bašovića nije ponukalo Sudski savjet –najvišu sudsku instancu u zemlji, da bilo šta preduzme ili provjeri.
U slučaju srbijanskog državljanina, tada nastanjenog u Podgorici, Veska Dakića uhapšenog 2016. godine po Interpolovoj potjernici iz Srbije, Bašović se ponio potpuno drugačije. Naime, Dakića je Srbija tražila zbog „krivičnog dela prevare“ – koja se sastoji u tome da nije platio VIP Mobile-u nekoliko mjesečnih računa za mobilni telefon. Štaviše, račun nije ni glasio na Dakićevo ime već na ime izvjesnog Sanela Rastodera iz Novog Sada. On je na srbijanskom sudu, nakon što ga je tužio mobilni provajder, izjavio da mu je Dakić neplaćanjem računa za telefon koji je koristio nanio štetu od 65.239,16 dinara ili oko 550 eura, za koliko je njega teretio provajder. Kasnije je Rastoder na sudu rekao da mu je Dakić ipak platio 46.820 dinara pa je Dakić ostao dužan jos 16.629,16 dinara ili oko 140 eura. To je bio „dovoljan osnov“ da Republika Srbija raspiše Interpolovu potjernicu za Dakićem i osudi ga na šest mjeseci zatvora u odsustvu. Dakić je sudiji Bašoviću rekao da nije dobijao nikakve pozive suda na adresi u kojoj je prijavljen u Srbiji i ponudio da odmah položi desetostruki iznos u eurima u odnosu na onaj za koji ga Srbija tereti. Bašović je to odbio, vjerovatno zbog „težine krivičnog djela“ i uputio Dakića u Spuž u kome je proveo dva mjeseca dok nije isporučen Srbiji. U ovom slučaju Bašoviću nisu smetali nikakvi proceduralni problemi i činjenica da neplaćanje telefonskog računa na tuđe ime nije ni krivično djelo ni osnova za raspisivanje interpolove potjernice.
Bašovićeva koleginica istražna sudija Suzana Mugoša je drugačije postupila – jer je bivša koleginica u pitanju. Kada je bivša sudija i predsjednica Agencije za sprječavanje korupcije (ASK) Jelena Perović privedena kod nje od strane SDT-a jer je „sebi i drugima pribavila imovinsku korist u ukupnom iznosu od preko 60.000 eura“ sudija Mugoša ju je pustila da se brani sa slobode uz određene mjere nadzora. Perovićka, Mugoša i nedavno izabrana predsjednnica Apelacionog suda Mirjana Popović su bliske saradnice Vesne Medenice, nekadašnje predsjednice Vrhovnog suda i sada optužene od strane SDT-a za pripadnost kriminalnoj organizaciji i zloupotrebu položaja. Objavljene poruke i prepiske iz oduzetog telefona Medenice jasno pokazuju do koje mjere su se sudovi upravljali i donosili presude na osnovu tekstualnih poruka i koliko su joj se gore navedene sudije „divile“. Suđenje samoj Medenici, njenom sinu Milošu kao organizatoru krimi grupe i njenim članovima već godinu dana nikako da počne zbog raznih slučajnih ili namjernih proceduralnih opstrukcija. Miloš Medenica će krajem ovog mjeseca navršiti dvije godine pritvora a šanse da vijeće Višeg suda kojim predsjedava sutkinja Nada Rabrenović donese prvostepenu presudu za godinu dana su nikakve. Sa navršene tri godine pritvora bez prvostepene presude su već mnogi izašli na slobodu uprkos težini krivičnih djela za koja se terete.
Milionska jemstva koja je agent tajne službe (ANB) i neformalni šef grupe za podršku Sektora za borbu protiv organizovanog kriminala (SBPOK) Petar Lazović nudio sudu da ga pusti da se brani sa slobode takođe neće biti potrebna za nešto više od godinu dana. Izaći će bez položenog centa. Da pritvrdimo- prvostepene presude krupnim ribama bivšeg DPS režima se ne naziru dok su pravosnažne presude za sada daleke svjetlosnim godinama.
Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) je u detaljnoj analizi rada crnogorskih sudova došao do poraznih podataka. Specijalno odjeljenje Višeg suda (VS) u Podgorici, koje sudi u predmetima korupci-je, organizovanog kriminala i ratnih zločina za gotovo četiri godi-ne presudilo je samo 19 puta od kojih su 11 bile osuđujuće presude. U oktobru 2023. godine je u SDT bilo 44 predmeta starija od tri godine dok je u Višem sudu u Podgorici, prema izvještaju Sudskog savjeta, početkom 2022. godine stajalo 1.967 neriješenih predmeta od kojih je 661 bio stariji od tri godine. Do kraja 2022. broj neriješenih predmeta se popeo na 3.185.
Pravni eksperti u zemlji i inostranstvu upozoravaju da se sa ovakvim sudstvom koje je prepuno kadrova starog korumpiranog režima neće doći nigdje i da će „stara garda“ i dalje sve činiti da sabotira i suđenja i pravosnažnost presuda. Za razliku od Tužilačkog savjeta (TS), Sudski savjet (SS) i izbor sudija su uređeni Ustavom koji spada u kategoriju „tvrdih“ kada se radi o lakoći izmjena. Stoga je vjerovatno jedini izbor za Crnu Goru, tj. onih koji joj žele dobro, lex specialis. Tim zakonom bi se mogle urediti procedure i otkočiti neki mehanizmi za djelotvorniji rad. Sistem vetinga koji je sproveden u Albaniji je dao neke opipljivije rezultate ali tek nakon dugog vremena i povremenih blokada sudova zbog istog vetinga. Teško da Crna Gora može sebi priuštiti još godine čekanja.
Za izgradnju jednog sudije je potrebno ozbiljno vrijeme (minumum pet godina za niže i najmanje deset godina za više instance). Stoga su neki pravnici zagovarali, sada povučeni prijedlog zakona, da se podigne starosna dob za penziju sudija Ustavnog i Vrhovnog suda. U mnogim zemljama EU sudije ova dva suda idu u penziju sa 70 ili 75 godina. U Americi se sudije Vrhovnog suda biraju doživotno ali uz obavezne šestomjesečne medicinske preglede. Sudije najviših instanci u anglosaksonskim zemljama i u Francuskoj bira država iz reda najboljih advokata jer se u tim sistemima prati rad, uspjesi i ponašanje advokata. Jedan od razloga je što su iskusni advokati uspješni i imućni i mnogo teže potkupljivi.
U Crnoj Gori se broj sudija koji nisu prošli kroz filtere Đukanovićeve tajne službe, Medenice i drugih može izbrojati na prste. Pravni stručnjaci već neko vrijeme upozoravaju da politička javnost i donosioci odluka nisu ni približno svjesni koliko predstoji veoma složenih i teških sudskih procesa koje ni ozbiljno izgrađena društvo ne mogu lako izdržati. Sadašnje miloističko sudstvo nema ni volje ni snage da to sprovede. Alternativa lex specialisu, ili eventualnom vetingu je dalje urušavanje i društva i države.
Jovo MARTINOVIĆ
Komentari
DUŠKO KNEŽEVIĆ MEĐU NAMA: Biznisi posrnulog tajkuna
SRPSKI REVIZIONIZAM O SREBRENICI KAO POKRIĆE KORUMPIRANIM POLITIČARIMA: Ponovno guranje Crne Gore u kandže mitomanija i zavjera
ESKOBAR I MI: Specijalan
-
DRUŠTVO4 sedmiceAKO JE VESNA BRATIĆ IZABRANA U ZVANJE REDOVNE PROFESORICE UCG: Komisija po resavskom modelu
-
FOKUS4 sedmiceHAPŠENJE ZORANA LAZOVIĆA I MILIVOJA KATNIĆA: Odoše drugovi, samo njega nema
-
DRUŠTVO4 sedmiceKRIMINAL U SLUŽBI DRŽAVE I OBRNUTO: Belivuk i Miljković – državni vojnici oba oka u glavi
-
INTERVJU4 sedmiceSLAVO KUKIĆ, AKADEMIK AKADEMIJE BiH: RS s Dodikovim konceptom ne može ekonomski opstati
-
DRUŠTVO4 sedmiceI DIREKTORICA ASK-A JELENA PEROVIĆ NA POPISU UHAPŠENIH DRŽAVNIH FUNKCIONERA: Duge vožnje dovele u pritvor?
-
DRUŠTVO4 sedmicePREMIJER OBEĆAVA JOŠ VEĆE PLATE: EU da nam zavidi
-
FOKUS3 sedmiceMILO ĐUKANOVIĆ – ZNACI NERVOZE: Sam na slobodi
-
INTERVJU4 sedmiceSERGEJ SEKULOVIĆ, POLITIČKI ANALITIČAR, BIVŠI MINISTAR UNUTRAŠNJIH POSLOVA: Istina kao preduslov za pravdu